تفکیک جنسیتی با الگویی از زن که دیگر وجود ندارد
۱۳۹۰ تیر ۸, چهارشنبه
طبق آخرین آمار ارائه‌‌شده از سوی وزارت علوم جمهوری اسلامی، در حال حاضر از ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار دانشجویی که در حال حاضر در حال تحصیل در دانشگاه‌های ایران هستند، یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفر از آنها دختر هستند، یعنی حدود نیمی از آنها. سهم دختران در مقطع کارشناسی ارشد در سال ۱۳۸۸ به ۴۳ درصد رسیده. طبق این آمار هم‌اکنون از هر ۳ پزشک فارغ‌التحصیل، دو نفر آنها دختر هستند.
اما این آمار گویی به جای آنکه باعث خشنودی مسئولان شود، موجبات ناخشنودی آنان را فراهم کرده است. نورالله حیدری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ایران روز چهارم تیرماه به خبرگزاری مهر گفته: «در شرایطی می‌توان از تحصیل دختران به عنوان یک تهدید یاد کرد و آن زمانی است که موقعیت تحصیل برای مردان فراهم نشود». وی ادامه داده که همزمان با ادامه تحصیل زنان، میل به اشتغال در آنان ایجاد می‌شود و این مسئله به جایگاه خانواده آسیب می‌زند. این نماینده مجلس در پایان سخنانش از دختران خواسته در رشته‌هایی تحصیل کنند که مورد نیاز جامعه زنان باشد.
گویا همین نگرانی‌ها مسئولان را به این فکر انداخته که چاره‌ای برای این "معضل" بیندیشند. فاطمه آلیا یکی دیگر از نمایندگان مجلس که از مخالفان ورود بیشتر دختران به دانشگاه‌هاست چندی پیش گفته بود اگر نمی‌شود ورود دختران به دانشگاه‌ها را کنترل کرد بنابراین باید با قدرت در پی اسلامی کردن دانشگاه‌ها باشیم. وی اجرای طرح عفاف و حجاب و نیز تفکیک جنسیتی را از جمله راه‌های اسلامی کردن دانشگاه‌ها عنوان کره بود.
طرح تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها از چندی پیش به طور جدی توسط مسئولان دنبال می‌شود. اعلام شده که کلاس‌های برخی از دانشگاه‌ها از مهرماه امسال به صورت جداگانه برای دختران و پسران تشکیل خواهد شد. در این میان طرفداران این طرح سراغ مراجع تقلید دینی رفته‌و از آنان درباره این طرح سوال کرده‌اند. آیت‌الله مکارم شیرازی یکی از روحانیون مورد پرسش واقع‌شده درباره این طرح، به تحقیقی که در کشور آلمان انجام شده اشاره کرده و گفته است: «تجاربی در آلمان روی این مسئله انجام شده که طبق اخبار منتشرشده پیشرفت کسانی که در غیر مدارس و یا دانشگاه‌های مختلط تحصیل می‌کردند بیشتر بوده و راندمان کارشان بیشتر بوده است».
دکتر سعید پیوندی کارشناس آموزشی که سالهاست در فرانسه اقامت دارد و در دانشگاه تدریس می‌کند، در این باره چنین می‌گوید: «ما هیچ تحقیق معتبری که در این چارچوب مطرح شده باشد، نداریم و در حقیقت هیچ وقت به شیوه‌‌ی علمی و به طور جدی این موضوع تأثیر اختلاط جنسیتی بر روی پیشرفت و کیفیت یادگیری دانشجویان به آن صورت مطرح نشده است. این هم به خاطر این است که بخش بسیار عمده‌ی مراکز آموزش عالی در دنیا مختلط هستند و ما مؤسسات آموزشی بسیار کمی داریم که تک جنسیتی هستند. بعضی از این مؤسسات تاریخاً تک جنسیتی بوده و مانده‌اند و بعضی‌شان هم تحت تأثیر نیروهای مذهبی افراطی‌یهودی، مسیحی و یا مسلمان به‌وجود آمده‌اند. ولی این‌ها آن قدر تعدادشان کم است که اصلاً به آن صورت به طور جدی مطرح نیستند. بنابراین می‌توانیم بگوییم که ما اصلاً با چنین بحثی در آموزش عالی در اروپا مواجه نیستیم».
بشنوید: گفت و گو با دکتر سعید پیوندی
«اختلاط کمتر، آرامش بیشتر»
مشاور عالی وزیر علوم در همایش هیأت‌های نظارت و ارزیابی دانشگاه‌ها با اشاره به طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه‌ها گفت: «دانشگاه‌های تک جنسیتی از رشد علمی بیشتری برخوردارند و آرامش روانی دختران و پسران دانشجو در این دانشگاه‌ها بهتر فراهم می‌شود». وی ادامه داده که وقتی اختلاطی بین دختر و پسر نباشد این دو جنس با آرامش فکری بیشتری می‌توانند به یادگیری مشغول شوند.
سعید پیوندی اما نظر دیگری دارد. او می‌گوید: «با تفکیک جنسیتی و جدا کردن دخترها و پسرها، ما مسئله‌ی نیازی که دخترها و پسرها به ارتباط با همدیگر دارند را از بین نمی‌بریم. بنابراین وجود دانشگاه‌های مختلط در هیچ جای دنیا سبب نشده که دخترها و پسرها تحت تأثیر این نیاز یا حتی در حد نیاز فقط اجتماعی و نه نیاز جنسی نتوانند درس‌شان را بخوانند. اگر به این ترتیب بود و اگر این تئوری درست بود، ما دانشگاه‌های خیلی خوبی در غرب نمی‌توانستیم داشته باشیم. برای این که در بهترین دانشگاه‌های دنیا هم دخترها هستند و هم پسرها، و هم دخترها و هم پسرها در اعتلای سطح این دانشگاه‌ها همزمان مشارکت می‌کنند و نقش دارند».
سعید پیوندی معتقد است راه‌حل مکانیکی جداکردن زن و مرد مسئله‌ی روحی جوانان را از بین نمی‌برد. او می‌گوید نیاز جنسی چیزی نیست که بتوان آن را انکار کرد بنابراین با جداکردن دختران و پسران این نیاز تنها سرکوب می‌شود و این سرکوب نیز قطعا نمی‌تواند به پیشرفت تحصیلی دانشجو بینجامد.
تصویری مخدوش از زن ایرانی امروز
اصرار مسئولان بر الگویی از زن به عنوان پایه اصلی نهاد خانواده و زنی که وظیفه اصلی‌اش حفظ این نهاد است، الگویی است که در دنیای امروزی دیگر پذیرفته نیست. در حالی که کشورهای پیشرفته در حال بررسی و حذف موانع پیشرفت شغلی و تحصیلی زنان هستند و حتی در برخی کشورها "تبعیض مثبت" برای برخی پستها و مقامها به نفع زنان وجود دارد، مسئولان جمهوری اسلامی ترس از ورود بیشتر زنان به جامعه دارند.
سعید پیوندی در این باره چنین می‌گوید: «چیزی که در ته ذهن بسیاری از مسئولین است، زنی‌ست که دیگر وجود ندارد. تصویر زنی‌ست که متعلق به یک قرن پیش است و این زن زن امروز جامعه‌ایران نیست. در نتیجه هر نوع اصراری هم به جز این که مقاومت‌های جدیدی به‌وجود می‌آورد و یا زن‌ها را به حوزه‌ی جدید مقاومت بکشاند، نتیجه‌دیگری نخواهد داشت. برای این که این اتفاق در جامعه ایران افتاده و نمی‌شود ذهنیت تک تک زن‌های ایران را عوض کرد و از آنها خواست که به گونه‌ای زندگی‌کنند، بیااندیشند و باشند که زن‌یک قرن، دو قرن پیش و یا قرن‌های پیش‌تر زندگی می‌کرد».
برخی استدلال‌ها اما حکایت از "راضی بودن خود زنان" از این طرح‌های جداسازی دارد. به عنوان مثال زمانی که اتوبوس‌ها جداسازی شدند یا پارک‌های مخصوص زنان ساخته شد و یا تاکسی‌هایی با راننده زن مخصوص زنان راه‌اندازی شد، بسیاری از زنان از این طرح‌ها استقبال کردند.
آقای پیوندی اما می‌گوید این جداسازی‌ها در درازمدت نه تنها به ضرر زنان که به زیان مردان نیز خواهد بود. او می‌گوید: «این در بلندمدت می‌تواند یک فاجعه برای رابطه‌ی زن و مرد در جامعه باشد. برای این که همه آنجاهایی که زن و مرد با همدیگر در تماس هستند، همه آنجاهایی‌ست که آنها زن بودن و مرد بودن را همزمان یاد می‌گیرند. این چیزی‌است که در جامعه ایران متأسفانه هر روز محدودتر می‌شود و من فکر می‌کنم که آن دسته از زنانی که در وهله‌ی اول از این سیاست‌ها راضی می‌شوند، نگاه بسیار کوتاه مدت و ابزاری به این مسئله دارند و توجه نمی‌کنند که در بُعد وسیع‌تر آسیبی که از این میان نصیب به‌خصوص زن‌ها ولی همزمان مردها هم می‌شود، برای آینده جامعه ایران جبران ناپذیر است».
اما گویا این تذکرها و انتقادهای کارشناسان تاثیر چندانی بر عزم جداسازانه‌ی مردان جمهوری اسلامی ندارد. مشاور عالی وزیر علوم درباره طرح تفکیک جنسیتی گفته است: «اگر در این یک سال و اندی که از عمر دولت دهم باقی مانده کاری نکنیم، معلوم نیست بعد از این وزیرعلوم، چه وزیری سر کار آید که تاکیداتی اینگونه داشته باشد».
نویسنده: میترا شجاعی
تحریریه: فرید وحیدی