یاشار سلطانی، روزنامه‌نگار تحقیقی، از واردات و توزیع ده‌ها هزار تن روغن خوراکی به ایران خبر داد. او با انتشار اسنادی در سایت خود،  با ارائه اسنادی ثابت می‌کند که "این ماده غذایی آلوده و تاریخ مصرف آن‌ها گذشته بوده است".

سلطانی در گزارش خود می‌نویسد که در مرداد ماه سال ۱۴۰۰ سه کشتی که از بندر‌هایی در ترکیه و آرژانتین بارگیری شده بودند در بندرعباس پهلو گرفتند. کشتی‌ها که در مجموع ۹۱هزار و ۴۸۶ تن روغن را حمل می‌کردند و باید مراحل ترخیص برای ورود به بازار ایران را طی می‌کردند.

وارد کننده این محصولات "شرکت مادر تخصصی بازرگانی ایران" بود و محصولات‌شان در مخازن "فریکو" و "خلیج فارس" گمرک شهید رجایی بندرعباس تخلیه شد تا سایر کار‌های ترخیص و ورود آن‌ها به بازار ایران انجام شود.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

سلطانی در گزارش خود می‌نویسد که تا زمانی نگارش این گزارش "احتمالا بخشی از این روغن‌ها وارد بدن من و شما شده است، اما اسناد و مدارکی که در ادامه این گزارش منتشر می‌کنیم نشان می‌دهد که یک فاجعه بهداشتی در حوزه سلامت ایرانی‌ها در جریان واردات این ۹۱ هزار تن روغن رخ داده است".

نمونه‌گیری‌های مکرر با یک جواب قاطع: غیرقابل مصرف

در این گزارش آمده است که چهار بار فرایند نمونه‌گیری از این محصولات در آزمایشگاه‌های رسمی ایران انجام شد و نتایج همه‌ی آزمایش‌ها یکی بود: این روغن‌ها به دلیل مواد باقیمانده سموم کشاورزی "غیر قابل ترخیص و غیرقابل مصرف خوراکی هستند".

اولین آزمایش رسمی در ۱۰ مهرماه ۱۴۰۰ از این محموله توسط کارشناسان معاونت غذا و داروی استان هرمزگان صورت گرفت و این محصولات غیر خوراکی توسط انسان و در نتیجه غیر قابل ترخیص شناخته شدند.

بر اساس نظر این کارشناسان، مواد باقیمانده سموم کشاورزی در این روغن‌ها بیشتر از استاندارد‌هایی بود که در ایران تعیین شده بود و در نتیجه این محصول برای مصرف خوراکی انسان مناسب نیست.

این آزمایش برای دومین‌بار در ۷ آذر ۱۴۰۰ تکرار شد. این‌بار نمونه‌ها به سه آزمایشگاه در بندرعباس، قشم و تهران ارسال شدند و خیلی زود نتیجه بررسی‌ها اعلام شد. نتایج دومین بررسی‌ها هم نشان می‌داد که این محصول مسموم بوده و به دلیل اثرات باقیمانده از سموم کشاورزی در آن به هیچ وجه مناسب مصرف انسان نیست و نباید وارد بازار مواد خوراکی ایرانی‌ها شود.

بیشتر بخوانید: فساد سیستماتیک؛ جزئیاتی از پرونده ۳.۷ میلیارد دلاری چای دبش

سومین آزمایش در تاریخ ۲ دی‌ماه ۱۴۰۰ به درخواست شرکت واردکننده (شرکت مادر تخصصی بازرگانی ایران) و طبق دستور مدیرکل وقت امور فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی سازمان سازمان غذا و دارو انجام شد. در این آزمایش هم نمونه‌ها به آزمایشگاه مرجع کنترل غذا و دارو در تهران ارسال شد و مطابق دو آزمایش قبلی عدم انطباق آ‌نها از نظر مواد باقیمانده سموم و در نتیجه غیرقابل ترخیص و مصرف انسانی بودن آن‌ها مورد تایید قرار گرفت.

این گزارش افشاگرانه می‌افزاید: اول اسفند ماه سال ۱۴۰۰ سرپرست حوزه معاونت غذا و دارو در نامه‌ای به رئیس سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند که سه بار از محموله روغن وارداتی که در گمرک شهید رجایی نگهداری می‌شود نمونه‌برداری و آزمایش شده و در هر سه آزمایش نتایج نشان می‌دهد که این محصولات به دلیل فاکتور‌های باقیمانده سموم کشاورزی در آن مناسب خوراک انسانی تشخیص داده نشده‌اند.

بیشتر بخوانید: فساد ۳.۴ میلیارد دلاری واردات چای‌ و بازداشت چند نفر

ده ماه پس از واردات این محموله، نمونه‌های چهارمین آزمایش هم به اداره کل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و دارو و آزمایشگاه فاروق ارسال می‌شود و در ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ طی‌نامه‌ای به سازمان غذا و دارو بار دیگر اعلام می‌شود که این محموله "غیر قابل مصرف انسانی" است.

در این گزارش بیان می‌شود که این محموله آلوده به آفت‌کش‌های مالاتیون، دلتامترین، پیپرونیل بوتاکساید، پیریمیفوس متیل همانند نتایج آزمون قبلی می‌باشد. در این گزارش همچنین ذکر شده که میزان مالاتیون، پیپرونیل بوتاکساید و دلتامترین اختلاف فاحشی با حد مجاز تعیین شده در ایران دارد.

توزیع غیرقانونی ۴۵۰۰ تن روغن مسموم

گزارش می‌نویسد: در ماه‌های نخست ورود محموله به ایران و حد فاصل انجام نمونه‌برداری اول و دوم ۴۵۰۰ تن از این محموله بدون هماهنگی با گمرک شهید رجایی از مخازن خارج می‌شود.

این مجموعه بین کارخانه‌های شرکت مارگارین، شرکت نوش پونه مشهد، شرکت حیات هرمزگان، روغن نباتی گلناز، تعاونی فرآوری غذایی تارا، شرکت نرگس شیراز، فرآورده‌های روغنی ایران فریکو و شرکت روغن نباتی مریم طبرستان توزیع می‌شود. اما کمی بعد و با اطلاع مسئولان، دستگاه قضایی وارد عمل شدند و با صدور دستور قضایی جلوی مصرف این محصولات را در کارخانه‌های مورد نظر تا تعیین تکلیف استاندارد‌های بهداشتی آن می‌گیرد.

رای به ترخیص نیمی از محموله روغن‌های مسموم در ۱۴۰۲

اتفاق مهم در سرنوشت این محموله در شهریور ماه ۱۴۰۱ و یکسال پس از ورود این محموله به ایران رخ می‌دهد. در این تاریخ یک کمیته فنی نتایج به‌دست آمده در نمونه‌گیری‌ها را غیر قطعی دانست و به این ترتیب رای به آزادسازی محموله‌های دو کشتی که نزدیک به نیمی از کل محموله را شامل می‌شد، داده است.

با تأیید رئیس دانشگاه علوم پزشکی مجموعا ۴۷هزار تُن روغن خام آفتابگردان مورد تایید قرار گرفت و به اطلاع دادستان وقت هرمزگان رسید.

گزارش می‌افزاید: نکته‌ی عجیب اما این است که با توجه به گذشت زمان زیادی از تاریخ ورود این محصول تاریخ انقضای آن گذشته و به این ترتیب این محصول قابل مصرف نبود. با این حال طی مکاتبه‌ای که با سازمان غذا و دارو صورت گرفت تاریخ انقضای ۴۷ هزار تُن از این محموله در تاریخ ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ به مدت ۶ ماه دیگر تمدید شد!

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

بر اساس این گزارش، در این میان و تا اینجای کار ۴۴هزار تن باقیمانده از این محموله همچنان غیر قابل خوراکی تشخیص داده شده و در مخازن نگهداری می‌گردد؛ که قابل پیش‌بینی است این محصول هم با طی روند قبلی و دستکاری تاریخ انقضای آن به زودی وارد بازار شود.

"تکرار ماجرای صدیقی" و ماجرای تکذیب‌ها

عباس عبدی، تحلیل‌گر مسائل سیاسی در واکنش به این گزارش در پلتفرم ایکس (توییتر سابق)  نوشت: «در یک جامعه متعارف پس از انتشار این خبر، همه دست‌اندرکاران را بازداشت و فوری بازپرسی می‌کردند. ولی ظاهراً قرار است این هم به سرنوشت ماجرای آقای صدیقی دچار شود.»

روز سه‌شنبه، ۱۹ اردیبهشت، مجتبی قهرمانی، رئیس کل دادگستری هرمزگان در اظهارتی مبهم با بیان این که "بیان اینکه نظارت دستگاه قضایی برحوزه بنادر و گمرکات مستمر و دقیق" از عدم ترخیص یک محموله ۴۴ هزار تنی روغن به ارزش ۷۰ میلیون یورو در بندر شهید رجایی" خبر داد که "به هیچ عنوان اجازه ترخیص به آن نمی‌دهیم". میزان رقمی این محموله با آنچه که سلطانی عنوان کرده متفاوت است، و معلوم نیست که این یک محموله دیگر است یا نوعی تکذیب مبهم گزارش سلطانی است.

پیش‌تر نیز شرکت بازرگانی دولتی ایران به رغم آنچه که به طور مستند در گزارش یاشار سلطانی آمده است،  در اطلاعیه‌ای نوشت: «از مجموع ۹۱ هزار تُن روغن وارداتی، سلامت ۴۷ هزار تُن در دی‌ماه ۱۴۰۱، تأیید و سلامت ۴۴ هزار تُن دیگر، مورد تایید قرار نگرفت که این مقدار در مخازن، باقی مانده و در حال طی مراحل مرجوع کردن به شرکتی است که روغن‌ها در سال ۱۳۹۹ از آن خریداری شده است.»

احتمالا در روزهای آینده عیار این تکذیب‌ها روشن‌تر خواهد شد.