با تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی که از ابتدای ماه ژوئیه (۱۱ تیرماه) به اجرا گذاشته می‌شود، ایران بخش دیگری از مشتریان نفت خود در آسیا را از دست می‌دهد. کره جنوبی به عنوان نخستین مشتری مهم نفت ایران در میان کشورهای آسیایی روز سه‌شنبه (۶ تیر/ ۲۶ ژوئن) اعلام کرد از هفته‌ی آینده به معاملات نفتی خود با تهران پایان می‌دهد.

از دست رفتن مشتریان آسیایی

وزیران خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا ابتدای سال جاری میلادی (۲۳ ژانویه/ ۳ بهمن ۱۳۹۰) بستن هر قرارداد جدید با ایران را که به واردات نفت و محصولات پتروشیمی مربوط شود ممنوع کردند. بر این اساس با پایان گرفتن زمان قراردادهای جاری، از ابتدای ماه ژوئیه نیز تمام معاملات نفتی با جمهوری اسلامی باید متوقف شود.

تحریم‌های جدید اروپا که برخی وزیران خارجه‌ی اروپایی آن را بی‌سابقه و فلج‌کننده خوانده‌اند شامل موسسه‌های مالی و شرکت‌های بیمه که در انتقال نفت و ارز حاصل از فروش آن دخالت دارند نیز می‌شود. این تدبیرها نه تنها به توقف فروش روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نفت ایران به کشورهای اروپایی منجر می‌شود که بر روابط مشتریان آسیایی با تهران نیز سایه افکنده است.

شرکت‌های بیمه‌ی اروپایی مهمترین بیمه‌کنندگان نفت‌کش‌هایی هستند که تا کنون کار انتقال نفت خام جمهوری اسلامی به آسیا را بر عهده داشته‌اند. دولت کره جنوبی می‌گوید تمام نفت وارداتی این کشور از ایران وابسته به پوشش شرکت‌های بیمه‌ی اروپایی است و به دلیل تشدید تحریم‌ها مجبور به تجدید نظر در روابط تجاری با ایران شده.

نفت عراق و قطر جایگزین نفت ایران

کره جنوبی چهارمین خریدار اصلی نفت جمهوری اسلامی است و در سال ۲۰۱۱ میلادی ۹ و ۴ دهم درصد نیاز خود را از ایران تامین می‌کرده. این کشور از زمان شدت گرفتن تحریم‌های نفتی ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی واردات نفت از ایران را به میزان قابل توجهی کاهش داده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز مقام‌های ارشد کره‌ای گفته‌اند در این فاصله نفت کشورهای عراق، قطر، کویت و امارات متحده عربی را جایگزین بخشی از نفت خام وارداتی از ایران کرده‌اند. دولت کره جنوبی اعلام کرد تمام تدبیرهای لازم را به کار خواهد گرفت تا تاثیر منفی قطع واردات نفت ایران بر صنایع داخلی و اقتصاد کشور را به حداقل برساند.

جمهوری اسلامی تاکنون تحریم‌های غرب را بی‌اثر خوانده است اما گزارش‌های نهادهای معتبر جهانی، از جمله سازمان بین‌المللی انرژی خلاف این ادعا را نشان می‌دهند. بر اساس تازه‌ترین گزارش این سازمان میزان نفت صادراتی ایران از ابتدای سال جاری میلادی از ۲/۲ میلیون بشکه در روز به حدود یک و نیم میلیون بشکه تنزل پیدا کرده است.

مهلک شدن ضربه‌ی تحریم‌ها

تصمیم کره جنوبی حکایت از آن دارد که سیاست‌های جمهوری اسلامی برای جایگزین کردن مشتریان اروپایی با کشورهای آسیایی موفقیت‌آمیز نبوده است. با توجه به کشیدن شدن دامنه‌ی تحریم‌ها به موسسه‌های مالی، چین و هند نیز به عنوان دو مشتری اصلی نفت ایران تمایل دارند معاملات نفتی با ایران را به صورت پایاپای ادامه دهند یا بهای نفت را با پول ملی خود پرداخت کنند. چنین روندی می‌تواند ضربه‌ی مهلکی به اقتصاد ایران وارد کند که به شدت وابسته به دلارهای نفتی است.

بیش از ۹۰ درصد انتقال نفت در جهان تحت پوشش شرکت‌های بیمه‌ی اروپایی قرار دارند. پارلمان ژاپن هفته‌ی گذشته با تصویب لایحه‌ای به دولت اجازه داد برای حل معضل تحریم‌های اتحادیه اروپا امنیت نفت‌کش‌های حامل نفت ایران را تضمین کند. مسئولان کره‌جنوبی می‌گویند این کشور چنین برنامه‌ای را در دستور کار ندارد.

بنا برگزارش‌ها چین و هند نیز از ایران خواسته‌اند از اول ژوئیه مسئولیت تامین امنیت و بیمه نفت صادراتی به این کشورها را خود بر عهده بگیرد. هند به شرط کاهش ۲۰ درصدی واردات نفت از ایران از بخشی از تحریم‌های بانکی آمریکا که از ۲۸ ژوئیه اعمال می‌شود معاف شده است.