اگرچه پایان رسمی برجام در تاریخ ۱۸ اکتبر اعلام شده، اما این توافق سال‌ها پیش عملا فروپاشیده بود. ماه گذشته نیز با فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا)، تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بازگشته است. به گفته کارشناسان، این اقدام پایان عملی برجام بوده اما ممکن است مسیر جدیدی را نیز باز کند.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌وله

"روز پایان" برجام دقیقا ۱۰ سال پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اکنون به پایان رسیده است. برجام که به‌طور رسمی "برنامه جامع اقدام مشترک" نام دارد، میان ایران و کشورهای چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و ایالات متحده امضا شده بود و بر اساس آن، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در ازای محدودسازی برنامه هسته‌ای لغو شدند.

اما آمریکا در سال ۲۰۱۸ و در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، از توافق خارج شد و تحریم‌ها را بازگرداند. در واکنش، تهران برنامه هسته‌ای خود را گسترش داد و غنی‌سازی اورانیوم را آغاز کرد.

تلاش‌ها برای احیای توافق برجام بی‌نتیجه ماند و در اوت امسال، سه کشور اروپایی روند مکانیسم ماشه را فعال کردند که در نهایت منجر به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل شد.

کلسی داونپورت، مدیر سیاست‌گذاری "انجمن کنترل تسلیحات" به خبرگزاری فرانسه گفت: «روز پایان، عملا به‌دلیل فعال‌شدن مکانیسم ماشه بی‌معنا شده است.»

قدرت‌های غربی و اسرائیل، حکومت ایران را متهم می‌کنند که به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای است، اتهامی که تهران آن را رد می‌کند. گفت‌وگوهای هسته‌ای نیز در حال حاضر در شرایط بن‌بست قرار دارند.

بیشتر بخوانید: نیوزیلند اعمال تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را ازسر گرفت

در عین حال، ترامپ بارها اعلام کرده که خواهان توافق صلح با ایران است اما همزمان تاکید کرده که اینک توپ در زمین تهران است.

در جنگ ۱۲ روزه ماه ژوئن، آمریکا و اسرائیل سایت‌های هسته‌ای ایران را هدف قرار دادند. موضوعی که ترامپ به رغم گذشت چند ماه، اغلب از آن یاد می‌کند و در جدیدترین مورد، در روز یکشنبه ۱۷ اکتبر نیز در دیدار با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین در واشنگتن یادآور شد که آمریکا با شلیک ۳۰ موشک تاماهاوک از یک زیردریایی، اهداف هسته‌ای ایران را هدف قرار داده بود.

عراقچی: ایران فقط به "ان‌پی‌تی‌" پایبند است

عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) در ارتباط با بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران نوشت که جمهوری اسلامی به عنوان امضاکننده پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) از این پس تنها به حقوق و تعهدات خود طبق این پیمان متعهد است. این تعهد شامل عدم محدودیت در ابعاد برنامه هسته‌ای و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تنها در چارچوب توافق جامع پادمان و قوانین داخلی است.

عراقچی همچنین در اظهاراتی بحث‌برانگیز تأکید کرد که با پایان قطعنامه ۲۲۳۱، تمامی محدودیت‌های سازمان ملل علیه ایران لغو شده و پرونده ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود.

چشم‌انداز آینده توافق هسته‌ای ایران

سه قدرت اروپایی هفته گذشته از قصد خود برای از سرگیری مذاکرات برای دستیابی به توافقی "جامع، پایدار و قابل راستی‌آزمایی" خبر دادند. اما عباس عراقچی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که تهران به دلیل فعال کردن مکانیسم ماشه توسط اروپایی‌ها، "هیچ دلیلی برای مذاکره نمی‌بیند".

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

کلسی داونپورت، مدیر سیاست‌گذاری "انجمن کنترل تسلیحات" می‌گوید با وجود چالش‌ها، معتقد است که پایان برجام فرصت مناسبی برای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه در بحران هسته‌ای ایران فراهم کرده است و دیپلماسی همچنان تنها گزینه عملی برای کاهش خطر اشاعه هسته‌ای در بلندمدت است.

او در عین حال هشدار داد که هرچه زمان بگذرد، مذاکره بر سر توافق جدید با ایران دشوارتر می‌شود و خطر بروز مجدد درگیری نیز افزایش می‌یابد.