علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اخیرا ادعا کرده بود ایران در مقابل تحریم‌ها "واکسینه" است. به رغم این ادعا و شعارهایی که مسئولان ارشد حکومت ایران در مورد بی‌تاثیر بودن تحریم‌ها و تبدیل‌کردن آنها به فرصت سرمی‌دهند، اظهاراتی که خلاف این سخنان را آشکار می‌کند، هر روز بیشتر به گوش می‌خورد.

محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی ایران، روز سه شنبه (۳۱ ژوئیه/ ۱۰ مرداد) تحریم‌های تازه‌ی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی را یک "جنگ نظامی" توصیف کرد که ایران برای مقابله با آن یک "جنگ نامنظم اقتصادی" را آغاز کرده است.

کمبود یا مدیریت ارز

رئیس کل بانک مرکزی برای ارائه گزارشی از وضعیت درآمدهای ارزی و سیاست‌های مالی دولت عصر سه‌شنبه در نشست مشترک کمیسیون صنایع و اصل نود مجلس شورای اسلامی شرکت کرد. یک روز پیش قاسم عزیزی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس خبر داده بود از محمود بهمنی دعوت شده تا در مورد درآمد ارزی کشور و پیش‌بینی درآمدهای ارزی در قانون بودجه سال ۱۳۹۱ به اعضای کمیسیون گزارش دهد.

در خبرهای روزهای اخیر حضور بهمنی در مجلس بیشتر به کاهش شدید صادرات نفت و درآمدهای ارزی نسبت داده می‌شد. رئیس کل بانک مرکزی پس از نشست مجلس و در گفت‌وگو با خبرنگاران کمبود منابع ارزی را تکذیب کرد و گفت، ما در حال حاضر کمبود منابع ارزی نداریم و «فقط ارزمان را مدیریت می‌کنیم.»

بانک مرکزی چندی پیش کالاهای اساسی وارداتی را در ده گروه اولویت‌بندی کرده بود. این بانک هشتم مرداد در بخشنامه‌ای خطاب به مدیریت امور بین‌المللی شبکه بانکی تاکید می‌کند که اختصاص ارز وارداتی با بهای ارز مرجع از این پس صرفا به کالاهای دو گروه نخست محدود می‌شود.

«همه بانک‌های ما تحریم هستند»

به گزارش خبرگزاری مهر بهمنی مدعی است «اگر برای ورود برخی کالاها ارز تخصیص ندادیم به این معنا نیست که ارز ما کاهش پیدا کرده یا ضعف منابع ارزی داریم.»

گزارش‌های فراوانی در رسانه‌های داخلی خلاف این ادعا را نشان می‌دهند. پایگاه اطلاع‌رسانی نفت و انرژی (پانانیوز) روز شنبه (۷ مرداد) تحریم‌های جدید را "جنگ ارزی" خواند که «درآمد عمومی و توان صادرات و واردات ایران را نشانه رفته است». به گزارش "پانانیوز" «کسری ارز نقد در کشور از ابتدای سال ۹۰ کلید خورد و ترس از تحریم بانک مرکزی برای نقل و انتقال ارز باعث شد تا قیمت سایر ارزهای خارجی روز به روز گران‌تر شود.»

بهمنی به خبرنگاران می‌گوید «در حال حاضر همه بانک‌های ما و بانک مرکزی تحریم هستند اما ما کارهای خود را انجام می‌دهیم ولی در مورد اینکه چگونه کارهایمان را انجام می‌دهیم به موقع توضیح خواهیم داد.»

«تحریم کمتر از جنگ نظامی نیست»

ظاهرا رئیس بانک مرکزی از اظهارنظرهایی که حتی برخی از مسئولان ارشد در مورد کاهش درآمدهای ارزی و کمبود ارز کرده‌اند ناراضی است و اعتقاد دارد به دلیل تحریم‌ها باید با این گونه واقعیت‌ها با ملاحظه برخورد شود: «دستگاه‌های مختلف باید همه به صورت هماهنگ یک حرف بزنند و مدیریت واحد را برای اداره تحریم داشته باشند، زمانی که بانک‌های ما تحریم هستند باید مقررات تحریم را به کار گیریم.»

عالی‌ترین مقام بانکی ایران اعتقاد دارد «اگر در زمان تحریم بخواهیم مقررات عادی را به کار بگیریم قطعا با مشکل و موانع زیادی برخورد خواهیم کرد.» او می‌افزاید: «همان طور که در جنگ‌های نظامی یکسری جنگ‌های نامنظم وجود دارد در بحث تحریم هم که کمتر از جنگ نظامی نیست، باید یکسری جنگ‌های نامنظم اقتصادی را شروع کنیم.»

اعتراف به کمبود صادرات غیرنفتی

همزمان با این تحولات کارگروه صادرات دولت در نشستی که وزیران امور خارجه و صنعت، معدن و تجارت نیز در آن حضور داشتند در مورد راه‌های پوشش نوسان‌های ارزی و تشویق فعالان اقتصادی به صدور کالاهای غیرنفتی بحث و گفت‌وگو کرد.

محمدرضا رحیمی، معاون اول محمود احمدی‌نژاد می‌گوید: «علی رغم فشارها و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، وضعیت صادرات غیرنفتی کشور رضایت‌بخش و امیدوارکننده است.» او در عین حال از صادرکنندگان خواست «با تعصب و جدیت بیش از پیش در جهت پیشبرد برنامه‌های صادراتی و تحقق هدفگذاری تعیین‌شده در سال جاری تلاش کنند.»

رحیمی همچنین اعتراف می‌کند که صادرات غیرنفتی با کمبودهایی روبروست که باید «با برنامه‌ریزی‌های تشویقی، کمبودها و نواقص برطرف و در جهت گسترش صادرات غیرنفتی اقدام گردد.»

قرارگاه شبانه‌روزی جنگی در بانک مرکزی

ظاهرا این تدبیرها بخشی از طرح مورد نظر رهبر جمهوری اسلامی، موسوم به "اقتصاد مقاومتی" است که انتظار می‌رود با اجرای آن راه عبور از تحریم‌ها هموار شود. بهمنی یکی دیگر از راه‌های برون‌رفت از بحران کنونی را خارج‌کردن «کالاهای غیر ضروری از دستور واردات» و تشویق مردم به استفاده از کالاهای داخلی عنوان کرده است.

دبیرکل بانک مرکزی در مورد آنچه کالای غیر ضروری خواند، توضیح بیشتری نداد اما تمام کالاهای اولویت‌بندی‌های همین بانک که ارز مرجع به آنها تعلق نمی‌گیرد، در شمار کالاهای اساسی هستند و هیچ‌یک "لوکس" محسوب نمی‌شود.

از سوی دیگر تشویق به استفاده از کالای تولید داخل در حالی انجام می‌شود که یکی از شدیدترین انتقادها به دولت احمدی‌نژاد همواره واردات بی‌رویه‌ی کالاهای مصرفی و ضربه‌ای است که از این طریق به تولیدکنندگان داخلی وارد شده است.

به نظر می‌رسد برخلاف ادعاهای مسئولان دولتی، تشویق به صادرات و مصرف کالای داخلی بیشتر به همان کمبود ارز مربوط باشد که بانک مرکزی را به فکر "مدیریت منابع ارزی" انداخته است؛ مدیریتی که به اعتراف محمود بهمنی بیشتر به یک جنگ تدافعی شبیه است: «جمهوری اسلامی این جنگ‌های نامنظم را آغاز کرده و هفته‌ای هفت روز جلسه داریم و قرارگاهی در بانک مرکزی برای این منظور ایجاد کرده‌ایم.»