به نظر می‌رسد که سوریه و حکومت بشار اسد می‌رود که پشتیبانان و متحدان خود را از دست بدهد. اپوزیسیون سوریه اعلام داشته که موضع و سیاست روسیه در قبال بحران سوریه و آینده رژیم بشار اسد، دستخوش بازنگری و دگرگونی شده است.

خبرگزاری آلمان روز یکشنبه (۱۶ دسامبر / ۲۶ آذر ماه) به نقل از محافل سوریه در استانبول نوشته که برای نخستین بار تماسی مستقیم میان مقام‌های روسیه و رهبری اپوزیسیون سوریه در خارج کشور انجام پذیرفته است.

به گزارش این خبرگزاری، یک دیپلمات روس با معاذ الخطیب، رئیس ائتلاف ملی مخالفان سوری تماس گرفته تا با وی قرار مذاکره بگذارد. گفته می‌شود که تشکیل دولتی انتقالی بدون بشار اسد موضوع محوری این گفت‌وگو خواهد بود.

طرح شش ماده‌ای ایران

در این میان، وزارت خارجه جمهوری اسلامی روز یکشنبه (۱۶ دسامبر) با صدور بیانیه‌ای مفاد طرح شش ماده‌ای خود برای حل بحران سوریه و جزئیات تاز‌ه‌ای از این طرح را منتشر ساخته است.

به گزارش خبرگزاری مهر در بیانیه‌ی وزارت خارجه ایران از جمله بر این نکته تاکید شد که تنها مردم سوریه در یک روند دمکراتیک حق تعیین سرنوشد و آینده‌ی سیاسی کشورشان را دارند.

مفادی طرح شش ماده‌ای ایران در ارتباط با سوریه به طور خلاصه از این قرارند. ۱) توقف فوری هرگونه اعمال خشونت‌آمیز و مسلحانه تحت نظارت سازمان ملل، ۲) آغاز کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم سوریه، رفع‌تحریم‌های اقتصادی و فراهم‌ساختن زمینه بازگشت کلیه آوارگان، ۳) گفت‌وگوهای ملی فراگیر با حضور نمایندگان طیف‌های مختلف سیاسی و دولت سوریه همزمان با برقراری آرامش، ۴) آزادی زندانیان سیاسی و رسیدگی به جرائم افراد جنایتکار در دادگاه‌های صالحه، ۵) ایجاد اطلاع‌رسانی درست از تحولات سوریه و ۶) تشکیل کمیته برآورد خسارت و بازسازی.

از سوی دیگر علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز روز یکشنبه تصریح کرد که ایران اجازه موفقیت "طرح‌ها و سناریوهای غربی" برای سرنگونی حکومت سوریه را نمی‌دهد.

وی در گفت‌و‌گو با پایگاه خبری "عربی پرس" هر گونه مداخله نظامی و کمک تسلیحاتی "برخی کشورهای غربی و عربی" به مخالفان حکومت سوریه را محکوم کرد.

ابهام در موضع‌گیری روسیه

در روز‌های اخیر اظهارات گوناگونی از سوی مقام‌های روسی در ارتباط با آینده سوریه و چشم‌انداز تحولات در این کشور ابراز شد که کارشناسان برخی از آن‌ها را چرخشی در رویکرد روسیه به بحران سوریه ارزیابی کردند.

روز پنجشنبه (۱۳ دسامبر / ۲۳ آذر) میخائل بوگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه طی اظهاراتی که از سوی خبرگزاری ایتار تاس، منتشر شد، از "نامحتمل نبودن پیروزی اپوزیسیون" سخن گفته و خاطرنشان ساخته بود که "باید واقعیت‌ها را دید". وی همچنین تصریح کرده بود که حکومت اسد همواره کنترل بر بخش‌های بزرگتری از کشور را از دست می‌دهد.

در اظهارات بوگدانف نشانی از نزدیک شدن روسیه به مواضع کشورهای غربی در قبال سوریه و موافقت با تشدید تحریم‌ها دیده نمی‌‌شد، اما به عقیده برخی ناظران سیاسی، این اظهارات حاکی از امکان قریب‌الوقوع شکست رژیم بشار اسد بود.

ویکتوریا نولند، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا حتی اظهار داشت که سرانجام روسیه در مسئله سوریه بیدار شده است.

دولت روسیه اما یک روز بعد سخنان بوگدانف در ارتباط با پیروزی احتمالی شورشیان را تکذیب کرد. آلکساندر لوکاشویچ، سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز جمعه (۱۴ دسامبر) در این راستا تصریح کرد که "در موضع روسیه تغییری روی نداده است".

انگیزه‌های مسکو

از آغاز اعتراضات مردمی در سوریه تا کنون، دولت روسیه همواره به پشتیبانی از حکومت اسد پرداخته و قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه سوریه را وتو کرده است. اگر چه گفته می‌شود در میان مقامات روسی کمتر کسی است که به ادامه‌ی حیات رژیم اسد باور داشته باشد، اما کمتر کسی هم هست که این نظر را بر زبان بیاورد.

بسیاری از کارشناسان خرید سلاح‌های روسی توسط سوریه را دلیل حمایت مسکو از حکومت اسد ارزیابی می‌کنند. گرهارد مانگوت، استاد علوم سیاسی در دانشگاه اینسبروک اما این دلیل را قانع‌کننده نمی‌داند و به این نکته اشاره می‌کند که حکومت سوریه، سلاح‌های خریداری‌شده را یا پرداخت نمی‌کند یا از طریق بدهی‌ها شوروی سابق تسویه می‌کند و این معاملات در واقع سودی برای روسیه به دنبال ندارد.

به اعتقاد وی، روسیه با این کار می‌خواهد تنها نشان دهد که سلاح‌های ساخت این کشور از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است و به این ترتیب مشتریان تازه‌ای برای صنعت اسلحه‌سازی خود بیابد.

فیودور لوکیانوف، سردبیر نشریه "روسیه در سیاست جهانی" نظری متفاوت ارائه می‌دهد و علیرغم جذاب بودن قراردادهای میلیارد دلاری خاطر نشان می‌سازد که "این تنها یک معامله است و بس؛ و از این رو برای روسیه نمی‌صرفد که دست به ریسک‌های جدی و خطرناک بزند، از جمله رویارویی تازه با آمریکا و اروپا، به ویژه آنکه مسکو در عرصه‌های دیگر به همکاری آنها نیاز دارد.