جایزه حقوق بشر شهر وایمار در سال ۲۰۱۶ به نرگس محمدی سخنگوی کانون مدافعان حقوق بشر و از کنشگران کارزار لغو گام به گام اعدام (لگام) اهدا شد. نرگس محمدی در حال گذراندن حکم ۱۰ سال حبس خود در زندان اوین است و به همین دلیل همسرش تقی رحمانی به جای او این جایزه را دریافت کرد.

این مراسم با یک کنفرانس مطبوعاتی در شهرداری این شهر در روز شنبه ۱۰ دسامبر (۲۰ آذر) روز جهانی حقوق بشر آغاز شد. در این جلسه مطبوعاتی شهردار شهر وایمار، اشتفان وولف، گوندولا گاوس، مجری ارشد شبکه تلویزیونی ZDF آلمان به عنوان حامی معنوی این جایزه، هاینریش هربست، عضو شورای مشاوره جایزه وایمار، مارتین لسنتین از جامعه بین‌المللی حقوق بشر IGFM، تقی رحمانی همسر نرگس محمدی و مائده سلطانی دختر عبدالفتاح سلطانی، وکیل زندانی شرکت داشتند.

در این کنفرانس خانم گاوس گفت که به طور مستمر وضعیت زنان و وضع عمومی حقوق بشر در ایران را دنبال می‌کند و متاسف است که در سال ۲۰۱۶ کشوری مانند ایران همچنان تحت قوانین شریعت اداره می‌شود؛ قوانینی که بر اساس آنها اعدام در ملاءعام صورت می‌گیرد و زنان به طور سیستماتیک مورد تبعیض واقع می‌شوند.

بیشتر بخوانید: نرگس محمدی: جامعه مدنی ایران را یاری کنید

تقی رحمانی همسر نرگس محمدی که همراه با فرزندان دوقلوی ۱۰ ساله‌اشان در پاریس زندگی می‌کند، تاکید کرد که تا کنون به نرگس اجازه نداده‌اند که با او صحبت کند و او تنها پس از یک اعتصاب غذای ۲۰ روزه این اجازه را پیدا کرده که یک بار در هفته به مدت ۱۵ دقیقه تنها با فرزندانش تلفنی حرف بزند.

تقی رحمانی که خود سابقه ۱۷ سال زندان در جمهوری اسلامی دارد، حکم ۱۶ سال زندان برای نرگس محمدی را که ۱۰ سال آن اجرا می‌شود، یک "انتقام‌گیری امنیتی" در برابر تلاش‌های نرگس برای تغییر قوانین ظالمانه علیه زنان و اعتقاد راسخ او به آزادی فعالیت‌های حقوق بشری دانست.

رحمانی چند بار تاکید کرد که نرگس تنها خواهان آزادی فعالان حقوق بشر نیست، بلکه می‌خواهد فعالیت نهادهای حقوق بشری هم آزاد شود.

هاینریش هربست، عضو شورای تصمیم‌گیری برای جایزه وایمار گفت: «متاسفانه و نیز خوشبختانه تعداد نامزدهای این جایزه بسیار زیاد بود. خوشبختانه برای اینکه تعداد کسانی که متعهد به حقوق بشر هستند زیاد است و متاسفانه برای اینکه این افراد بیش از پیش مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند و موارد نقض حقوق بشر هم از سوی دولت‌ها بیشتر شده است.»

او اعطای این جایزه را ایجاد امید برای کسانی دانست که فعالیت‌های حقوق بشری انجام می‌دهند و در زندان هستند؛ امید برای آزادی و یا بهتر شدن وضعیتشان در زندان و امکان دسترسی به امکانات پزشکی و بهداشتی.

مارتین لسنتین عضو جامعه بین‌المللی حقوق بشر IGFM، که پیشنهاددهنده نرگس محمدی برای دریافت این جایزه بوده، به موقعیت زمانی کنونی ایران اشاره کرد و گفت: «درست در زمانی که ایران در حال تلاش برای باز کردن درهای دنیا به روی خود است و بسیاری از شرکت‌های اروپایی و در میان آنها شرکت‌های آلمانی در حال تلاش برای بازسازی یا نوسازی روابط اقتصادی با ایران هستند و زمانی که مسئولان اقتصادی و سیاسی اروپا و آلمان مرتبا به ایران سفر می‌کنند، ما اعطای این جایزه را فرصتی می‌دانیم تا توجه این افراد را به وضعیت حقوق بشر در ایران جلب کنیم.»

چرا نرگس محمدی؟

لسنتین در پاسخ به پرسش دویچه‌وله  در این باره که چرا برای این جایزه نرگس محمدی را پیشنهاد کردند، گفت: «با ملاحظه روابط دیپلماتیک ایران و آلمان و با زیر نظر گرفتن وضعیت زندانیان سیاسی در این کشور از حدود یک سال پیش ما نرگس محمدی را برای این جایزه در نظر گرفتیم. با زیگمار گابریل جانشین صدراعظم آلمان هم که چندین بار به ایران سفر کرده در این باره صحبت کردیم و به او درباره وضعیت حقوق بشر در ایران هشدار دادیم. این که چرا نرگس را انتخاب کردیم به دلیل موفقیت‌های قبلی ما در آزادی دو کشیش ایرانی به نام‌های بهنام ایرانی و یوسف ندرخانی بود و خواستیم کسی را انتخاب کنیم که احتمال آزادی‌اش پس از دریافت این جایزه بیشتر از بقیه باشد.»

او به این نکته نیز اشاره کرد که تعداد زندانیان سیاسی در ایران بسیار زیاد است و ما مجبور بودیم کسی را انتخاب کنیم که شانس او برای موفقیت بیشتر از بقیه باشد و بتواند افکار عمومی را بهتر تحت تاثیر قرار دهد.

بیشتر بخوانید: نرگس محمدی پس از گفت‌وگو با فرزندانش به اعتصاب غذا پایان داد

تقی رحمانی در پاسخ به پرسش دویچه‌وله درباره تاثیر این جایزه بر وضعیت نرگس محمدی و اینکه آیا ممکن است وضعیت او را بدتر کند گفت: «مورد به مورد فرق می‌کند گاهی ممکن است پس از دریافت این جایزه‌ها فشار بیشتر شود و گاهی هم نه. فعالان سیاسی و مدنی در ایران همیشه در فشار هستند و گاهی حمایت‌های بین‌المللی این فشارها را بیشتر می‌کند اما در مجموع این حمایت‌ها خوب است اما کافی نیست. گفت‌وگو و رابطه با ایران می‌تواند به نفع فعالان حقوق بشر باشد به شرطی که حقوق بشر در گفت‌گوها به نرم تبدیل شود.»

مائده سلطانی فرزند عبدالفتاح سلطانی نیز در این مورد به پدرش اشاره کرد که به دلیل دریافت جایزه حقوق بشر شهر نورنبرگ دو سال به محکومیتش اضافه شد. او افزود: «دلیل اینکه پدر من یا نرگس در زندان هستند این جایزه‌ها نیست بلکه چیزهای دیگری است و مقامات امنیتی تنها از این جایزه‌ها به عنوان ابزاری برای بیشتر کردن فشار بر فعالان حقوق بشر استفاده می‌کنند.»

سلطانی خطر اصلی که زندانیان سیاسی را تهدید می‌کند نه دریافت جوایز بین‌المللی بلکه فراموش شدن آنها دانست و گفت: «خطر زمانی برای نرگس و دیگر زندانیان سیاسی هست که فراموش شوند، که دیگر افکار عمومی به آنها توجه نکنند و دیگر حمایتی از آنها صورت نگیرد. به همین دلیل جوایز حقوق بشری بسیار مهم هستند.»

تاثیر جوایز بین‌المللی بر روابط دیپلماتیک

شهر وایمار با ۶۵ هزار نفر جمعیت در استان تورینگن در شرق آلمان قرار دارد. به لحاظ تاریخی این شهر به این دلیل اهمیت دارد که مهد جمهوری اول آلمان، معروف به جمهوری وایمار است، و نیز به دلیل اینکه زادگاه گوته شاعر مشهور آلمانی است از نظر فرهنگی  با اهمیت است، اما در مناسبات سیاسی آلمان جایگاه ویژه‌ای ندارد.

آیا اعطای جایزه این شهر به نرگس محمدی می‌تواند توجه سیاستمداران آلمان را به وضعیت حقوق بشر در ایران جلب کند و آیا شهرداری وایمار که اعطا کننده این جایزه است امکان تاثیرگذاری بر سیاست خارجی آلمان را دارد؟

اشتفان وولف، شهردار ارشد شهر وایمار در گفت‌وگوی اختصاصی با دویچه‌وله در پاسخ به این پرسش گفت: « توجه برلین به این جایزه جلب شده و به همین دلیل هم هست که میشائیل روت مسئول روابط اروپایی وزارت خارجه آلمان امشب در مراسم اعطای جایزه حضور دارد و قرار است در این باره صحبت کند که برلین چه نقشی می‌تواند برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران ایفا کند.»

شهردار وایمار به رابطه تنگاتنگ این شهر با فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان اشاره کرد و اینکه او چندین بار در مراسم مشابه مهمان وایمار بوده است. وولف گفت که شهر وایمار تلاش خواهد کرد تا از طریق این روابط  بتواند کاری برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران انجام دهد.

بیشتر بخوانید: نرگس محمدی اعتصاب غذا کرد

جایزه‌ حقوق بشر شهر وایمار از سال ۱۹۹۵ میلادی، هر سال در روز ۱۰ دسامبر، روز جهانی حقوق بشر، به یک فعال یا نهاد حقوق بشری اهدا می‌شود.

اشتفان وولف در پاسخ به این پرسش که آیا در موارد مشابه این جایزه توانسته تاثیری بر وضعیت فعالان حقوق بشر در دیگر کشورها بگذارد به برنده این جایزه از کشور موریتانی اشاره کرد که بلافاصله پس از دریافت جایزه وایمار جایزه‌حقوق بشر سازمان ملل را دریافت کرد و باعث شد تا وضعیت این کشور زیر ذره‌بین مجامع بین‌المللی قرار بگیرد.

در مورد دیگری نیز نماینده‌ای از کشوری که نامزدی برای دریافت این جایزه داشته شخصا به دیدار شهردار رفته تا او را قانع کند که وضعیت حقوق بشر در کشورش چندان هم بد نیست.

شهردار وایمار تاکید کرد که هدف اصلی اعطای این جایزه تاثیر بر روند بهبود وضعیت حقوق بشر در کشورهایی است که در این زمینه مشکل دارند.

"تنها راه تاثیرگذاری بر وضعیت حقوق بشر، مذاکره است"

مراسم رسمی اعطای جایزه وایمار به نرگس محمدی ساعت ۷ شب شنبه در سالن جشن‌های کاخ شهرداری آغاز شد.

میشائیل روت مسئول روابط اروپایی وزارت خارجه آلمان یکی از سخنرانان این مراسم بود. او در سخنانش ابتدا به نامه نرگس محمدی از زندان که در ماه اکتبر منتشر شد اشاره کرد و اینکه او در این نامه نوشته اجازه نمی‌دهد کرامت انسانی‌اش خدشه‌دار شود.

روت سپس به اصل اول قانون اساسی آلمان اشاره کرد که در آن تصریح شده "کرامت انسان‌ها خدشه‌ناپذیر است" و بر همین اساس گفت: «ما موظفیم که در اینگونه موارد عکس‌العمل نشان دهیم.»

مسئول روابط اروپایی آلمان گفت که این جایزه احتمالا نمی‌تواند باعث آزادی نرگس از زندان شود اما  یک پیام روشن برای تهران دارد که نرگس محمدی در مبارزه‌خستگی‌ناپذیرش برای حقوق بشر تنها نیست و اظهار امیدواری کرد که تهران این پیام روشن را دریافت کند.

میشائیل روت عنوان کرد که آلمان با نگرانی زیاد وضعیت حقوق بشر در ایران را زیر نظر دارد. او گفت که توجه به اجرای مفاد حقوق بشر که اعتبار جهانی دارد محور اصلی سیاست خارجه آلمان است و در این راه از تمام ابزار و کانال‌های گفت‌گو برای تاثیرگذاری بر ایران استفاده خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: بیانیه ده‌ها نهاد دانشجویی: نرگس محمدی را آزاد کنید!

روت به این نکته اشاره کرد که وظیفه دولت آلمان در این راستا با سازمان‌های غیر دولتی مثل عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر تفاوت دارد. در حالی که آنها باید با علنی کردن موارد نقض حقوق بشر توجه افکار عمومی را به این موضوع جلب کنند، دولت آلمان باید بدون استفاده از "بلندگو" در گفت‌وگوهای مطمئن و دوطرفه پشت درهای بسته این موضوع را پیگیری کند.

مسئول روابط اروپایی آلمان تاکید کرد که "قطع روابط، لغو کردن سفرها و دستور صادر کردن از طریق وسایل ارتباطی مخفیانه نمی‌تواند وظیفه سیاست خارجی و حقوق بشری آلمان را برآورده کند".

میشائیل روت افزود که تاثیرگذاری بر سیاست یک کشور تنها از طریق گفت‌وگو و رابطه میسر است و این رابطه نباید تنها در سطوح سیاسی باشد بلکه از طریق مراوده دائم فرهنگی و اقتصادی نیز باید صورت گیرد. به گفته او شرکت‌های بزرگ اقتصادی در این میان می‌توانند با در نظر گرفتن موازین حقوق بشر برای بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران کمک کننده باشند.

پیام نرگس محمدی با یادآوری رهبران در حصر جنبش سبز

نرگس محمدی برنده جایزه سال ۲۰۱۶ شهر وایمار در پیامی از زندان ابتدا از رهبران در حصر جنبش سبز، میرحسین موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد و نیز عبدالفتاح سلطانی وکیل زندانی و همکارش در کانون مدافعان حقوق بشر یاد کرد.

همچنین نگرانی‌اش را از حکم سنگین صادر شده برای احمد منتظری به دلیل انتشار فایل صوتی گفت‌گوی پدرش با اعضای هیأت تصمیم‌گیرنده اعدام‌های سیاسی سال ۶۷ ابراز داشت.

نرگس محمدی که به ۱۶ سال حبس محکوم شده و ۱۰ سال آن باید اجرا شود، اتهام خود را تلاش برای تحقق جامعه مدنی، فعالیت در نهادهای مدنی مختلف از جمله کانون مدافعان حقوق بشر، زنان فمینسیت و نیز لغو اعدام دانست و تاکید کرد که حکم غیرقانونی‌اش نه تنها برای توقف فعالیت‌های او بلکه برای سرکوب دیگر فعالان سیاسی و مدنی است.

او در پیامش تصریح کرد: «در چنین موقعیتی در سرزمینم ترجیح می‌دهم یک شهروند صلح‌طلب و تلاشگر تحقق جامعه مدنی و حقوق بشر زندانی باشم تا یک شهروند منفعل و بی‌تفاوت به ظاهر آزاد. ترجیح می‌دهم برای رسیدن به حکومت قانون و برابری جنسیتی یک زن فمینیست محروم از شغل، خانواده و آزادی باشم تا یک زن تحت سلطه و انقیاد اما برخوردار از آزادی‌های کاذب.»

مراسم اهدای جایزه وایمار به نرگس محمدی با دریافت این جایزه توسط تقی رحمانی ساعت هشت و نیم شب در سالن مجلل جشن‌های کاخ شهرداری به پایان رسید.