روسیه پوتینی می‌خواهد با بازسازی بخشی از اقتدار شوروی در اروپای شرقی که شکل جدیدی از «پرده آهنین» را ایجاد کند. آمریکا با تهدید به تحریم‌های سنگین به دنبال اعمال فشار است. اتحادیه اروپا نیز رویکرد مشابهی دارد و سی کشور عضو ناتو در شکلی کم سابقه انسجام و نزدیکی خود در مهار روسیه و دفاع از اوکراین را به نمایش گذاشته‌اند.
مقامات روسی تهدید کرده‌اند که اگر تحریم‌های کمرشکن علیه این کشور از سوی غرب اجرا شود و بخصوص شخص ولادیمیر پوتین در فهرست تحریم‌ها قرار بگیرد روابط روسیه و آمریکا قطع خوهد شد امری که در دوران جنگ سرد نیز اتفاق نیفتاد و دو ابرقدرت آن زمان روابط دیپلماتیک را در اوج رقابت‌ها و تقابل حفظ کردند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
در روزهای گذشه پنتاگون مدعی کشف اطلاعاتی شد که بر مبنای آن نیروهای ویژه خرابکار روسی وارد شرق اوکراین شده و در حال آماده‌سازی برای حمله نظامی روسیه به اوکراین هستند. فعالیت‌های آنها مبتنی بر تقویت تجزیه‌طلبان اوکراینی و تضعیف دولت مرکزی در کی‌یف است. به موازات نیز در فضای شبکه‌های اجتماعی مجازی اقدامات سازمان‌یافته‌ای با توزیع اطلاعات هدفدار و غلط در جریان است تا حمله احتمالی روسیه موجه نشان داده شود.
در حال حاضر کماکان صدهزار نیروی نظامی روسیه و تجهیزات نظامی سنگین در مرز با اوکراین مستقر شدند. ارزیابی مقامات کشورهای اروپای شرقی بیانگر قطعی بودن حمله نظامی روسیه و درگرفتن جنگ در افق آینده است. اظهارات «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه که گفته بود غرب موضع روسیه را باید جدی بگیرد و ممکن است فضا به سمت مسیر غیردیپلماتیک در حل اختلافات برود نیز احتمال جنگ را افزایش داده است.
پایان یافتن موقت درگیری‌ها در قزاقستان و بازگشت نیروهای روسی نیز موقعیت روسیه برای حمله احتمالی به اوکراین در حد فاصل نیمه دوم ماه ژانویه و نیمه اول فوریه سال جاری را تقویت کرده است. همچنین به نظر می‌رسد مقامات روسی تهدیدات آمریکا به واکنش محکم را بلوف می‌دانند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
اگرچه موقعیت نظامی و اقتصادی روسیه برای رویارویی با غرب شکننده به نظر می‌رسد اما عظمت‌طلبی پوتین و نیاز وی به این رویکرد برای تقویت موقعیت خود در قدرت امکان ماجراجویی را محتمل ساخته است.
روسیه به لحاظ حجم تولید ناخالص داخلی در رتبه دوازدهم دنیا است. رتبه جهانی آن به لحاظ شاخص انسانی ۴۹ام، از لحاظ فساد ۱۲۹ام، به لحاظ شاخص رضایت از زندگی ۱۶۷ام و به لحاظ سنجه فلاکت اقتصادی (ترکیب نرخ تورم و بیکاری) ۳۶ام است. امید به زندگی در مردم روسیه ۶۷ سال و رتبه جهانی آن ۱۳۰ام است. روسیه به لحاظ ساخت و صدور فناوری‌های پیشرفته و تجهیزات نظامی نیز روند نزولی را در دهه اخیر طی کرده است. این واقعیت‌ها که ماجراجویی نظامی و تلاش برای بهبود موقعیت راهبردی را بی‌پشتوانه و پرریسک می‌کند، مانعی در برابر یورش نظامی روسیه متکی به اقتصاد نفتی و تک محصولی است.
اما تجربه الحاق شبه جزیره کریمه در سال ۲۰۱۴ به دنیا گوشزد می‌کند که به‌رغم همه تنگناهای فوق باید تهدید ماجراجویی روسیه را جدی گرفت. رویارویی کنونی روسیه با ناتو فقط در حوزه ژئوپلتیک و سرزمینی نیست بلکه نوع نظام حکمرانی و ارزش‌های سیاسی غرب را در عرصه فضای مجازی و سیاسی به چالش طلبیده است. ازاین‌رو اگرچه مهار روسیه در دن‌ان‌ای ناتو وجود دارد ولی هیچگاه سی کشور عضو آن بعد از فروپاشی شوروی در این سطح تهدید اگزیستانسیال روسیه را جدی ندیده‌اند.
این رویارویی مستقل از این که فرجامی پیدا کند نشانگر تنش فزاینده بین روسیه و غرب است که چین به عنوان قدرت نوظهور دنیا در این مواجهه از روسیه پشتیبانی می‌کند.
پیامدهای این رویارویی و فرجام نهایی مذاکرات کنونی بین روسیه و ناتو بر جنبه‌های مختلفی از دنیا اثرگذار است. یکی از این حوزه‌ها مذاکرات وین برای بازسازی برجام است.
دور نهم مذاکرات در مقایسه با ادواری که دولت رئیسی مدیریت هیئت مذاکره‌کننده ایرانی را بر عهده گرفته است نوعی پیشرفت نسبی به همراه داشته و باعث شده تا دو طرف نزاغ خوشبینی‌های محتاطانه‌ای بروز دهند. اما هنوز فضای حاکم بر گفتگوها تا توافق فاصله زیادی دارد.
بر اساس تفاهم انجام‌شده میان روسای هیأت‌ها، مذاکره‌کنندگان ارشد جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی عصر روز جمعه ۱۴ ژانویه برای انجام امور مربوط به سمت‌های سیاسی خود و برخی مشورت‌ها، موقتا به پایتخت‌ها باز گشتند؛ البته گروه‌های کارشناسی بدون وقفه به کار خود ادامه می‌دهند.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی و روابط بین‌الملل اتحادیه اروپا در موضعگیریی خوشبینانه ابراز داشت: « امکان دستیابی به یک توافق با ایران در مذاکرات وین وجود دارد و جو مذاکرات بهتر از قبل است.»
اما ژان ایو لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه با نگاهی بدبینانه گفته است: « اگر روند مذاکرات وین با کُندی کنونی ادامه یابد و ایران همچنان به غنی سازی اورانیوم بپردازد، هیچ چیزی برای مذاکره باقی نمی‌ماند.»
فرانسه در بین کشورهای غربی در دور جدید مذاکرات سختگیرانه‌ترین موضع را دارد. البته اروپا در مقایسه با آمریکا به دلیل نزدیکی جغرافیایی آسیب‌پذیری بیشتری در قبال توسعه قابلیت‌های حساس هسته‌ای جمهوری‌اسلامی ایران دارد.
دولت بایدن نیز اگرچه بر پیشرفت در مذاکرات وین تاکید دارد اما میزان آن را ناکافی دانسته و در پی ایجاد فشار برای تعیین ضرب‌الاجل است. جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید تصریح کرد که اولویت بایدن دیپلماسی است اما به نظر او «اگر به زودی در وین تفاهم حاصل نشود، آمریکا باید مسیر دیگری را در پیش بگیرد.» او اطلاع داد که جو بایدن از تیمش خواسته گزینه‌هایی را برای جلوگیری از دستیابی حکومت ایران به سلاح اتمی آماده کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران کشورهای غربی را متهم کرده که اراده لازم برای توافق را ندارند.
بر اساس این موضعگیری‌ها وضعیت مذاکرات دور نهم وین رو به جلو است اما کند و شکننده است. حال اگر در این میان بین روسیه و ناتو توافق حاصل شود قطعا تاثیر مثبت و تسریع کننده بر مذاکرات وین خواهد داشت. روسیه در حال حاضر با توجه به امتناع مذاکره‌کنندگان ایرانی از گفتگوی مستقیم با همتایان آمریکائی نقش مهمی در مذاکرات پیدا کرده است. اما اگر توافقی بین روسیه و ناتو حاصل نشود که به طور نسبی احتمال آن بیشتر است آنگاه دیگر روسیه انگیزه فعلی را نخواهند داشت و حتی ممکن است با حمایت از مواضع جمهوری‌اسلامی ایران فشار را بر غرب افزایش دهد. همچنین دولت آمریکا نیز توجهش بیشتر به مهار روسیه متمایل شده و در نتیجه حساسیت نسبت به تسریع در توافق برای بازسازی برجام را از دست می‌دهد. نتیجه این وضعیت کشدار شدن بیشتر گفتگوها در وین خواهد بود. البته معلوم نیست که به شکست حتمی مذاکرات منجر شود.
بنابراین اگرچه نمی‌توان داوری قطعی نسبت به تاثیر پیامد رویارویی روسیه و ناتو بر سر اوکراین انجام داد ولی اگر بن‌بستی پیش بیاید و روسیه به اوکراین حمله نظامی بکند آنگاه به احتمال زیاد تاثیر منفی بر روند مذاکرات خواهد داشت.
مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.