تلاش ویکی‌پدیا برای پیوستن به فهرست میراث فرهنگی جهانی
۱۳۹۰ خرداد ۳, سه‌شنبه
۱۰ سال از زمان پیدایش ویکی‌پدیا، بزرگ‌ترین دائره‌المعارف تاریخ و بانک اطلاعاتی عظیم و کاربرساخته‌ای (User-Generated) که از مشهورترین پدیده‌های عصر دیجیتال است می‌گذرد. پس از ۱۰ سال، بیش از ۱۸ میلیون مدخل به ۲۷۹ زبان مختلف در ویکی‌پدیا ثبت شده و از نظر ترافیک اینترنت و میزان بازدیدها نیز این وبسایت از مدت‌ها پیش در جمع ۱۰ وبسایت محبوب و پربیننده جهان قرار دارد.
اما آیا این بانک بزرگ داده‌های آنلاین که توسط کاربران داوطلب ساخته شده و ویرایش‌می‌شود را می‌توان بخشی از «میراث فرهنگی جهانی» دانست که همانند بسیاری از پدیده‌های فرهنگی جهانی دیگر نیازمند حفاظت است تا از گزند آسیب‌ها مصون بماند؟
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی آورده است که مدیران ویکی‌پدیا قصد دارند به زودی فراخوانی بین‌المللی منتشر کنند و با جمع‌آوری امضا از کاربران سراسر جهان، از مقامات سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) بخواهند که ویکی‌پدیا را به فهرست میراث فرهنگی جهانی اضافه کنند.
این نخستین بار است که یک نهاد آنلاین و پدیده‌ای که تکوین و توسعه‌اش در فضای مجازی صورت گرفته، قصد پیوستن به این فهرست جهانی را دارد و پیش‌بینی می‌شود که این موضوع به مساله‌ای بحث‌برانگیز در میان متخصصان میراث فرهنگی یونسکو تبدیل شود.
بریتا رودولف، از کارشناسان میراث فرهنگی و استاد دانشگاه برندنبورگ در آلمان در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز گفته است: «متخصصان میراث فرهنگی عموما چهره‌های محافظه‌کاری هستند که نوآوری‌های تکنولوژیک را واجد شرایط لازم برای پیوستن به این فهرست مهم جهانی نمی‌دانند. نگاه آنها بیشتر به گذشته دوخته شده و پدیده‌ای که تنها ۱۰ سال عمر دارد، قطعا راه سختی برای پیوستن به این فهرست در پیش خواهد داشت.»
آلمان، زادگاه ایده پیوستن ویکی‌پدیا به میراث جهانی
این ایده برای اولین بار در آلمان مطرح شد؛ کشوری که کاربران اینترنت‌اش بیش از ۱/۲ میلیون مدخل در ویکی‌پدیا ایجاد کرده‌اند و زبان آلمانی را پس از زبان انگلیسی، به جایگاه دوم در ویکی‌پدیا رسانده‌اند. بنیاد غیرانتفاعی ویکی‌مدیا، مستقر در برلین، اولین بار این ایده را در ماه مارس در کنفرانسی جهانی در پایتخت برلین مطرح کرد و حیمی ولز، بنیان‌گذار ویکی‌پدیا نیز از این ایده استقبال کرد.
جیمی ولز درباره این اقدام ویکی‌پدیا به نیویورک‌تایمز گفته است: «اساس این ایده بر این است که پدیده شگفت‌انگیزی مانند ویکی‌پدیا که یک پروژه فرهنگی جهانی است، به رسمیت شناخته شود. ویکی‌پدیا زندگی صدها هزار نفر از شهروندان جهان را دگرگون کرده و تاثیر چشمگیری هم در آموزش مردم در سراسر جهان داشته است.»
جیمی ولز می‌گوید یکی از اهداف این اقدام، افزایش آگاهی شهروندان جهان درباره ویکی‌پدیا است. به اعتقاد او، بیشتر مردم جهان به ویکی‌پدیا به عنوان پدیده‌ای تکنولوژیک نگاه می‌کنند، در حالی که بیش از هرچیز مفهومی فرهنگی و آموزشی است. کاربران اینترنت می‌توانند برای پیوستن به این کمپین آنلاین، به وب سایت ویکی‌پدیا ۱۰ مراجعه کنند.
http://ten.wikipedia.org/wiki/Main_Page
فهرست میراث جهانی (World Heritage)، مهم‌ترین فهرست سازمان یونسکو است که تا کنون آثار باستانی و پدیده‌های بی‌نظیری مانند دیوار چین را در بر گرفته است. اگر پیوستن به این فهرست برای ویکی‌پدیا ممکن نباشد، آن‌گاه می‌تواند برای پیوستن به فهرست «میراث فرهنگی جهانی» که اهمیت نسبتا کم‌تری نسبت به میراث جهانی دارد و آداب و سنت‌های در معرض خطر جهان (مانند رقص فلامینگو) را در بر می‌گیرد، اقدام کند.
اشاره به ایران و تاکید بر نقش نوآوری‌های دیجیتال در ارتقای فرهنگ جهانی
جیمی ولز، بنیان‌گذار ویکی‌پدیا معتقد است «در ایران، جایی که حکومت در مقاطع زمانی گوناگون بارها ویکی‌پدیا را فیلتر کرده یا دسترسی به آن را به شیوه‌های گوناگون ناممکن ساخته، این پدیده آنلاین به جوان‌ها در کسب اطلاعات پیرامون مسائل مختلف، از مسائل بهداشتی گرفته تا رویدادهای سیاسی، کمک شایانی می‌کند.»
یکی از دانشجویان ایرانی در آلمان که فعالیت مستمری در ایجاد مداخل فارسی و ویرایش آنها در ویکی‌پدیا دارد، در گفت‌وگو با نیویورک‌تایمز گفته است:«ویکی‌پدیا در شرایط کنونی نقش چشمگیری در گسترش و توزیع اطلاعات در جامعه ایران ایفا می‌کند. محتوای فارسی در ویکی‌پدیا حالا از مرز ۱۲۸ هزار مدخل هم گذشته است.»
برخی از متخصصان فن‌آوری اطلاعات می‌گویند ویکی‌پدیا برای پیوستن به فهرست میراث فرهنگی جهانی، نباید فقط به کمپین مجازی و جمع‌آوری امضا بسنده کند. بر اساس قوانین یونسکو، باید یکی از کشورهای جهان از نامزدی ویکی‌پدیا برای پیوستن به این فهرست هم حمایت کند و جیمی ولز گفته است که احتمالا این کشور آلمان خواهد بود.
احسان نوروزی
تحریریه: یلدا کیانی