در پی سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه پاسداران و لغو بخش عمده‌ای از پروازهای خارجی به ایران و از فراز ایران، مقام‌های جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند آسمان کشور را برای شرکت‌های هواپیمایی "امن" جلوه دهند.

در این میان، سازمان فدرال هواپیمایی روسیه (روس آویا) دیروز جمعه چهارم بهمن (۲۴ ژانویه) از دریافت نامه رئیس سازمان هواپیمایی کشوری ایران خبر داد.

به گفته روس آویا، ایران مسکو را در جریان "ایمنی پروازها بر فراز ایران" قرار داده و اعلام کرده است که «پروازهای مسافربری در آسمان ایران به حالت عادی بازگشته است و شرکت‌های هوایی روسیه می‌توانند پروازهای خود را به صورت عادی از سر بگیرند.»

پرواز ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین بامداد روز ۱۸ دی‌ماه گذشته با شلیک موشک‌های پدافند هوایی سپاه پاسداران سرنگون شد و تمامی ۱۷۶ سرنشین و خدمه آن کشته شدند.

مقام‌های ایران به مدت سه روز تأکید داشتند که علت سقوط هواپیما "نقص فنی" بوده و برخلاف ادعای برخی منابع به‌خصوص منابع آمریکایی و نخست‌وزیر کانادا، پرتاب موشک به سوی آن را تکذیب می‌کردند. بالاخره پس از سه روز سپاه پاسداران مسئولیت شلیک "غیرعمد" به این هواپیما را برعهده گرفت.

پس از این حادثه نه تنها شركت‌های اروپایی پروازهای خود به ایران یا پروازهای عبوری از این کشور را متوقف کردند، بلکه سازمان فدرال هواپیمایی روسیه نیز به شرکت‌های هوایی این کشور توصیه کرد تا برای ایمنی پروازهایشان به کشورهای خاورمیانه، از مسیری به جز حریم هوایی ایران استفاده کنند.

به گزارش خبرگزاری دولتی ایرنا، «ایروفلوت بزرگترین شرکت هوایی روسیه پس از این توصیه، تصمیم گرفت پروازها برای شناسایی بهتر هواپیماهای روسی بر فراز ایران در طول روز صورت گیرد.»

سازمان فدرال هواپیمایی روسیه همچنین اعلام کرد: «طرف ایرانی همچنین اعلام کرد که در زمان حاضر وضع ایمنی پروازها در حریم هوایی ایران و فرودگاه‌های این کشور بهبود یافته و در این پیوند شرکت‌های هواپیمایی از جمله شرکت‌های هوایی روسیه می‌توانند پروازها به ایران را در وضع عادی مانند سابق از سر بگیرند.»

جمهوری اسلامی به عنوان "امن‌ترین نقطه دنیا"

محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی ایران نیز پنجشنبه گذشته گفته بود که «آسمان کشور همواره یکی از امن‌ترین آسمان‌ها برای پرواز بوده و خواهد بود.»

ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه ایران نیز هم‌زمان طی یک سخنرانی در یزد، فاجعه سرنگونی هواپیمای اوکراینی را به "یک حادثه" تقلیل داد که به گفته او "دشمنان" به بهانه آن سعی در ناامن جلوه دادن این کشور دارند. رئیسی گفت: «امن‌ترین نقطه دنیا جمهوری اسلامی ایران است و این مسائل در جای جای دنیا رخ می‌دهد و ما هم اطلاعات آن را داریم.»

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

این در حالی است که پنهانکاری سه‌روزه مقام‌های جمهوری اسلامی درباره علت سرنگونی هواپیمای اوکراینی و سخنان ضد و نقیض آنها در خصوص چگونگی رخ دادن این فاجعه ضربه‌ای جدی به اعتماد عمومی در رابطه با "امنیت آسمان ایران" زده است.

در این میان برای مقام‌های مسئول مرتبط با سرنگونی هواپیمای اوکراینی پرونده‌ای تشکیل نشده یا هیچیک از آنها استعفا نکرده است. در عوض محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، گفته است که ماموری که به این هواپیما شلیک کرده، اکنون در زندان است.

همچنین ایران هنوز هم در رابطه با سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی عذرخواهی رسمی نکرده و رهبر جمهوری اسلامی در نخستین سخنرانی خود پس از این حادثه حتی اشاره‌ای به آن نکرد. علی خامنه‌ای سپس از طریق انتشار بیانیه و در نطق نماز جمعه خود به ابراز همدردی با بازماندگان قربانیان بسنده کرد، ولی در سخنان او به عنوان فرمانده کل قوا باز هم اثری از عذرخواهی نبود.

از سوی دیگر جمهوری اسلامی با وجود نداشتن تخصص فنی لازم برای بازخوانی اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای سرنگون‌شده، تا امروز در مقابل ارسال آن به فرانسه یا اوکراین مقاومت کرده است.

آسوشیتدپرس اخیرا گزارش داده بود که جمهوری اسلامی ممکن است بخواهد از بیم آشکار شدن جزئیات سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه پاسداران، بازخوانی جعبه‌های سیاه آن را به تعویق بیندازد. طبق گزارش‌ها، بین اصابت موشک اول و موشک دوم به هواپیما حدود ۲۰ ثانیه فاصله بوده است. اتفاقی که در این ۲۰ ثانیه افتاده، می‌تواند از لحاظ امنینی برای جمهوری اسلامی اهمیت داشته و به روشن شدن پشت پرده دلیل دو شلیک پیاپی به هواپیمای مزبور کمک کند.

کاهش چشمگیر ترافیک هوایی در ایران

در پی ساقط شدن هواپیمای اوکراینی، آژانس ايمنی هوانوردی اروپا تمام خطوط هوایی اروپایی را از پرواز در آسمان ايران بر حذر داشت. این سازمان تخصصی تحت نظر اتحاديه اروپا، به خطوط هوایی مزبور توصيه کرد تا به منظور پيشگيری از خطرات احتمالی، از پرواز در آسمان ايران خودداری کنند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

هم‌زمان بر اساس گفته‌های خود مسئولان و فعالان اقتصادی جمهوری اسلامی، پس از این حادثه دست‌کم ۷۰ درصد تورهای گردشگری و نیز بیش از ۸۰ درصد از رزرو هتل‌ها توسط گردشگران اروپایی و آمریکایی در ایران لغو شد.

البته در این میان برخی شرکت‌های هواپیمایی اروپایی از جمله شرکت کی‌ال‌ام هلند (KLM) اعلام کرده‌اند که پروازهای خود بر فراز آسمان ایران را از سر خواهند گرفت.

با وجود این و به رغم اینکه دور زدن حریم هوایی ایران برای شرکت‌های اروپایی هم فاصله پروازی را افزایش می‌دهد و هم از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست، هنوز هم استفاده پروازهای خارجی از آسمان ایران به حالت عادی بازنگشته است. نگاهی به سایت "فلایت رادار ۲۴" که موقعیت پروازهای مسافربری را به صورت زنده نمایش می‌دهد، نشانگر کاهش شدید ترافیک هوایی در آسمان ایران و دور زدن حریم هوایی این کشور توسط بسیاری از پروازهای بین‌المللی است.

عدم استفاده از آسمان ایران توسط شرکت‌های هواپیمایی، علاوه بر تأثیر آن بر وجهه بین‌المللی جمهوری اسلامی، تبعاتی اقتصادی نیز دارد. طبق آمارهای رسمی ایران، درآمد جمهوری اسلامی در سال ۱۳۹۷ از محل پروازهای عبوری ۱۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.