ایران با داشتن ذخیره‌ای حدود ۲۸ تریلیون مترمکعب گاز، دومین کشور جهان پس از روسیه است و با تولید روزانه حدود ۵۲۰ میلیون مترمکعب گاز، در جایگاه هفتم در جهان قرار دارد.

نگاه ایران با اتکاء به این ذخایر هنگفت، دست‌یابی به بازارهای بیشتر است. اما مشکلات ساختاری از جمله عدم سرمایه‌‌گذاری‌های لازم در صنایع نفت و گاز، به‌روز نبودن فناوری‌های استخراج و صدور گاز یا تحریم‌های اقتصادی و فنی، مانع از تحقق این بلندپروازی‌‌‌‌ هستند. یکی از هدف‌های ایران از تشکیل سازمان کشورهای صادرکننده گاز، بهینه سازی شرایط سیاسی و فنی برای تولید هرچه بیشتر گاز و صدور آن بود.

ناتوانی‌های فنی و ساختاری ایران

بیشتر طرح‌های تولید گاز ایران با تاخیرهای سه تا پنج ساله روبرو هستند. بهره‌برداری از ذخایر عظیم پارس جنوبی به دلیل رویارویی با زنجیره‌ای از مشکلات فنی و مالی، حجمی نازل دارد. با این‌همه، پاره‌ای محافل، اختلاف میان روسیه و اوکراین و کمبود گاز اروپا در شرایط کنونی را یک فرصت طلایی برای صدور گاز ایران تلقی می‌کنند.

علی‌خردپیر، کارشناس انرژی، این برداشت را ساده‌انگارانه می‌خواند و می‌گوید: «هر گونه تغییر در صادرات گاز ایران مشروط است به افزوده شدن تولید گاز ایران و این با توجه به تحریم‌های موجود بسیار بعید است. همین زمستان گذشته دیدیم که با قطع ۲۰ میلیون مترمکعب واردات روزانه از ترکمنستان، چه اتفاقاتی افتاد. ایران برای صدور گاز خود به کشورهای دیگری غیر از ترکیه، باید در درجه اول برای ظرفیت‌های تولید خود چاره‌اندیشی کند و این با تحریم‌های کنونی میسر نیست.»

تسلط روسیه بر عرصه گاز

روسیه تامین کننده ۴۰ درصد گاز مورد نیاز اروپا و هسته مرکزی سازمان کشورهای صادرکننده گاز است. به گفته علی خردپیر، صرفنظر از موانع فنی و سیاسی موجود بین ایران و اروپا، روسیه به راحتی اجازه تصرف این بازار را به ایران نخواهد داد. خردپیر تاکید می‌کند که تحریم‌ها، ضعف در بکارگیری فناوری ال‌ان‌جی (مایع کردن گاز) و پرهزینه بودن خط لوله و شرایط سیاسی، ایران را ناچار می‌کند که برای تحکیم موقعیت خود، به سیاست گذاری‌های روسیه و قطر توجه کند.

علی خردپیر در توضیح این واقعیت می‌گوید: «ایران به دلیل مشکلات فنی، همه ساله در فصل سرما در صدور گاز خود به ترکیه با افت فشار مواجه می‌شود. اگر بتوانیم بگوییم ترکیه بخاطر همین ضعف، قرارداد خود با ایران را فسخ می‌کند و شریک دیگری را جایگزین ایران می‌کند، آنگاه می‌توانیم بگوییم ایران هم جایگزین گاز صادراتی روسیه به اروپا می‌شود.»

تعیین‌کنندگی مناقشه اتمی

علی خردپیر با اشاره به اهمیت برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، یادآوری می‌کند که ایران با وجود تمایل به توسعه دیپلماسی اقتصادی خود بر محور صدور گاز، آینده خط لوله صلح (خط لوله پیش‌بینی شده میان ایران، پاکستان و هند) را به معامله با اروپا نخواهد فروخت. این کارشناس انرژی، از اهمیت سیاسی هندوستان در منطقه و نقش آن در شورای حکام برای آینده پرونده‌ اتمی ایران می‌گوید.

مهیندخت مصباح