دکتر قاسم‌علی عمرانی، استاد رشته‌ی محیط زیست در دانشکده‌ی بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران، بر این باور است که فرهنگ بازیافت و استفاده‌ی بهینه از مواد مصرفی از قدیم در ایرانیان وجود داشته‌ و بر بستری اینچنین، می‌توان با تلفیق برنامه‌ریزی صحیح و عمل بهترین نتایج را گرفت.

دویچه‌وله: طرح تفكیك زباله از مبدأ اصلا به چه علت اهمیت دارد؟

دكتر قاسم‌على عمرانى: اهمیت طرح تفكیك زباله از این نظر در ایران بسیار است که تركیبات زبالهی ما تا حدود هفتاد ـ هشتاد درصد‌ یا بلكه بیشتر قابل بازیافت است. كیفیت و كمیت زباله‌های ما به طور مثال با زباله‌‌هاى آلمان و سایر كشورها تفاوت فاحش دارد. ما حدود ۷۰درصد موادى داریم كه قابل كمپوست هست كه بسیار مى‌تواند از نظر كشاورزى براى كشور ما مهم و از نظر كودسازى قابل توجه باشد. ولی كمپوستى كه بصورت بیوكمپوست باشد. مسئلهی بعدى این هست كه حدود ۲۰ درصد زباله‌هاى ما داراى تركیباتى از قبیل كاغذ، كارتون، پلاستیك، شیشه و مواد قابل بازیافت هست كه مى‌تواند به خوبى الان در بازارى كه در ایران وجود دارد، به شرطى كه از مبدأ جدا بشود، به مصرف برسد و منفعت خوبى براى شهردارى‌ها داشته باشد. به این علت طرح تفكیك زباله از نظر اقتصادى و بهداشتى مهم است، براى اینكه ما مخالف با این امر هستیم كه زباله، كاغذ یا شیشه از داخل زباله‌ جداسازى بشود، بلكه باید از مبدأ انجام شود كه هم نتیجهی بهداشتى دارد یعنى ‌خطرات بهداشتى را حذف مىكند و هم از نظر اقتصادى بسیار خوب هست.

تابحال چنددرصد از مردم تهران زیر پوشش این طرح قرار گرفته‌اند؟

در خود آلمان هم سال‌ها طول كشید تا این برنامه‌ها از نظر فرهنگى توسعه پیدا بكند. بنابراین ما هنوز در سطح كشور نیاز به برنامه‌هاى فرهنگى و تشویق و ترغیب مردم داریم به این برنامه‌هایى كه بتوانند، زباله‌ها را از مبدأ جدا كنند. البته متأسفانه ممكن است در بعضى از مناطق، تفكیك به صورت غیر بهداشتى انجام بشود كه هم دولت و هم ما شدیدا مخالف این برنامه هستیم و مهم این است كه ما بتوانیم اینها را از مبدأ جدا بكنیم. ما در ابتداى كار هستیم. مثلا در شیراز و مشهد خیلى خوب انجام مى‌شود، در اصفهان و سایر شهرها هم همین‌‌طور. در تهران هم برنامه‌هاى منسجمى وجود دارد به طورى كه هر منطقه‌اى از شهر تهران یك واحد بازیافت دارد و تشویق مى‌كنند. ولى درصد مشخصى را الان نمى‌شود، اعلام كرد، ولى من فكر مى‌كنم، تا حدود زیادى ما نسبت به برنامه‌هاى بازیافت جلو هستیم، یعنى در سال‌هاى اخیر این عمل دارد، در كشور انجام مى‌شود.

همكارى مردم با این طرح در چه سطحى است؟

اصلا مسئله‌ی بازیافت اساسش در ایران شروع شده است. از قدیم، چه در روستاها و چه در شهرها مردم عادت داشتند كه بازیافت را انجام بدهند، موادى كه باقى مى‌ماند را از قدیم مصرف مى‌كردند. مثلا اگر یك عدد هندوانه مى‌خوردند، تخمش را مى‌شكستند، مغزش را هم مى‌خورند، پوستش را مى‌دانند، گاو و گوسفند مىخورد. یا اینكه نان خشك كه الان در سطح كشور هم هست، جداسازى مى‌شود. یعنى مردم آمادگى همكارى را دارند. الان ما «ان ‌جی ‌او»ها یا ارگان‌هاى غیر دولتى را داریم كه خیلى خوب تشویق مى‌كنند. ولى كارى كه ما باید بكنیم، این است كه تبلیغاتى كه براى مردم مى‌كنیم، با عمل توأم باشد كه این برنامه در بعضى از شهرها به خوبى انجام مى‌شود و مردم خیلى خوب مىتوانند همكارى بكنند. منتهى مدیریت و برنامهی منسجم در این زمینه مى‌تواند، خیلى خیلى این جنبهی همكارى را بیشتر بكند.

دولت چه طرح‌هایى را براى جذب بیشتر مردم با این طرح در دست اجرا دارد؟ آیا مثلا از راهكارهاى تشویقى استفاده مى‌شود؟

الان قانون پسماندها خوشبختانه در كشور تصویب شده است. آیین‌نامه‌اش هم تصویب شده. بخش اساسى این قانون، بازیافت از مبدأ هست و راهكارهایى كه شهردارىها و سازمان محیط زیست و یا وزارت كشور در مورد آن همكارى خواهند كرد. الان طبق اطلاعاتى كه من دارم،‌ استراتژى مدیریت مواد زاید و جامد دارد تهیه مى‌شود و این جزو لاینفكش بازیافت از مبدأ هست كه در قانون پسماندها هم تأكید شده است. شهردارى‌ها هم واحدهاى بازیافت و صنایع كمپوست دارند كه این صنایع كمپوست را من تا حدودى قابل سئوال مى‌دانم. ما دنبال بیوكمپوست همانطورى كه در آلمان مطرح هست، هستیم تا بتوانیم مواد گیاهى را تبدیل به كمپوست بكنیم نه زبالهی مخلوط را كه جنبه‌هاى اقتصادى و بهداشتى را مورد سئوال قرار بدهد. بنابراین دولت در زمینه‌ی توسعهی صنایع كمپوست و بازیافت، برنامه‌هاى بسیارى دارد كه اینها زمان خودش را مى‌خواهد و اغلب كلان‌شهرها براى خودشان سازمان‌هاى بازیافت دارند كه خود این سازمان‌ها یك قسمت ادارى مشخصى را براى بازیافت تشكیل داده‌ است.

شما آینده‌ی این طرح را چطور مى‌بینید؟

در آتیه من فكر می‌كنم، ما بتوانیم خیلى خوب در این زمینه كار بكنیم. ولى در این زمینه به حمایت بیشتر دولت و مردم احتیاج هست. بخصوص مسائل فرهنگى كه توسعه‌ داده بشود و مردم تشویق بشوند و در ارتباط با قانون زباله این پى‌ریزى اساسى شده است، ولى به فعالیت فرهنگى نیاز بیشترى هست و من فكر مى‌كنم، ایران یكى از كشورهای پیشرو در امر بازیافت است، چرا كه ما در سنت قدیمى هم این موضوع را داشته‌ایم.

مصاحبه‌گر: فریبا والیات