رهبران اسراییل و فلسطین از روز پنج‌شنبه (۲ سپتامبر / ۱۱ شهریور) مذاکرات مستقیم صلح را با میاجیگری آمریکا در واشنگتن شروع و توافق کردند هر دو هفته یک بار با هدف دستیابی به صلح ظرف یک سال، با یکدیگر ملاقات کنند.

هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا که میزبانی نخستین جلسه مذاکره میان بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل و محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین را بر عهده داشت، بر اعتماد آمریکا نسبت به این مذاکرات تاکید کرده و گفت که این دور از مذاکرات می‌تواند بر خلاف تلاش‌های سابق، موفقیت‌آمیز باشد.

باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا که از زمان تصدی پست ریاست جمهوری، تلاش‌های زیادی برای حل یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های جهانی به عمل آورده است، هدف از مذاکرات مستقیم را «دستیابی به صلح ظرف دوازده ماه» و «تشکیل دولت مستقل فلسطین» خوانده که بتواند در کنار اسراییل با صلح زندگی کند.

نتانیاهو در شروع این مذاکرات، آن را سخت توصیف کرد و گفت که صلح واقعی و دائمی تنها با عقب‌نشینی‌های دو طرفه و دردناک به دست خواهد آمد.

علیرغم تردیدهای جدی نسبت به موفقیت مذاکرات مستقیم و بدون توجه به اینکه جریان حماس چند روز قبل از شروع مذاکرات در اعتراض به آن، به سمت شهرک‌نشینان اسراییلی تیراندازی کرده بود، رهبران اسراییل و فلسطین توافق کردند که دیدار دوم خود را در دو روز ۱۴ و ۱۵ سپتامبر در مصر برگزار کنند.

«توافق بر سر ادامه مذاکرات، گامی کوچک رو به جلو»

جورج میچل نماینده آمریکا، در پیگیری روند صلح که در جلسه نخست نیز حاضر بود گفت که دو طرف اسراییلی و فلسطینی توافق کردند هر دو هفته یک بار ملاقات کنند. به گفته میچل، توافق بر سر ادامه مذاکرات مستقیم، گامی کوچک رو به جلو است.

در شروع جلسه نخست، کلینتون خطاب به نتانیاهو و عباس گفت که «ما باور داریم که اگر شما با نیتی صادقانه به جلو حرکت کرده و از تصمیم خود برای دستیابی به موفقیت عقب‌نشینی نکنید، می‌توانید تمامی مسائل مورد اختلاف را ظرف یک سال حل و فصل کنید».

وزیر خارجه آمریکا همچنین گفت: «شما اکنون یک بار و برای همیشه فرصت یافته‌اید تا به چند دهه درگیری میان خود خاتمه دهید».
این جلسه که در وزارت خارجه آمریکا برگزار شد، با دست دادن نتانیاهو و عباس شروع شد و هر دو نفر تاکید کردند که هدفشان، دستیابی به راه‌حلی است که دو دولت اسراییل و فلسطین در کنار یکدیگر زندگی کنند.

چالش‌های پیش روی مذاکرات صلح

با این حال هر دو رهبر اسراییلی و فلسطینی با چالش‌های سیاسی داخلی زیادی مواجه هستند و این امر سوال‌هایی جدی در مورد دستیابی به توافق ایجاد می‌کند. محمود عباس ضمن تاکید بر این نکته که نیاز اسراییل به امنیت را درک می‌کند، از اسراییل خواست تا محاصره نوار غزه را خاتمه دهد و شهرک‌سازی را متوقف کند.

وی افزود: «فلسطین به تمامی تعهداتی که داده از جمله تلاش برای حفظ امنیت و خاتمه بخشیدن به تحریک طرف مقابل، پایبند خواهد بود».
این در حالی‌ست که جریان حماس که بر نوار غزه تسلط دارد، با مذاکرات صلح مخالفت است و اعلام کرده که به حملات خود علیه اسراییلی‌ها ادامه خواهد داد. ظرف هفته گذشته چهار اسراییلی در کرانه باختری و در پی حمله نیروهای وابسته به حماس جان خود را از دست دادند و دو نفر دیگر در حمله دوم زخمی شدند.

در همین حال گروه‌های یهودی شهرک‌نشین اعلام کردند که به ساختمان‌سازی در مناطق اشغالی کرانه باختری ادامه خواهند داد؛ امری که باعث بروز نگرانی‌های شدیدی نسبت به ادامه مذاکرات شده است.

به گفته مقامات آمریکایی، نتانیاهو و عباس در جلسه نخست مذاکرات با روحیه‌ای بسیار مثبت حاضر شدند. دو طرف ابتدا نزدیک به یک ساعت با هیلاری کلینتون دیدار و پس از آن در جلسه‌ای به مدت نود دقیقه شرکت کردند.

نخستین چالش جدی پیش روی مذاکرات، خاتمه زمان تعیین شده برای تعلیق شهرک‌سازی از طرف اسراییل در روز ۲۶ سپتامبر است.
محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان فلسطین اعلام کرده که اگر اسراییل تعلیق شهرک‌سازی را تمدید نکند، بلافاصله میز مذاکرات را ترک خواهد کرد. این موضوع برای نتانیاهو که ریاست ائتلافی از احزاب تندرو و موافق شهرک‌سازی را بر عهده دارد، بسیار دشوار خواهد بود.

فلسطینی‌ها پیش از این اعلام کرده‌اند که شهرک‌های یهودی‌نشین تهدیدی مستقیم برای آرزوی آنها از سال ۱۹۴۸ در برپایی یک دولت مستقل در کرانه باختری و نوار غزه است. شهرک‌های یهودی‌نشین که ساخت آنها در دهه هشتاد میلادی در سرزمین‌های اشغال‌شده در سال ۱۹۶۷ آغاز شده، با حکم دادگاه بین‌المللی مواجه شده و دادگاه این شهرک‌ها را تعدی به قانون بین‌المللی خواند؛ اما اسراییل با این حکم مخالفت کرد.

نزدیک به نیم میلیون یهودی در شهرک‌های مختلف کرانه باختری و قدس شرقی زندگی می‌کنند که مورد حمایت ارتش اسراییل هستند. فلسطینی‌ها نیز به نوبه خود می‌گویند که تشکیل کشور فلسطین تا زمانی که شهرک‌سازی ادامه دارد، غیرممکن است.

سرفصل اصلی: توافق بر سر اهداف کلی

در همین حال جورج میچل گفت که طرفین اسراییلی و فلسطینی توافق کردند که مذاکرات حساس میان خود را ادامه دهند و حداقل اطلاعات را در مورد محتوای این مذاکرات فاش کنند. میچل که ماه‌ها به شکل پیوسته به خاورمیانه سفر و با نمایندگان اسراییلی و فلسطینی ملاقات کرده بود؛ تاکید کرد که در جلسه نخست مذاکرات، طرفین بر سر «اهداف کلی» مذاکرات توافق کردند و قرار گذاشتند که بحران‌‌های اساسی را در دستورکار قرار دهند.

بدین ترتیب به جای تعیین خط مشی دقیق برای مذاکرات، «حل و فصل کلی» در «مسائل اساسی» پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود که این مسائل اساسی شامل آینده قدس و آوارگان فلسطینی باشد.

پیش از این باراک اوباما رییس‌جمهور ‌آمریکا روز چهارشنبه با نتانیاهو و عباس در کاخ سفید دیدار و طرفین را تشویق کرده بود که فرصت برای دستیابی به صلح را از دست ندهند.

قرار است هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا در جلسه دوم مذاکرات شرکت کند. وی وعده داد که آمریکا تمام تلاش خود برای دستیابی به صلح را به کار خواهد گرفت؛ اما در عین حال هشدار داد که سرنوشت مذاکرات را در نهایت توافق طرفین اسراییلی و فلسطینی تعیین می‌کند.

کلینتون در سخنان خود خطاب به نتانیاهو و عباس گفت: «شما امروز با حضور خود، گامی مهم را برای آزادی ملت خود از قید و بندهای تاریخ برداشتید. اقدام شما یک گام بزرگ به سمت آینده‌ای سرشار از صلح و کرامت است که تنها خود شما قادر به ساختن آن هستید».

علی مهتدی
تحریریه: بهمن مهرداد