امروز چهارشنبه (۱۸ ژانویه/۲۸ دی) دانش‌نامه آن‌لاین ویکی‌پدیا در اعتراض به تدوین لایحه جنجال‌برانگیز دولت آمریکا صفحات انگلیسی خود را از دسترس خارج کرد. از لایحه‌ای که اعتراض ویکی‌پدیا را برانگیخته به اختصار به عنوان "سوپا" (Stop Online Piracy Act) نام برده می‌شود. این لایحه قرار است روز ۲۴ ژانویه در کنگره آمریکا به رای گذاشته شود. صفحات انگلیسی ویکی پدیا، به مدت ۲۴ ساعت از دسترس خارج خواهد بود.

موضوع اصلی سوپا حمایت از حق مولف است، اما طرفداران آزادی بیان معتقدند این پوششی‌ست برای محدودسازی قانونی فعالیت سایت‌های مختلف به این بهانه که حق مولف را نقض می‌کنند. طرفداران آزادی بیان سوپا را گامی در جهت محدود ساختن اینترنت و اعمال سانسور می‌دانند.

کاربران امروز با مراجعه به صفحات انگلیسی ویکی‌پدیا با صفحه‌ای سیاه روبه‌رو می‌شوند که در آن نوشته شده: «دنیایی را تصور کن که در آن دانش آزاد نیست.» این شعار اشاره‌ای دارد به نقد فعالان آزادی اینترنت که سوپا را راهی در جهت مسدودسازی دسترسی آزاد به اطلاعات می‌دانند.

در توضیح این شعار خود ویکی‌پدیای انگلیسی می‌نویسد: «به مدت بیش از ۱۰ سال، میلیون‌ها ساعت وقت گذاشته‌ایم تا بزرگ‌ترین دانش‌نامه تاریخ بشر را گردآوری کنیم. اکنون، کنگره آمریکا در پی وضع قانونی‌ست که می‌تواند به صورت مهلکی به مقوله اینترنت آزاد و باز آسیب وارد کند. »

ویکی‌پدیا سپس می‌نویسد که برای افزایش آگاهی درباره سوپا و اثرات آن برای ۲۴ ساعت دسترسی به ویکی‌پدیای انگلیسی مسدود است.

پیش از این در دسامبر ۲۰۱۱ بنیانگذار ویکی‌پدیا، جیمی ویلز، خبر انجام چنین اقدامی را داده و اعلام کرده بود که مسدود کردن صفحات ویکی‌پدیا می‌تواند پیام موثری به قانون‌گذاران آمریکا بدهد. ویکی‌پدیا با ارائه بیش از ۲۸۲ زبان و ۲۰ میلیون مقاله بزرگ‌ترین دانشنامه جهان است.

بخوانید: رکورد تازه ویکی‌پدیا در جذب کمک مالی: بیست میلیون دلار در دو ماه

تهیه لایحه سوپا برای اولین بار در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۱ اعلام شد. این لایحه از آن زمان تا کنون موضوع انتقادات تند فعالان اینترنت در جهان خصوصاَ در آمریکاست. روز چهاردهم ژانویه کاخ سفید در پی اعتراضات شکل‌گرفته علیه سوپا، در وب‌سایت رسمی خود اعلام کرد که مصر است تا از حق مولف دفاع کند، اما به هیچ وجه از هیچ اقدامی در جهت نقض آزادی بیان آن‌لاین حمایت نمی‌کند. با این‌همه انتظار می‌رود که دیگر کمپانی‌های بزرگ دنیا نظیر گوگل، فیس‌بوک و توییتر نیز در اعتراض به آن اقداماتی مشابه انجام دهند.

ویکی‌پدیای انگلیسی، فقط درباره سوپا و پیپا

موضوع اعتراض ویکی‌پدیا و دیگر فعالان ضد سانسور، صرفاَ سوپا نیست. لایحه دیگری نیز وجود دارد که آن نیز به اختصار پیپا (PROTECT IP Act) خوانده می‌شود و در کنار سوپا موضوع اعتراضات زیادی‌ست. در بخشی از ویکی‌پدیای انگلیسی که امروز تنها یک صفحه‌ است و صرفاَ در رابطه با لوایج جدید دولت آمریکا درباره اینترنت آگاهی‌رسانی‌ می‌کند، درباره این لوایح بیش‌تر توضیح داده شده است.

آی پی در ترکیب نام پیپا به معنی مالکیت معنوی‌ست. بنابراین همان‌طور که از نام پیپا مشخص است، پیپا نیز در کنار سوپا قصد دارد در حمایت از "کپی‌رایت" یا حق مولف اقدام کند. پیپا اشاره داد به حمایت از حق مولف و پیگیری نقض آن وقتی که در وب‌سایت‌های خارجی اتفاق بیفتد.

مقالات مربوط به سوپا و پیپا به رغم مسدود بودن ویکی‌پدیا، باز هستند. ویکی‌پدیا می‌نویسند این اولین اقدام اعتراضی ویکی‌پدیا به این شکل است که با مسدودسازی صفحات همراه است. ویکی‌پدیا می‌نویسد در صورت تصویب لوایح پیپا و سوپا از این پس وب‌سایت‌ها مجبور خواهند بود که برای مسدود‌سازی‌های اشتباه (با اسم دفاع از حق مولف) در پی دفاع از وب‌سایت خود برآیند و این بخصوص برای وب‌سایت‌های کوچک که منابع مالی اندکی دارند، مقدور نخواهد بود. همچنین ویکی‌پدیا پیش‌بینی می‌کند که تامین‌کنندگان مالی کم‌تر بودجه‌خود را به سایت‌های خارجی که توان کنترل کم‌تری بر آن‌ها دارند، اختصاص بدهند.

الگو، کمپین ویکی‌پدیای ایتالیایی

جیمی ولز، بنیان‌گذار ویکی‌پدیا، در زمان اعلام فراخوان مبارزه با سوپا در دسامبر ۲۰۱۱ یادداشتی نوشته بود. او در آن یادداشت توضیح داده بود که ایده‌ی مبارزه علیه «خودسانسوری» از کمپین چندی پیش فعالان ویکی‌پدیا در ایتالیا به ذهنش رسیده است.

در ماه اکتبر ۲۰۱۱ فعالان ویکی‌پدیا در ایتالیا تصمیم گرفتند تا صفحات ایتالیایی ویکی‌پدیا را برای مدت زمانی از دسترس خارج کنند. آن‌ها به تصویب احتمالی قانونی در این کشور که می‌گفتند بی‌طرفی آن‌ها را نقض می‌کند، اعتراض داشتند. پارلمان ایتالیا سریع تسلیم شد.

ویلز در یادداشت خود بیان کرده بود به نظرش اعتصاب ویکی‌پدیا در ایتالیا بسیار موفق و قدرتمند بود و می‌تواند درباره سوپا حتی قدرتمندتر هم باشد. پاسخ کاربران ویکی‌پدیا به دعوت ویلز بسیار حمایت‌گرانه بود. البته کسانی نیز با سیاسی خواندن لایحه، مبارزه علیه آن را نیز سیاسی خواندند و از موضع‌گیری ویکی‌پدیا ابراز ناخشنودی کردند.

MM/JT