وضع بیمارستان‌های ایران وخیم است. کرونا هر روز جان‌های بسیاری را در این کشور می‌گیرد. مردم نیازمند کمک اند و کادر بیمارستانی به شدت زیر فشار است. حکومت ایران که پیش از بحران کرونا نیز ورشکسته بود، حالا می‌گوید تحریم‌های آمریکا امکانات این کشور برای مبارزه با کرونا را نیز بسیار محدود کرده و می‌خواهد این تحریم‌ها برداشته شوند.

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی نیز گفته است با کمک وزارت خارجه بخشی از پول‌های ایران که توسط آمریکا مسدود شده "به تدریج" به کشور بازمی‌گردد و از منابعی که انتظار می‌رود آزاد شوند "برای واردات کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی" استفاده خواهد شد.

اما یک جای کار می‌لنگد؛ پزشکان بدون مرز با دعوت رسمی دولت ایران به این کشور آمدند و قصد داشتند با ایجاد یک بیمارستان صحرایی کوچک تا جایی که امکانات آنها اجازه می دهد یاری کنند، اما اجازه فعالیت درمانی به آنها داده نشد. این سیاست چه تاثیری می تواند داشته باشد؟ آیا به لغو تحریم ها کمک خواهد کرد؟ آیا می توان انتظار داشت که برخورد حکومت ایران با جامعه جهانی تغییر کند؟ یا کرونا هم قرار است با سیاست های «جهادی» ریشه کن شود؟ گفت وگو با صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران که از قرنطینه به سوال های دویچه وله جواب داده است.

آیا ممکن است بحران کرونا و مشکلات عظیمی که با خود آورد باعث شود که حکومت ایران در رویکرد خود با جهان تغییری دهد؟ بویژه که برای مقابله با این بیماری و پیامدهایش بیش از هرزمان نیازمند کمک جامعه جهانی است.

صادق زیباکلام: بعید می دانم. درست است که حرکت هایی، صداهایی و تقاضاهایی در ایران به راه افتاده است که خواهان این هستند که با توجه به بحران کرونا و نیازهای پزشکی که علی القاعده در ایران به وجود آمده و افزایش هم پیدا خواهد کرد، یک مقداری تحریم ها شل تر و آسان تر شوند که دستکم امکان ورود ملزومات پزشکی مثل دارو به ایران فراهم شود. اما فراتر از این بعید به نظر می رسد تحولی رخ دهد. برای این که هیچ تغییری در سیاست کلی خارجی جمهوری اسلامی ایران، یعنی آن سیاست تند و رادیکال و انقلابی آن به وجود نیامده است.

حکومت ایران بیماری کرونا را بهانه ای کرد تا از شورای امنیت و جهان بخواهد به تحریم ها علیه ایران پایان دهند. رفتاری که با پزشکان بدون مرز شد، چه تاثیری می تواند بر تلاش ها و کمپینی که اکنون برای برداشتن تحریم ها علیه ایران در دنیا به راه افتاده بگذارد؟

این رفتاری که با پزشکان بدون مرز شد، شاهدی است بر پاسخ من به سوال قبلی شما؛ این که هیچ چیزی در ایران عوض نشده است. همان نگاه خصمانه، همان نگاه بدبینانه، نگاهی که به اروپا و غرب به چشم دشمن یا نفوذی و جاسوس نگاه می کند، هم چنان برقرار است.

متاسفانه در مورد پزشکان بدون مرز هم مانند بسیاری سیاست ها و تصمیمات نسنجیده و نپخته دیگر، که به نفع مردم ایران هم نیست، هیچ پاسخگویی وجود ندارد. دریغ از یک کلام یک جمله که مسئولین جمهوری اسلامی ایران توضیح دهند که چرا جلوی کار پزشکان بدون مرز را گرفته اند.  نه تنها در این مورد که در بسیاری موارد دیگر هم هیچ پاسخگویی وجود ندارد. این نشان دهنده این است که همچنان آن حالت تکبر و غرور زیاد نظام سرجایش است و بعید به نظر می رسد هیچ کمکی به گشایشی در خصوص لغو تحریم ها و حتی کاهش آنها بکند. جدا از آن برخی مقام های نظامی دست به تمسخر آمریکا هم می زنند که مثلا ما حاضریم به آمریکایی ها کمک کنیم. خوب اینها اصلا با برداشتن تحریم ها جور در نمی آید.

از پزشکان بدون مرز دعوت شد که بیایند و قرار بود در ایران یک بیمارستان صحرایی برپاکنند. حالا جدا از بیمارستان صحرایی، شاید تجربیاتی می داشتند که می توانست به درد پزشکان یا وزارت بهداشت و درمان ما بخورد. ولی به دنبال سخنانی که مقام معظم رهبری کردند و گفتند که اینها جاسوس هستند و ممکن است داروها و وسایلی که آمریکایی ها می فرستند آغشته و آلوده باشد و به دنبال آن هم وزارت بهداشت و درمان از کار آنها جلوگیری کرد. حالا شاید اصلا مقصود رهبری پزشکان بدون مرز هم نبوده باشد ولی متاسفانه مقامات اجرایی شاید برای خوشایند دیگران این کارها را انجام می دهند که اگر شما گفتید کلاه بیاور ما برای شما سر می آوریم.

به نظر شما با وضعی که الان وجود دارد، اختلافات میان جناح های قدرت و فلج بودن مجلس، دولت حسن روحانی می تواند در یک سال باقیمانده حداقل بحران کرونا را تا حدی مدیریت کند؟

چون خود من در خانه قرنطینه هستم نمی توانم بگویم مدیریت بحران چقدر درست بوده ولی خیلی از پزشکان و افراد دیگر می گفتند که اروپایی ها (آلمانی ها، فرانسوی ها، ایتالیایی ها) همینطور سایر کشورها از جمله چینی ها منع سفت و سخت رفت و آمد را به اجرا می گذارند و چرا شما این کار را نمی کنید؟ چرا شما اجازه می دهید که به یک روایت سه میلیون نفر و به یک روایت چهار میلیون نفر بروند سفرهای نوروزی. اینها به هرکجا که بروند شمال یا جنوب، احتمال بردن کرونا به آن نقاط را دارند و برعکس وقتی به تهران برمی گردند با ویروس کرونا برگردند.

به نظر من باید از همان دو هفته پیش قرنطینه خیلی سختگیرانه ای به اجرا در می آمد. البته من هیچ تخصصی ندارم و فقط با روشی که کشورهای دیگر در پیش گرفتند مقایسه می کنم و می بینم که آن وضعیتی که در کشورهای دیگر برای پیشگیری و مبارزه با انتشار این بیماری به وجود آمده، در ایران نیست. متاسفانه رفتارها بسیار باری به هر جهت بوده است.

نکته دوم این است که در کشورهای دیگر وقتی دولت تصمیمی می گیرد، همه همکاری می کنند، حتی آنهایی که مخالف دولت شان هستند. اما در ایران به دلیل بی اعتمادی که به نظام و مسئولان وجود دارد، متاسفانه این همکاری وجود ندارد و حتی اگر تصمیمات و سیاست های صحیحی هم بگیرند و ابلاغ کنند، به واسطه این بی اعتمادی که وجود دارد، مردم خیلی اطاعت نمی کنند و به دستورات و سیاست ها تن نمی دهند.

مشکل دیگر این است که وضعیت اقتصادی به شدت خراب خواهد شد. حدس زده می شود که بین پنج تا هشت میلیون نفر در ایران که حقوق بگیر دولت نیستند، درآمدشان متوقف بماند. ما داریم به سمت دو هفته یا سه هفته ای می رویم که در آن همه یا بخش بزرگی از فعالیت های اقتصادی کمابیش متوقف شده اند. دولت به خاطر تحریم ها و این که قادر به فروش نفت و گاز پتروشیمی نیست، قبل از کرونا حدود یک سوم (چیزی حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان) کسر بودجه داشت. این کسری با بحران کرونا قطعا بیشتر هم شده است. بنابراین دولت چگونه می خواهد به این چند میلیون نفری که حقوق بگیر نیستند کمک کند؟

به همین دلیل متاسفانه من هیچ نوری در انتهای تونل برای دولت آقای روحانی در سال ۹۹ نمی بینم.