حزب کمونیست حاکم بر چین، در سندی که برای تعیین دستور کار دولت تدوین کرده، به صراحت اعلام کرده است که بر شدت کنترل شبکه‌های اجتماعی، خرده‌رسانه‌ها و سرویس‌های چت آنلاین خواهد افزود. فعالان و مدافعان آزادی بیان می‌گویند این اقدام، شدیدترین و جدی‌ترین واکنش دولت چین به رشد انفجاری شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های مایکروبلاگینگ در این کشور است.

به گزارش خبرگزاری رویترز، مقامات پکن موظف و متعهد شده‌اند که مکانیسم‌های دقیق‌تری برای مدیریت، مانیتورینگ و کنترل اینترنت در این کشور طراحی و پیاده‌سازی کنند و شرایط مساعدتری برای تولید و توزیع محتوای مطلوب حزب حاکم فراهم کنند.

بیانیه‌هایی که کمیته مرکزی حزب کمونیست چین پس از پایان نشست سالانه که در هفته گذشته به پایان رسید صادر کرده، مسیر سیاست‌گذاری برای تحقق این اهداف سرکوب‌گرانه را هم مشخص کرده است. مقامات پکن در این بیانیه‌ها به صراحت اعلام کرده‌اند که سرویس‌های مایکروبلاگینگ معادل توییتر (مانند وایبو) که به کانال‌هایی برای نشر اخبار و عقاید تبدیل شده‌اند، می‌توانند موقعیت دولت را تضعیف کنند و ثبات کشور را به خطر بیاندازند و به همین خاطر باید به شدت آنها را تحت کنترل و فشار قرار داد.

در بیانیه‌های حزبی، به شبکه یا سرویس خاصی اشاره نشده، اما تاکید شده است که شیوه‌های نشر و توزیع اطلاعات باید از فیلتر نظارت گسترده‌تر و دقیق‌تر دولتی عبور کند. در یکی از این اسناد، آمده است: «قوانین را به‌گونه‌ای سخت‌گیرانه اعمال کنید تا منتشرکنندگان محتوای نامناسب و آسیب‌رسان، به شدت مجازات شوند.» مقامات چینی، به مصادیق محتوای نامناسب، آسیب‌رسان و مجرمانه اشاره نکرده‌اند و هنوز مشخص نیست که چه مجازاتی برای «مجرمان» در نظر خواهند گرفت.

هشدار به اکتیویست‌های آنلاین؛ دولت در کمین مخالفان

این بیانیه‌های حزب کمونیست، در پی انتشار سریالی از هشدارها در رسانه‌های دولتی خطاب به فعالان سایبری و کاربران اینترنت در چین، منتشر شده است. لحن و ادبیات پیام‌های دولت چین نشان می‌دهد که مقامات پکن، به رغم اعمال محدویت‌های شدید و گسترده در فضای مجازی، از رشد برق‌آسای شبکه‌های اجتماعی و خرده‌رسانه‌ها به شدت ناراضی و عصبی‌اند.

لی یونگنگ، متخصص سیاست‌های اینترنتی در دانشگاه نانجینگ چین، در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز گفته است: «ادبیات این بیانیه‌ها و واژه‌های به کار رفته در آن‌، نشان می‌دهد که دولت این موضوع را بسیار جدی گرفته است. این سیگنال سیاسی روشن به کاربران اینترنت است، اما مدتی طول می‌کشد تا نتایج آن در قالب اقدامات و قوانین جدید ظهور کند.»

بخوانید: تشدید سانسور اینترنت در چین با کنترل WiFi

سیستم سانسور چین، از پیشرفته‌ترین و عظیم‌ترین سیستم‌های سانسور و مانیتورینگ آنلاین در جهان است. دولت چین در زمینه سانسور بسیار سرکوب‌گرانه و البته هوشمندانه عمل می‌کند. چین با بیش از ۴۰۰ میلیون کاربر، بیشترین تعداد کاربران اینترنت در سراسر جهان را دارد و دسترسی به همه سرویس‌های مشهور جهان، از جمله فیس‌بوک و توییتر را برای این کاربران محدود کرده و در مقابل، معادل‌هایی برای همه این سرویس‌ها پدید آورده است که کاربران چاره‌ای جز استفاده از آنها ندارند.

به نظر می‌رسد با این تصمیمات جدید، دامنه سانسور گسترده‌تر شود و کاربران بیشتری زیر ذره‌بین دولت سرکوبگر چین قرار گیرند. روزنامه دولتی «خلق» چین، در حاشیه نشر خبرهای پیرامون تصمیمات جدید دولت، نوشته است: «اینترنت، همانند میکروفونی است که هر کسی می‌تواند از آن استفاده کند؛ اما این به این معنی نیست که هر کسی می‌تواند از آن به‌صورت درست و مطلوب استفاده کند.»

هراس از سازماندهی و اتحاد مخالفان سیاسی

سرویس‌های مایکروبلاگینگ چینی، از جمله وایبو (Weibo) که معادلی برای توییتر است و پیام‌های آن نیز مانند توییتر محدودیت ۱۴۰ کاراکتری دارد، به بستری برای انتشار خبرها و عقاید گوناگون تبدیل شده و انجمنی ساخته که بحث‌های غالب در آن، انتقاد از مقامات دولتی چین و گزارش دادن از نارضایتی‌ها، شورش‌ها و موارد نقض حقوق بشر در این کشور است. توان بالقوه این خرده‌رسانه‌ها در سازماندهی نیروهای سیاسی مخالف و معترضان به سیاست‌های حزب کمونیست، بزرگ‌ترین دغدغه حاکمان چین است.

هر روز ده‌ها میلیون پیام کوتاه روی این رسانه‌های نوین ارسال می‌شود که همین مساله مانیتورینگ و کنترل آن را به شدت دشوار می‌کند. کاربران چینی هم بسیار مبتکرانه و هوشمندانه عمل می‌کنند و با انتخاب واژه‌های جای‌گزین برای کلماتی که سنسورهای سیستم سانسور و مانیتورینگ دولتی نسبت به آن حساس است، از دامی که حکومت برای آنها پهن کرده می‌گریزند.

سرویس‌دهنده‌های مختلف خرده‌رسانه‌ها در چین، مجبورند تابع قوانین دولتی باشند. دولت تکنیسین‌های خود را به دفاتر این کمپانی‌ها می‌فرستد تا با نصب نرم‌افزارهای مخصوص، امکان فیلترینگ، مانیتورینگ و حذف محتوای نامناسب را فراهم کنند. بر اساس آماری که مرکز اطلاعات شبکه اینترنت چین منتشر کرده، تعداد کاربران سرویس‌های مایکروبلاگینگ در این کشور، نسبت به اواخر سال ۲۰۱۰ سه برابر شده و به مرز ۱۹۵ میلیون کاربر رسیده است.

احسان نوروزی
تحریریه: یلدا کیانی