بنا به گفته کارشناسان اتحادیه اروپا اهدافی چون دستیابی به انرژی آسیای مرکزی، استقرار امنیت و گسترش دمکراسی دنبال می‌کند. کارشناسان پیشنهاد کرده‌اند که مسئولین اتحادیه اروپا جهت خروج از وابستگی به گاز روسیه و جستجوی امکانات جایگزینی برای انرژی مذاکرات مستقیمی را با سران کشورهای صاحب انرژی در آسیای مرکزی آغاز کنند. به نظر آنها اتحادیه اروپا باید سیاست فعال تری در آسیای مرکزی اتخاذ کند و به روابط با این کشورها اولویت قائل شود.

الکساندر راهر، کارشناس شورای روابط خارجی آلمان در گفت‌وگویی با بخش فارسی دویچه وله گفت، در چند روز گذشته مذاکراتی در خصوص صدور مستیقیم نفت و گاز این منطقه به غرب انجام گرفته است.

او درباره سیاست کنونی اتحادیه اروپا در آسیای مرکزی اظهار داشت: «ترکمنستان برای اتحادیه اروپا اهمیت خاصی پیدا کرده است. در حال حاضر برای استخراج و صدور انرژی دریای خزر دهها پروژه وجود دارد. چین، روسیه و آمریکا در کشف، استخراج و صدور انرژی منطقه سرمایه گذاری کرده‌اند. برای اتحادیه اروپا نیز هر چند دیر وارد میدان رقابت‌ها شده ولی شانس مشارکت در پروژه‌های انرژی هست. غرب امید زیادی به تحقق طرح «ترانس خزر» دارد. با اجرای این طرح از وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه کاسته خواهد شد. اتحادیه اروپا هدفش این است که این منطقه را به سیاست‌های اروپا نزدیکتر کند.»

ولی برخی دیگر از کارشناسان از جمله ولادیمیر سوکور صاحبنظر در مسایل گاز معتقدند که اتحادیه اروپا بسیار دیر به اهمیت استرتژیک آسیای مرکزی پی برده است. به نظر سوکور، روسیه برای دسترسی به ذخایر نفت و گاز آسیای مرکزی توانسته است، موفق‌تر از اتحادیه اروپا عمل کند.

او در این باره می‌گوید: «سیاست درست این بود که مسئولین اتحادیه اروپا به منظور تامین منابع جایگزین مواد سوخت برای کشورهای خود باید پیش از این با کشورهای آسیای مرکزی مستقیم وارد مذاکره می‌شدند و نفت و گاز قسمت شرقی دریای خزر را مستقیما خریداری می‌کرد. ولی در این بین روسیه توانست از ضعف و غیر فعال بودن سیاست اتحادیه اروپا بیشترین سود را ببرد. روس‌ها هر متر مکعب گاز را برای ۱۰۰ دلار خریداری می‌کنند و ۳۰۰ دلار به کشورهای غربی می‌فروشند. این استعمار به شیوه کلاسیک آن است.»

برخی از کارشناسان محلی اما با این نظر مخالفند و متذکر می‌شوند که اتحادیه اروپا با سرمایه گذاری و توسعه اقتصادی در این منطقه قادر است جایگاه واقعی خود را بیابد. بنظر آنها هم رهبران و هم مردمان این منطقه به روسیه هنوز هم به عنوان یک کشور استعمارگر می‌نگرند.

کشور چین نیز اخیرا با سرمایه گذاری در کشورهای آسیای مرکزی نتواسته امکانات کاری در این منطقه بوجود بیاورد. چین در موسسات و کارخانجاتی که در این منطقه تاسیس کرده فقط از نیروی کار چینی استفاده کرده و این سیاست مورد رضایت این کشورها قرار نگرفته است. بنابراین کشورهای اتحادیه اروپا قادر هستند جایگاه مناسبتری را در بازار کشورهای آسیای مرکزی کسب کنند.

مسئله دیگر تامین امنیت و ثبات در منطقه آسیای میانه است. هم اکنون نیروهای نظامی آمریکا در قرقیزستان و سربازان آلمانی در ترمذ ازبکستان مستقر شده‌اند. مسئولین اتحادیه اروپا گفته‌اند که در مبارزه علیه تروریسم جهانی کشورهای آسیای میانه همکاری خوبی با غرب داشته‌اند.

به نظر بعضی از صاحبنظران غربی در خصوص استقرار دمکراسی، جامعه مدنی و همچین احترام به حقوق بشر در کشورهای آسیای مرکزی، انتظارات اتحادیه اروپا برآورده نشده است. ولی مقامات اروپائی تاکید می‌کنند که از طریق توسعه روابط اقتصادی می‌توان زمینه را برای تغییرات اجتماعی و سیاسی فراهم ساخت.

طاهر شیرمحمدی