طبق گزارش رسانه‌ها در یک سال اخیر بیش از ۱۰۰ چاپخانه تنها در شهر تهران تعطیل شده‌اند. ۲۰۰ چاپخانه‌ دیگر هم اعلام کرده‌اند که در حال تعطیلی هستند. این در حالی است که سایر چاپخانه‌ها نیز حداکثر با ظرفیت ۵۰ درصدی خود کار می‌کنند و بسیاری از آنها نیروی کار خود را اخراج کرده یا از شیفت‌های کاری آن‌ها کاسته‌اند.

با افزایش بی‌سابقه قیمت ارز در ماه‌های اخیر فعالیت بخش‌هایی از صنایع ایران رو به تعطیلی‌ست. صنعت چاپ ایران نیز به خاطر این‌که اکثر لوازم آن از خارج وارد می‌شود ضربه خورده است.

علی اصغر شادمانی مدیر "چاپخانه شادیران"، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا افزایش قیمت ملزومات چاپ را متاثر از افزایش قیمت سرسام‌آور ارز می‌داند و می‌گوید در ماه‌های اخیر قیمت مرکب حدود ۳ برابر، الکل حدود ۴ برابر، داروی آب ۲ برابر، لاستیک سیلندر ۲ برابر، لوازم الکترونیکی ماشین چاپ ۴ برابر و همچنین هزینه‌ی دستمزد تعمیرکاران برق و مکانیک حدود ۳ برابر شده‌ است.

براساس آمارهای سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران، سالانه ۵ /۱ تا دو میلیون تن کاغذ در کشور مصرف می‌شود. حدود ۷۵ کارخانه با ظرفیت تولید ۷۵۰ هزار تن کاغذ در کشور ایجاد شده که فقط ۵۰۰ هزار تن آن فعال است و سالانه یک میلیون تن کاغذ نیز وارد کشور می‌شود. این در حالی است که عدم اختصاص ارز مرجع برای واردات کاغذ و نیز افزایش ناگهانی قیمت ارز در چند ماهه اخیر و کاهش واردات کاغذ موجب شده بازار داخلی تولید کاغذ به شدت به هم بریزد.

در عرض ماه‌های اخیر قیمت به اصطلاح هر بند کاغذ از حدود ۲۰ هزار تومان به ۸۵ هزار تومان رسیده است. به این ترتیب هزینه نهایی چاپ یک کتاب ۲۰۰ صفحه‌ای در بازار ایران به حدود ۲۰ هزار تومان رسیده است.

سانسور و گرانی، دو تهدید عمده

افزایش قیمت لوازم مرتبط با حوزه نشر در کنار ممیزی‌های وزارت ارشاد و عدم صدور مجوز برای انتشار بسیاری از کتاب‌ها باعث شده است زنجیره حلقه نشر در ایران بیش از گذشته در فشار باشد.

یک منبع آگاه حوزه نشر در ایران به دویچه وله می‌گوید: «در عرض ۵، ۶ ماه گذشته فعالیت بیش از ۲۰۰ انتشارات به‌طور کامل متوقف شده است.» این منبع آگاه می‌افزاید: «وقتی تیراژ کتاب در ایران به ۳۰۰ نسخه می‌رسد یعنی باید فاتحه نشر را خواند.»

از جمله آخرین فشارهای دولتی بر انتشارات خصوصی ایران، لغو پروانه نشر چشمه یکی از معتبرترین بنگاه‌های انتشاراتی ایران در تیرماه ۱۳۹۱ است.  بهمن دری معاون امورفرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اول تیرماه ۱۳۹۱، تخلف "نشر چشمه" را "ارائه اثری موهن درباره امام حسین"، "ارائه کتابی که مروج هم‌جنس‌گرایی بوده" و "ارائه اثر دیگری که سرشار از مراودات جنسی و ارتباط جنسی میان دختران و پسران بوده" عنوان کرد.

نظرات علی خامنه‌ای درباره نشر کتاب

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۲۹ تیرماه ۱۳۹۰ در دیدار با مسئولان کتابخانه‌ها و جمعی از کتابداران ایرانی گفته بود: «نمی‌توان بازار کتاب را آزاد گذاشت تا کتاب‌های مضر وارد جامعه شوند.»

رهبر جمهوری اسلامی بدون آن که تعریفی از "کتاب‌های مضر" بدهد، افزوده بود: «هر کتابی مفید نیست. بعضی کتاب‌ها مضر است. مجموعه‌ای که متصدی امر کتاب است نمی‌تواند با این فکر که ما آزاد می‌گذاریم خودشان انتخاب کنند، هر کتاب مضری را وارد بازار کتاب‌خوانی بکند. این یک خوراک معنوی است که اگر فاسد بود، اگر مسموم بود، ما به عنوان ناشر، کتابخانه‌دار و حتی متصدی پخش، حق نداریم این کتاب را در اختیار عموم افراد قرار بدهیم.»

از فروردین سال ۱۳۹۰ وزارت ارشاد با راه‌اندازی طرحی با عنوان "نظام امتیازدهی ناشران" دامنه سانسور کتاب در ایران را گسترده‌تر کرد. بر اساس این طرح، با هر "اصلاحیه"‌ای که از سوی اداره ممیزی وزارت ارشاد روی کتاب‌های ارسالی یک ناشر اعمال شود، یک امتیاز منفی در کارنامه ناشر ثبت می‌شود. تکرار این امتیازهای منفی می‌تواند لغو امتیاز ناشر را در پی داشته باشد.