«هاشمی رفسنجانی در انتخابات رياست مجلس خبرگان رهبری شركت می‌كند»، خبرگزاری ایلنا این خبر را روز چهارشنبه ( ۴ اسفند ۱۳۸۹) از قول رئیس دفتر رئیس دفتر هاشمی رفسنجانی منتشر کرده است. قرار است در دو جلسه مجلس خبرگان که‌۱۷ و ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ برگزار می‌شود، هيات رئیسه مجلس خبرگان رهبری ایران انتخاب شوند. با نزدیک شدن به انتخابات این مجلس اما اظهارنظرهای متفاوتی در جناح موسوم به اصول‌گریان ایران نسبت به حذف یا انتخاب مجدد هاشمی رفسنجانی به ریاست مجلس خبرگان صورت گرفته است.

صفار هرندی وزیر پیشین وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی ایران گفته است، "در انتخابات هيئت رئيسه خبرگان هاشمی حذف خواهد". همین‌طور محمدرضا باهنر برای روشن کردن موضع هاشمی رفسنجانی به او یک هفته مهلت داده است. از طرف دیگر حدادعادل رئیس پیشین مجلس ایران، گمانه‌زنی درباره ریاست مجلس خبرگان بعدی را زود دانسته است. علی مطهری نماینده مجلس ایران هم معتقد است، "نمی‌توانند هاشمی را از ریاست مجلس خبرگان کنار بگدارند". علی افشاری، تحلیل‌گر مسائل سیاسی ایران در گفت‌و‌گو با دویچه وله، حذف هاشمی از ریاست خبرگان را "بعید" می‌داند.

دویچه وله: اظهارنظرهای متناقض در باره ریاست بعدی مجلس خبرگان، آیا می‌تواند نشانه‌ای از نرسیدن به یک جمع‌بندی در داخل حکومت ایران برای حذف آقای هاشمی از ریاست خبرگان باشد؟

علی افشاری:

این حرف‌های متعارض بیش‌از آن‌ که بیان‌کننده‌ی یک طرح، برنامه‌ یا واقعیت‌های آینده مجلس خبرگان باشد، بازتاب‌دهنده‌ی تمایلات و خواست‌های گروه‌های مختلفی از جناح اصولگرایان است که در این زمینه با هم توافق نظر ندارند. گروه‌های مختلف سعی می‌کنند نظر خودشان را حاکم کنند. برخی معتقدند، هاشمی رفسنجانی باید از این سمت کنار گذاشته شود. برخی دیگر معتقدند حضور او در خبرگان به‌هرحال مفسده‌اش کمتر است. باید صبر کرد تا با نزدیک شدن به روزهای انتخابات خبرگان، نهایتا مشخص خواهد شود که چه تصمیمی گرفته خواهد شد. البته برخی قرائن چنین تصوری که هاشمی از ریاست خبرگان کنار خواهد رفت را تضعیف می‌کند. به‌عنوان نمونه حضور او در دیداری که مسئولان درجه اول نظام با رهبری‌شان، در روز تولد "پیامبر مسلمانان" داشتند. نباید فراموش کنیم که تصمیم‌گیر اصلی در این خصوص رهبری است. با توجه به این که حداد عادل به ایشان نزدیکتر است، می‌توان نظر حداد عادل را تا حدودی نزدیکترین گمانه به نظر رهبر جهوری اسلامی ایران دانست.

شما چهارسال پیش در نوشته‌ای، ماهیت مجلس خبرگان را خنثی دانسته بودید و این‌که این مجلس جز "شیری بی‌یال و دم و اشکم" نبوده است. این‌بار چه‌طور؟

رئیس مجلس خبرگان بیرون از مجلس خبرگان انتخاب می‌شود. اگر عملکرد مجلس را از ابتدای تشکیل آن تا الان بررسی کنیم می‌بینیم که هیچگاه یک نقش مهم و تعیین‌کننده نداشته است. مهم‌ترین تصمیمی که این مجلس گرفت انتخاب آیت‌الله منتظری در مقام قائم مقامی بود که بعدها، آن هم با دخالت غیرقانونی آیت‌الله خمینی عملاً منتفی شد. بعد از آن انتخابات فرمایشی آقای خامنه‌ای بود. در دوران رهبری آقای خامنه‌ای هم مجلس خبرگان صرفاً یک ابزار در خدمت ایشان بوده که هرازچندگاهی جلساتی خنثی‌ برگزار کرده و صرفا به تمجید و تجلیل از رهبر ایران پرداختند. به‌خصوص در نشست‌هایی که پس از انتخابات جنجالی ریاست جمهوری سال ۸۸ این مجلس برگزار کرد، خط تبلیغی و حمایتی از رهبر جمهوری اسلامی ایران در مجلس خبرگان بیش‌تر پررنگ شد.

آیا در صورت کنار گذاشتن هاشمی رفسنجانی از ریاست مجلس خبرگان، مرزبندی‌های جدیدی در ایران به‌وجود خواهد آمد؟

اگر اراده‌ی رهبر جمهوری اسلامی ایران بر تغییر هاشمی رفسنجانی باشد و اکثریت مجلس خبرگان به چنین امری تمکین نکنند، می‌‌توان گفت که یک دوره‌ی جدیدی آغاز شده است. ولی براساس گمانه‌ها و تحلیلی که در این‌باره دارم، چنین چیزی را محتمل نمی‌دانم. اگر هاشمی در کرسی ریاست مجلس خبرگان باقی بماند، به احتمال زیاد از مصلحت‌اندیشی‌های رهبری بوده که ترجیح داده است او را در این سمت حفظ کند. فراموش نکنیم که داشتن این نقش به هاشمی اقتدار خاصی نمی‌دهد و همان گونه که الان می‌بینیم، موقعیت او در درون حکومت و تأثیرگذاری‌اش بر معادلات نظام بسیار کم شده است، او همچنین بسیار تحقیر شده است.

شاگردان آقای مصباح یزدی اعلام کرده‌اند که در شان ایشان نیست، خودشان اعلام کاندیداتوری کنند. ولی اگر دیگر اعضای مجلس خبرگان درخواست کنند، آقای مصباح یزدی کاندیدا خواهند شد. در این‌باره چه فکر می‌کنید؟

همان گونه که شاگردان مصباح گفته‌اند، این امر، بیان یک خواست و آرزوست. به‌خصوص با توجه به جاه‌طلبی بسیار زیادی که آقای مصباح دارد، صددرصد از چنین موقعیتی استقبال می‌کند. حتی موقعیت‌هایی بالاتر از این و چه بسا در ذهن خود سودای تن کردن ردای "ولایت فقیه" پس از خامنه‌ای را هم داشته باشد. اما اگر معادلات و موازنه‌ی قوا را در مجلس خبرگان بررسی کنیم، با توجه به ویژگی‌هایی که نمایندگان حاضر مجلس خبرگان دارند، به نظر من خیلی بعید است که فردی مثل مصباح بر کرسی ریاست مجلس خبرگان قرار گیرد. اگر بنا بر تغییر هاشمی باشد و اراده‌‌ای جدی در این زمینه وجود داشته باشد، کسانی مثل مهدوی کنی، محمد شاهرودی و همچنین شیخ محمد یزدی به مراتب شانس بیش‌تری دارند.

به نقل از روزنامه‌ی جمهوری اسلامی، فرزندان آقای هاشمی در شاه‌‌عبدالعظیم توسط نیروهای خودسر با شوکر الکتریکی مورد حمله قرار گرفته‌اند. همین‌طور رئیس فراکسیون زنان مجلس ایران خواستار محاکمه‌ی فائزه هاشمی، فرزند هاشمی رفسنجانی شده است. آیا این اتفاقات با انتخابات بعدی مجلس خبرگان مرتبط است؟

بی‌ارتباط نیست ولی این فشارها فقط محدود به خبرگان نیست. سیاست ‌آقای خامنه‌ای درباره آقای هاشمی این است که، اعتمادی به او ندارد و او را به هیچ عنوان در حلقه‌ی اصلی قدرت راه نمی‌دهد، اما در عین حال نمی‌خواهد بگذارد که هاشمی کاملا به اردوگاه مقابل بپیوندد. مدام فشار را بر هاشمی زیاد می‌کند، هجمه‌ی نیروهای افراطی به او بیش‌تر می‌شود، اتهامات فرزندانش گسترده‌‌تر می‌شود، آن‌ها را مقطعی بازداشت می‌کنند، سعی می‌کند تحقیرشان کند، ولی در عین حال از آن‌طرف به سمت حذف کامل هاشمی هم پیش نمی‌رود.

البته نیروهای دیگری همچون هواداران دولت احمدی‌نژاد یا نیروهای افراطی در بسیج و سپاه خواهان نه تنها حذف هاشمی، بلکه حتی محاکمه‌ی او هستند. ولی در سطح بالای قدرت، حداقل تاکنون به نظر می‌رسد چنین تصوری وجود ندارد. البته بازهم نباید فراموش کنیم که در شرایط کنونی عرصه‌ی سیاست ایران، این گونه نیست که یک جریان، حتی شخص رهبر جمهوری اسلامی ایران امری را اراده کند و همان امر عیناً به وقوع بپیوندد. در میدان همین کشمکش‌ها و منازعات سرنوشت‌جناح‌های مختلف معلوم می‌شود، یعنی امور متغیر هستند.

در روزهای گذشته، علی سعیدی نماینده آقای خامنه‌ای در سپاه پاسداران یک عامل بازدارنده در دستگیری "سران فتنه" را "احتمال اقدام حمایت‌آمیز برخی خواص که پایگاه اجتماعی دارند از سران فتنه" عنوان کرده بود. آیا منظور او هاشمی رفسنجانی است؟

آدرس‌های فردی که آقای سعیدی گفته است بیش‌تر به آقای هاشمی می‌خورد. بر این مبنا می‌شود گفت که چه بسا از دید آقای خامنه‌ای دردسرهای حذف کامل هاشمی بیش‌تر است از وضعیت کنونی که او تضعیف شده و تقریبا تحت کنترل است. این وضعیت برای نظام بهتر است. البته در نهایت اضافه کنم که چه بسا در ذهن آقای خامنه‌ای درباره نقش آینده آقای هاشمی این می‌گذرد که اگر اعتراضات خیلی بالا گرفت و دردسرها زیاد شد، آن وقت هاشمی می‌تواند مسیری مطمئن برای ارتباط با مخالفین باشد و در مقام منجی نظام ظاهر شود. این همان نقشی است که خود آقای هاشمی هم خیلی دوست دارد آن را بازی کند.

حسین کرمانی
تحریریه: فرید وحیدی

برای شنیدن فایل صوتی گفت‌وگو با علی افشاری به فایل صوتی پایین صفحه مراجعه کنید!