تهران و هشدارهای مکرر وضعیت هوا
۱۳۸۸ مرداد ۱۳, سه‌شنبه
در حالیکه در روزهای ۱۱ و ۱۲ مردادماه هوای تهران در مرحله‌ی هشدار قرار گرفت، روز سه‌شنبه، ۱۳ مردادماه، هوای این شهر عادی اعلام شد.
وضعیت هشدار چیست؟
دکتر یوسف رشیدی، مدیر عامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در گفت‌وگو با سبزپرس، میزان ذرات کمتر از ۲ و نیم میکرون در هوای روزهای ۱۱ و ۱۲ مردادماه تهران را ۸۰ درصد اعلام کرد.
رشیدی افزود: «این ذرات به قدری ریزند که تنها با میکروسکوپ الکترونیکی دیده می‌شوند و تأثیر زیادی بر سلامتی انسان دارند. از جمله اینکه به راحتی از طریق تنفس وارد شش‌ها و در پی آن گردش خون می‌شوند.»
وی از بیماران قلبی ـ تنفسی، سالمندان و خردسالان خواست از تردد در هوای تهران جدا خودداری کنند.
در وضعیت هشدار چه باید و چه نباید کرد؟
الهه‌ی موسوی، خبرنگار زیست‌محیطی تهران، معتقد است که مسئولان آنطور که باید و شاید در این مورد اطلاع‌رسانی نکرده‌اند و به همین دلیل مردم خود را در معرض خطراتی قرار می‌دهند که از پیامدهای آن آگاهی ندارند.
وی می‌گوید، در طول یک ماه گذشته واکنش به «ریزگردهای عربی» در حد اولیه باقی ماند، به طوری که «مردم همان کارهایی را انجام می‌دادند که در شرایط عادی انجام می‌دادند. یعنی کوهنوردی می‌رفتند، ورزش روزانه‌را انجام می‌دادند، در هوای آزاد تردد می‌کردند، نوزاد و بچه را با خود به هواخوری می‌بردند، در حالیکه در جلسه‌ی کمیته‌ی کاهش آلودگی هوای تهران تصویب شد که در استانداری تهران به شهروندان اطلاع‌رسانی کنند و بگویند که پیاده‌روی و یک‌سری فعالیت‌های ورزشی و کوهنوردی از فعالیت‌هایی است که شهروندان نباید انجام بدهند.»
او از تلویزیون به عنوان «یک رسانه‌ی ملی» نام برده و از آن انتقاد می‌کند:«معنی رسانه‌ی ملی چیست؟ آیا غیر از این است که وقتی بحران ملی پیش می‌آید، باید حداقل به مردم اطلاع‌رسانی بکند.»
موسوی از عدم هماهنگی بین مسئولان سخن می‌گوید و با اشاره به برخی از آنها توضیح می‌دهد: «مسئولین شهرداری تهران و کمیته‌ی توسعه‌ی پایدار محیط زیستی در این قضیه خیلی حساس هستند، علی رغم اینکه در خیلی از جاها وظیفه نداشتند، اما ماسک‌هایی را به صورت رایگان بین مردم توزیع کردند و مدام در جلسات هشدار داده و از وزارت‌خانه‌های مختلف، مثل وزارت صنایع و بهداشت خواستند که مسئله را جدی بگیرند. ولی متأسفانه ما از این وزارت‌خانه‌ها اهمال‌کاری می‌بینیم. در مورد وزارت صنایع شاهد بودیم که در اوج روزهای آلودگی هوا در تهران خیلی از صنایع مشغول به کار بودند، از جمله ایران‌خودرو.»
الهه‌ی موسوی عملکرد وزارت بهداشت را هم قابل انتقاد دانسته و با اشاره به این که این وزارتخانه حتی حاضر نشد به خبرنگارها اطلاع‌رسانی‌بکند، توضیح می‌دهد: «به ما حتی آمار مرگ و میر چند روزی که هوا در تهران بحرانی بود را اعلام نکردند. آمار مراجعه به اورژانس را اعلام می‌کنند اما آمار مرگ و میر را اعلام نمی‌کنند. یعنی وزارت بهداشت به صراحت اعلام می‌کند که مسئله آنقدر که شما بزرگش می‌کنید نیست.»
وی در ادامه می‌افزاید: «من سئوالم این است که آیا مسئله‌ی هوای تهران یک مسئله‌ی امنیتی است که مردم نباید از اوضاع خبر داشته باشند و حداقل بدانند که باید از خودشان مواظبت کنند. اگر شهروند بداند که ماسک ۱۰۰ تومانی نمی‌تواند ذرات بسیار ریز کمتر از ۲ و نیم میکرون را جذب بکند، قطعا می‌رود ماسک ۵ هزار تومانی را می‌خرد.»
تفاوت میان ماسک‌های ۵ هزار تومانی با ماسک‌های معمولی
به گفته‌ی متخصصان وزارت بهداشت، به تازگی ماسک‌هایی در برخی از شهرهای ایران، از جمله بوشهر، توزیع شده که با ماسک‌های پیشین تفاوتی کیفی دارند.
الهه‌ی موسوی تأکید می‌کند که به دلیل عدم اطلاع‌رسانی کافی، مردم از تفاوت بین این ماسک‌ها آگاهی لازم را ندارند و توضیح می‌دهد: «ماسک‌های ۱۰۰ تومانی می‌توانند ذرات معلق درشت که قطر بالای ۱۰ میکرون دارند را جذب کرده و مانع از ورود آنها به ریه شوند. ولی ماسک‌هایی که جدیدا اعلام شده ماسک‌هایی هستند که ذرات معلق با قطر کمتر از ۲ و نیم میکرون را جذب می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که اینها وارد ریه شوند و از آنجایی که این ذرات بسیار خطرناک‌تر از ذرات درشت هستند، به دلیل اینکه از فیلترهای تنفسی آدم رد شده و وارد دستگاه تنفس، ریه‌ها و جریان خون می‌شوند، این تفاوت نقشی حیاتی دارد. یعنی اگر شهروندی اطلاع کافی داشته باشد، بین این دو ماسک‌همان گران‌تر را انتخاب می‌کند.»
ریزگرد عربی چیست؟
کارشناسان می‌گویند، گرد و غباری که غرب و مناطق دیگری از ایران، از جمله پایتخت را چندین روز به تعطیلی کشاند، از کشورهایی مانند عراق و عربستان منشاء گرفته است.
رشد بیابان‌زایی، سدسازی در سرچشمه‌ی رودخانه‌های دجله و فرات، تخریب برخی از تالاب‌ها، از جمله تالاب هورالعظیم، از جمله‌عواملی است که این وضعیت را به وجود آورده است.
خانم حمزه‌پور، محقق آزاد در زمینه‌ی حیات وحش تالاب‌ها در مورد اهمیت حفظ تالاب‌ها می‌گوید: «یکی از کارکرد تالاب‌ها وجود نیزارها و پوشش گیاهی اطراف آن است که حالت ضربه‌گیر در برابر باد، طوفان و عواملی مثل ریزگردها و هوای آلوده را به وجود می‌آورد. نه تنها تالاب هورالعظیم که برخی از تالاب‌های اساسی در کشور در حال از بین رفتن است که به این شکل حالت ضد باد و ضربه‌گیری آنها در برابر وزش باد و توفان از دست می‌رود.»
مالچپاشی و کاشتن انواع ویژه‌ای از گیاهان و درختان در مبدأ ایجاد توفان‌های شنی دو راهکاری است که در مقابله با وزش این طوفان‌ها به کار گرفته می‌شود.
خانم حمزه‌پور به ضرورت مالچپاشی و توافق ایران با کشورهای همسایه اشاره می‌کند و در توضیح علت طوفان‌های مکرر گرد و غبار می‌گوید:«ظاهرا دو سالی است که این قضیه صورت نمی‌گیرد، به خاطر اختلافات موجود بین کشورها. ایران از کشورهای دیگر خواسته که آنها هم مبلغی را برای مالچپاشی تقبل بکنند، ولی ظاهرا آنها چون در معرض پیامدها قرار نمی‌گیرند، تن به این کار ندادند و این قضیه متوقف شده است.»
نویسنده: فریبا والیات
تحریریه: شهرام احدی
برای شنیدن این گزارش می‌توانید فایل صوتی زیر را کلیک کنید.