گرچه در مذاکرات روز یکشنبه (۱۰ آوریل/۲۱ فروردین) در طرابلس دولت معمر قذافی با این نقشه موافقت کرد، اما موضع مشابه‌ای از سوی مخالفان بعید به نظر می‌رسد.

گروه تماس اتحادیه آفریقا برای حل بحران لیبی، متشکل از روسای جمهوری آفریقای جنوبی، مالی، کنگو، موریتانی و وزیر امور خارجه اوگاندا است. این گروه روز ۱۹ مارس نیز برای ماموریتی مشابه در لیبی بود، اما با شروع عملیات نظامی برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز این کشور، مذاکرات متوقف شد.

طرح کنونی اتحادیه آفریقا دربرگیرنده محورهایی همچون آتش‌بس فوری میان طرفین، آغاز مذاکرات میان دولت و مخالفان برای تحقق "خواست‌های مشروع مردم لیبی"، ایجاد کریدورهای امن برای کمک‌رسانی به مردم شهرهای مناطق جنگی و حفاظت از جان کارگران و اتباع خارجی در لیبی است.

اتحادیه آفریقا همچنین اعلام آمادگی کرده است که در نیروی بین‌المللی برای حفظ و نظارت بر آتش‌بس مشارکت کند.

یاکوب زوما، رهبر آفریقای جنوبی که کشورش به قطعنامه شورای امنیت برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز لیبی رای مثبت داده، در کنفرانس مطبوعاتی در طرابلس در موضعی متفاوت، از ناتو خواست که بمباران‌های هوایی را متوقف کند، زیرا به گفته وی، «تنها در چنین شرایطی شانسی برای آتش‌بس ایجاد می‌شود».

موضع منفی مخالفان

هم این اظهارت زوما و هم این واقعیت که خود او به عنوان رهبر مهم‌ترین کشور تشکیل‌دهنده گروه تماس اتحادیه آفریقا در بحران لیبی این هیئت را در سفر به بنغازی همراهی نمی‌کند، موفقیت دور از انتظار این هیئت را بیش از پیش نامحتمل خواهد کرد. گرچه زوما تدارک سفر به چین را دلیل نیمه‌کاره‌گذاشتن همراهی خود با هیئت یادشده عنوان کرده، اما برخی از ناظران این اقدام را نشانه سرخوردگی‌‌ای می‌دانند که زوما در مذاکرات با قذافی پیدا کرده و او را در موفقیت میانجی‌گری جاری دچار تردید کرده است.

گرچه هنوز از نتیجه مذاکرات روز دوشنبه هیئت اتحادیه آفریقا با مخالفان حکومت معمر قذافی در شهر بنغازی گزارشی منتشر نشده، اما برخی از رهبران این مخالفان در گفت‌وگو با رسانه‌های بین‌المللی هر طرحی که متضمن برکناری قذافی از قدرت نباشد را رد کرده‌اند. احمد البنی، سخنگوی مخالفان، به تلویزیون الجزیره گفته است که «تنها راه‌حل، راه‌حل نظامی است».

در این میان روزنامه عربی "الشرق‌الاوسط" در شماره روز دوشنبه خود در گزارشی نوشته است که میانجی‌گران بین‌المللی به شورای ملی انتقالی (نهاد رهبری مخالفان در بنغازی) اطلاع داده‌اند که قذافی آماده است قدرت را برای یک دوره انتقالی به پسرش، سیف‌الاسلام، واگذار کند و خود تنها نقشی نمادین به عهده بگیرد.

همین گزارش می‌گوید که شماری از اعضای شورای ملی انتقالی در بنغازی تحت شرایطی حاضر به پذیرش پیشنهاد یادشده هستند، ولی آنها بر این نکته تاکید می‌کنند که انتقال قدرت به سیف‌الاسلام، ولو به طور موقت، با استقبال مردم شرق لیبی و همه مخالفان روبرو نخواهد شد.

انتشار گزارش "الشرق‌الاوسط" با درز خبر مربوط به سفر برند اشمیت‌باوئر، هماهنگ‌کننده پیشین سازمان‌های امنیتی آلمان، به لیبی همزمان شده است. آقای اشمیت‌باوئر به یک روزنامه آلمانی گفته است که هفته گذشته در پاسخگویی به یک دعوت رسمی از لیبی به این کشور سفر کرده و دیداری با شماری از مقام‌های ارشد رژیم قذافی از جمله سیف‌الاسلام، پسر وی، داشته است.

گرچه دولت آلمان گفته است که سفر یادشده سفری شخصی بوده، اما اشمیت‌باوئر در مصاحبه خود با روزنامه "بیلد" گفته که قبل و بعد از سفر، مقام‌های رسمی آلمان را در جریان آن قرار داده است.

به گفته‌ی مقام بلندپایه امنیتی سابق آلمان، مذاکرات در لیبی او را مطمئن ساخته که رژیم قذافی با یک آتس‌بس فوری موافقت خواهد کرد، به شرطی که مخالفان پیش‌شرطی مطرح نکنند.

اشمیت‌باوئر در ادامه از آمادگی دولت قذافی برای مذاکرات در سطحی برابر با مخالفان پیرامون اصلاحات در قانون اساسی خبر داده است. او حتی کنار رفتن قذافی را موضوعی دانسته که طرابلس از مذاکره بر سر آن امتناع نخواهد ورزید، ولی آن را به مراحل آخر گفت‌وگوها موکول خواهد کرد.

بن‌بست در عرصه نظامی

در این میان در جبهه‌های درگیری حالتی از "پات" به وجود آمده و هیچ کدام از طرفین قادر به غلبه نظامی بر طرف دیگر نیست. دست به دست‌شدن مجدد اجدابیا که دوباره مخالفان بر آن مسلط شده‌اند نمودی از این وضعیت بن‌بست‌گونه تلقی می‌شود. اظهارات روز یکشنبه دبیرکل ناتو در مصاحبه‌‌ای با نشریه "اشپیگل" نیز در همین راستا ارزیابی می‌شود. دبیرکل ناتو در این مصاحبه صراحتاَ گفت که بحران لیبی راه حل نظامی ندارد.

به گزارش دفتر سازمان "یونیسف"، نهاد وابسته به سازمان ملل، در شهر مصراته که از ۷ هفته پیش در محاصره نیروهای قذافی قرار دارد و آماج حملات توپخانه‌ای این نیروهاست، در ۲۰ روز گذشته بیش از ۲۰ کودک کشته شده‌اند.

برقراری آتش‌بس پایدار و یافتن یک راه‌حل سیاسی برای بحران لیبی موضوع مذاکرات "گروه تماس" در قطر است. در این مذاکرات که روز چهارشنبه (۱۳ آوریل/۲۴ فروردین) شروع می‌شود، آمریکا، بریتانیا، دبیرکل ناتو و اعضایی از اتحادیه اروپا شرکت دارند.

وزیر امور خارجه آلمان نیز در این مذاکرات شرکت می‌کند. سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان با اعلام این خبر گفته است که این کشور برکناری قذافی را از شروط اساسی ‌حل بحران لیبی می‌داند.

در اجلاس وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا در لوکزامبورگ در روز سه‌شنبه نیز یکی از موضوع‌های محوری بحران لیبی است. قرار است محمود جبریل، " وزیر امور خارجه غیررسمی مخالفان" نیز در حاشیه این اجلاس با وزرای یادشده دیدار کند.

در نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو ناتو که پس از ۵ سال روز پنجشنبه در برلین برگزار می‌شود نیز بحران لیبی موضوع اصلی رایزنی‌هاست.

FW/KG