زیست‌گاهی به وسعت ۱۲۰ هزار هکتار و سرشار از منابع جانوری و گیاهی در مرز ایران و عراق رو به موت است. صدها هزار ماهی و ده‌ها گاومیش به خاطر کم ‌آبی، گرما و سوءمدیریت‌های اقلیمی در هورالعظیم تلف شده‌اند.

سطح آب در ضلع شمالی تالاب در حوزه چذابه، به دلیل کاهش آورد رودخانه کرخه، شیب زمین و تبخیر شدید ناشی از گرمای منطقه، نصف شده است. سازمان حفاظت محیط زیست خوزستان می‌گوید این وضعیت در تیر و مرداد طبیعی است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان با تاکید بر کاهش بارندگی ‌و ادامه خشکسالی، از توافق با سازمان ‌آب و برق خوزستان برای رهاسازی موجی آب به تالاب خبر داده و گفته است: «آب موجود و قابل برنامه‌ریزی در مخزن دریاچه سد کرخه به عنوان تامین کننده آب تالاب هورالعظیم شرایط مناسبی ندارد.»

سطح تالاب پوشیده از نی است و عمق آن در پاره‌ای نفاط به پنج متر می‌رسد. ذخایر آب تالاب از رود کرخه در ایران و رود دجله در عراق تأمین می‌‌شود. تالاب در سال‌های گذشته طعمه آتش‌سوزی‌های گسترده نیز بوده است.

تالاب زیستگاه اصلی ماهی های بومی، گاومیش‌ها و محل امرار معاش روستاییان بسیاری است. دو سال قبل رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران اذعان کرد که فعالیت صنعت نفت از اوایل دهه ۱۳۹۰ از جمله طرح توسعه میدان نفتی آزادگان باعث شد که بخش‌هایی از تالاب به مرداب تبدیل شوند.

گیاهان کف‌زی همچون نی، جگن، تره تیزک و گیاهان شناور مانند میمونی‌ها و نیلوفر آبی، نابود یا بیمار شده‌اند. گونه‌های گیاهی کنار تالاب مانند کاهوی وحشی یا سورمه صحرایی نیز پژمرده و بی‌رمق.

تالاب هورالعظیم زیست‌گاه بیش از ۱۲ گونه ماهی است؛ از جمله حمری، آمور، برزم یا کپور نقره‌ای. حالا تنها فوجی از ماهی مرده در بستر خشکیده تالاب به چشم می‌خورد.

گاومیش از جمله پستانداران اهلی و کنارزی در تالاب است که اکثرا در نواحی ساحلی آن دیده می‌شود. گراز، سگ آبی یا خفاش از دیگران پستانداران موجود در هورالعظیم هستند. گاومیش‌ها از عطش و تشنگی مرده‌اند.

تقریباً تمام روستاهای مجاور تالاب به‌ جز شهر رفیع، از بین رفته‌اند. با خشکی تالاب، طوفان‌های ریزگردی بیشتر شد. پرندگان آب‌زی و کنار آب‌زی مثل غاز خاکستری، عروس غاز، اردک مرمری و چنگر از آن کوچیدند.

روز شنبه ۱۲ تیر، گروهی از کنشگران و دوستداران محیط‌زیست در اعتراض به خشکی تالاب، مرگ آبزیان و کوچ پرندگان در برابر سازمان آب و برق خوزستان تجمع کردند. معاون مطالعات پایه و طرح های جامع منابع سازمان آب و برق استان، خشکی تالاب را ناشی از نقض ممنوعیت "کشت شلتوک" از سوی کشاورزان دانسته است.