در عرصه دیپلماتیک و صنعت گاز مبارزه‌ای سخت بر سر خط لوله ‌نابوکو در جریان است. اتحادیه اروپا، شرکت‌های انرژی و روسیه با شرکت عظیم خود به نام "گازپروم" در رقابت هستند. موضوع بر سر ارقام نجومی میلیاردی است.

خط لوله‌ی ۳۳۰۰ کیلومتری گاز موسوم به "نابوکو" قرار است گاز حوزه‌ی دریای خزر را از طریق ترکیه، رومانی و بلغارستان به اروپای مرکزی انتقال دهد. مسئله اینجاست که این خط لوله روسیه را دور می‌زند و اتحادیه اروپا می‌خواهد با این پروژه از وابستگی خود به گاز روسیه بکاهد.

در این میان روسیه نگران از دست دادن انحصار خط لوله‌ی گازی است. از این رو شرکت دولتی روسی "گازپروم" با تمام امکانات خود می‌کوشد، مانع از اجرای پروژه "نابوکو" شود.

روسیه خرید گاز از آذربایجان را دو برابر کرد

آذربایجان میزان صادرات گاز خود به روسیه را دو برابر کرد. از سال ۲۰۱۱ قرار است دو میلیارد متر مکعب گاز از آذربایجان به روسیه صادر شود. صادرات کنونی این کشور حاشیه دریای خزر به روسیه هم‌اکنون یک میلیارد مترمکعب است.

روسیه قصد دارد با این کار پروژه عظیم نابوکو را با شکست مواجه سازد. با اینکه تولید گاز داخلی برای روسیه ارزان‌تر از خرید گاز از آذربایجان تمام می‌شود، ولی شرکت عظیم روسی "گازپروم" حاضر است به چنین معامله‌ای تن دهد تا ارسال گاز به شمال و جنوب اروپا را در انحصار خود نگاه دارد.

هر اندازه نفت آذربایجان بیشتر به سوی روسیه سرازیر شود، به همان اندازه رقیب اروپایی بیشتر از صحنه بیرون رانده خواهد شد.

در ملاقاتی که اخیرا میان دمیتری مدودیف، رئیس جمهوری روسیه و همتای آذربایجانی‌اش الهام علی‌یف صورت گرفت، شرکت عظیم روسی "گازپروم" و شرکت آذربایجانی "سوکار" در حضور سران دو کشور قرارداد ارسال گاز را به امضا رساندند.

الکسی میلر، رئیس گازپروم گفت که این خرید گاز از آذربایجان برای خط لوله موسوم به "جریان جنوب" در نظر گرفته شده است که می‌خواهد گاز را به کشورهای جنوب اروپا ارسال دارد.

روسیه تلاش دارد با خط لوله‌ی خود موسوم به "جریان جنوب" (South Stream) به رقابت با ناباکو برخیزد. خط "جریان جنوب" قرار است نیاز گازی مناطق جنوبی اروپا را برآورده کند و به موازات خط لوله دریای شمال عمل می‌کند که روسیه با شراکت شرکت‌های رقیبی مانند "ائون" (Eon) و شرکت آلمان "آر دبلیو ای" (RWE) در حال ساخت آن است.

اشتفان یودیش، مدیر شرکت آلمانی انرژی "آر دبلیو ای" معتقد است که در کنار خط لوله‌ی شمال، به خط دیگری نیز نیاز است. از نظر وی، عرضه‌ی گاز در شرایط کنونی که بیش از میزان تقاضا است، به زودی دیگر وجود نخواهد داشت. از آن گذشته نقش گاز برای تولید برق اهمیت بیشتری می‌یابد. منظور وی از یک خط ضروری دیگر، همین خط نابوکو است.

پیش‌شرط ساخت خط لوله ناباکو، ضمانت کشورهای حوزه دریای خزر در ارسال گاز به سوی اروپاست. ولی هنوز هیچ از این کشورها این ضمانت را نداده‌اند. شرکت عظیم انرژی "آر دبلیو ای" مدام از "گفت‌وگوهای سازنده" گزارش می‌‌دهد، ولی کشورهای حوزه‌ی دریای خزر هنوز حاضر نشد‌ه‌اند تضمینی بدهند.

حوزه گازی "شاه دنیز" در دریای خزر یکی از این منابع است که می‌تواند یک سوم ظرفیت لوله‌ی نابوکو را تأمین کند. آذربایجان نیاز به شریکی دارد که با ۲۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری، خرید گاز را تضمین کند. یکی از شرکت‌هایی که حاضر به معامله بوده‌، شرکت "بریتیش پترولیوم" است. ولی این شرکت هم‌اکنون با خسارت‌های چندین میلیاردی، هنوز درگیر آلودگی نفتی در خلیج مکزیک است.

به هرحال در پروژه نابوکو هنوز معلوم نیست کدام کشور دارای منابع گازی می‌توان این خط لوله را پر کند. از نظر مسئولان نابوکو، از نظر سیاسی ایران نمی‌تواند طرف معامله باشد. ولی گفت‌وگوهایی میان شرکت انرژی "آر دبلیو ای" و رهبران منطقه‌ای کرد در عراق صورت گرفته است. در اواخر ماه اوت توافق‌هایی برای تولید گاز با رهبران کرد عراقی صورت گرفت، ولی دولت مرکزی در بغداد مشکلاتی در این زمینه ایجاد کرده است.

بهرحال اتحادیه ‌اروپا و کمیسیون انرژی آن تأکید بسیار بر ادامه پروژه نابوکو دارند. شرکت انرژی "آر دبلیو ای" نیز مصمم است با حمایت اتحادیه اروپا این پروژه را اجرایی کند. گفته می‌شود که امیرنشین ابوظبی علاقمند به شرکت در این پروژه است.

هدف اصلی خط لوله‌ی گازی نابوکو تضمین ارسال گاز به سطح اروپا بدون هر گونه وابستگی به روسیه است. زیرا وابستگی انحصاری به گاز روسیه می‌تواند به ابزاری در دست کرملین برای تحت فشار گذاردن سیاسی و اقتصادی اتحادیه اروپا بدل شود.

DK/BM