جهان پیچیده شده است؛ برای همه، از جمله برای کودکان. در مورد آنچه آنها در تلویزیون یا خیابان میبینند، در بسیاری از خانوادهها بحث نمیشود. کتابها میتوانند این خلأ را پر کنند.
تبلیغات
آنچه جهان بزرگترها را تحت تأثیر قرار میدهد، کوچکترها را هم به خود مشغول میکند؛ چه موج پناهجویی، چه دونالد ترامپ. کریستیانه رابه، رئیس کتابخانه بینالمللی کودکان و نوجوانان در مونیخ، در آستانه روز سراسری جلسههای کتابخوانی در آلمان در روز ۱۸ نوامبر، میگوید، این امر به رشد واقعگرایی در کتابهای کودکان و نوجوانان میانجامد. به گفتهی او، در کتابهای نوجوانان به مسائل مهم سیاسی، مسائلی که تمام جامعه درگیر آنهاست، از جمله به موضوع پناهجویی و مهاجرت پرداخته میشود.
۱۸ نوامبر روز جلسههای داستانخوانی سراسری در آلمان است. کتابخانه بینالمللی کودکان و نوجوانان در مونیخ این روز را دستاویزی قرار داده برای معرفی نوعی جدید از ادبیات که میخواهد هر چه بیشتر به پرسشهای خوانندگان خردسال در رابطه با مسائل پیچیدهی جهان پاسخ دهد.
کتابخانهی بینالمللی بزرگترین کتابخانه از این نوع در سراسر جهان است. این کتابخانه هنگامی که خانم یِلا لِپمَن روزنامهنگار آلمانی، آن را در سال ۱۹۴۹ بنیان نهاد، نه تنها برزگترین، بلکه نخستین کتابخانهی بینالمللی کودکان و نوجوانان در جهان بود.
اریش کِستنِر نویسنده پرآوازه آلمانی، که اتاقی در این کتابخانه به نام او نامگذاری شده، از جمله چهرههای سرشناسی بود که در زمان بنیانگذاری کتابخانه بینالمللی نوجوانان، از پروژه لپمن حمایت کرد.
کتابخانه بینالمللی کودکان و نوجوانان مونیخ که کار خود را پس از جنگ دوم جهانی با ۸ هزار عنوان کتاب آغاز کرد، اینک بیش از ۶۰۰ هزار عنوان کتاب به ۱۳۰ زبان زنده دنیا از چهار قرن در اختیار دارد.
پناهجویان در کتابهای کودکان
امسال روز سراسری کتابخوانی با موضوعهای تاکنون تصورناپذیری مواجه شده است، از جمله موضوعهای داغ سیاسی روز برای نوجوانان. موضوع پناهجویی بطور اخص حتی در کتابهای مصور هم جلوهگر میشود و این امر به گفتهی رئیس کتابخانه بینالمللی "پدیدهای کاملا جدید" است. پیش از این موضوعهای نگرانکننده بهراحتی به کتابهای کودکان و نوجوانان راه نمییافتند؛ امروز اما وضع بهگونهی دیگری است. حتی در شکل روایت هم نویسندهها جسارت بیشتری پیدا کردهاند.
به گفتهی کریستیانه رابه، همواره آثار بیشتری درباره آوارگی و موج پناهجویی انسانها نوشته میشوند. نه تنها در آلمان، بلکه همچنین در فرانسه، بریتانیا، هلند، آمریکا و کانادا. مثلا در آلمان کتابی آلمانیعربی اثر خانم کیرستن بویه درباره دو کودک سوری، هفتهها در صدر پرفروشترین کتابها قرار داشته است. همچنین نمایشگاهی درباره آوارگی و نژادپرستی با استقبال کمنظیر کودکان و نوجوانان کتابخوان مواجه شده است.
"نگرانی" از ترامپ
سهیم شدن کودکان در نگرانیهای بزرگسالان از جمله خود را در جریان پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نشان داد. برخی کودکان نگران بودهاند که "حالا ممکن است اتفاقی بیفتد". به نظر رئیس کتابخانه نوجوانان، ادبیات میتواند خلأیی را پر کند که ناشی از سخن نگفتن درباره مسایل مختلف در خانوادههاست. و در این میان نه تنها خواندن در خلوت، بلکه جلسههای کتابخوانی از لحاظ حسی نقشی بسیار مهم دارند.
پدیدهی جدید دیگر شیوههای جدید روایی در ادبیات کودکان و نوجوانان است. خانم رابه از کتابی سخن میگوید که قهرمان آن یک اوتیست جوان است؛ کتابی که تمام آن از منظر و افق ذهنی او روایت میشود؛ امری که تصور آن برای ادبیات کودکان و نوجوانان تاکنون دشوار بوده است.
کتابخانه بینالمللی کودکان و نوجوانان با چنین موضوعها و کتابهایی به استقبال روز سراسری کتابخوانی در روز ۱۸ نوامبر میرود؛ موسسهای که وظیفه اصلی خود را «معرفی ادبیات کودکان و نوجوانان از تمامی مناطق جهان با توجه به معیارهای ادبی و زیباییشناسانه و اصول بنیادین آموزش فرهنگی» قرار داده است.
این کتابخانه همچنین میراث فرهنگی جیمز کروس، نویسنده ادبیات کودکان، و موزه میشائیل انده، خالق "مومو" و "داستان بیپایان" را در خود جای داده است.
دنیای اسرارآمیز هری پاتر و خالقش به روایت تصویر
کمتر کسی وجود دارد که علاقهمند به فیلم یا کتاب باشد اما نام هری پاتر به گوشش نخورده باشد. ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۵ مصادف است با پنجاهمین سالروز تولد جی. کی. رولینگ، خالق داستانهای جادویی و اسرارآمیز هری پاتر.
عکس: picture-alliance/AP Photo/L. Pitarakis
موفقیت سحرآمیز
نوجوانی جادوگر به نام هری پاتر توانست آفرینندهاش، جی. کی. رولینگ را به یکی از موفقترین نویسندگان جهان بدل کند. البته سرگذشت خالق ماجراهای هری پاتر که حال پنجاهمین سالگرد تولدش را جشن میگیرد نیز به داستانهای تخیلی و اسرارآمیز بیشباهت نیست.
عکس: picture-alliance/AP Photo/L. Pitarakis
پاداش پایداری و صبوری
در سال ۱۹۹۷ زنی گمنامی به نام جوآن رولينگ کتاب داستانی برای کودکان و نوجوانان منتشر کرد که کسی برای آن موفقيتی فوقالعاده پيشبينی نمیکرد. تصویری از او در سال ۱۹۹۷ هنگام معرفی کتابش در موزه راهآهن لندن. رولینگ پس از پنج سال تلاش و نویسندگی توانست نخستین داستان از مجموعه هری پاتر را به اتمام برساند. ۱۲ ناشر این کتاب را رد کردند، تا سرانجام انتشارات بلومزبری حاضر به چاپ آن شد.
عکس: picture alliance/Photoshot
معجزه هری پاتر
نخستین تیراژ "هری پاتر و سنگ جادو" تنها حدود ۵۰۰ نسخه بود. طی چند سال و با انتشار ۷ جلد از این رمان، هری پاتر، قهرمان داستان، به محبوبترين چهره داستانهای تخيلی و جادويی بدل شد. داستان هری پاتر به بیش از ۷۰ زبان، از جمله فارسی، ترجمه شده و تا سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۴۵۰ میلیون نسخه از آن به فروش رسیده است.
عکس: Getty Images/AFP/S. Curry
پدیدهای جهانی
فیلمهایی که با اقتباس از داستانهای هری پاتر ساخته شدند، موفقیتی بینظیر کسب کردند. اولین فیلم این مجموعه با عنوان "هری پاتر و سنگ جادو" در سال ۲۰۰۱ به نمایش در آمد. این داستان از آن پس با تولید و نمایش ۸ فیلم سینمایی حتی از "جنگ ستارگان" و "ارباب حلقهها" محبوبیت بیشتری یافت. ۸ فیلم هری پاتر در مجموعا ۷ / ۷ میلیارد دلار در سراسر جهان فروش داشت. تصویر: رولینگ (دوم از چپ) در کنار "هری و دوستان".
عکس: picture alliance/empics
خیر مقابل شر
مرگ و زندگی یکی از موضوعات اصلی داستانهای هری پاتر است. لرد ولدمورت یا "لرد سیاه" شخصیت منفی این داستانهاست؛ جادوگری که هدفش کنترل جهان و دستیابی به جاودانگی از طریق جادوی سیاه و سلطهٔ جادوگران بر افراد غیر جادوگر است. وحشت از او چنان زیاد است که نام او همچون تابو شده و به جای به زبان آوردن نام او، او را "اسمشو نبر" میخوانند.
عکس: picture-alliance/kpa
قوه تخیل و پیوند دوستی
رولینگ در مصاحبهها و سخنرانیهایش همواره از نیرو و قابلیتهای قوه تخیل سخن میگوید و معتقد است که تخیل انسان میتواند جهان را دگرگون سازد. همین قوه تخیل است که شخصیتهای پرداخته ذهن رولینگ، یعنی هری پاتر و دو همراه همیشگیاش، رون ویزلی و هرمیون گرنجر (تصویر)، در ماجراهایشان از آن بهره میگیرند.
عکس: AP
نطق در هاروارد
رولینگ پیش از این موفقیت عظیم به گفتهی خودش "ناکامی عظیمی" را تجربه کرده بود. او در این رابطه از "دورانی تیره" یاد کرده و در نطقی در سال ۲۰۰۸ در برابر فارغالتحصیلان دانشگاه هاروارد گفته بود: «من سعی کردم تمامی انرژی خود را برای به پایان رساندن کاری صرف کنم که واقعا برایم مهم بود. اگر من در زمینههای دیگر موفق میبودم، شاید هرگز این جسارت را به خرج نمیدادم که سراغ چیزی بروم که به آن باور دارم.»
عکس: Getty Images/R. Spencer
فعالیتهای خیریه
رولینگ که پیش از این موفقیت در فقر به سر میبرد و زندگی دشوار خود را از طریق دریافت کمکهای دولتی میگذراند، حال یکی از ثروتمندترین زنان جهان است. دارایی او حدود ۸۰۰ میلیون یورو برآورد میشود. جی. کی. رولینگ بخشی از زندگی و دارایی خود را صرف امور خیریه میکند. او همچنین به مسائل اجتماعی و سیاسی میپردازد.
عکس: Getty Images/A. Beaton
دنیایی بدون هری پاتر
رولینگ پس از انتشار آخرین بخش از داستانهای هری پاتر چند سالی را به استراحت و سکوت گذراند تا اینکه دو باره دست به قلم برد و در سال ۲۰۱۲ اثری جدید را روانه بازار کرد، البته این بار برای بزرگسالان. این اثر که "جای خالی تصادفی" یا "خلاء ناگهانی" نام داشت از سوی منتقدان و دوستداران کتاب با استقبالی متوسط روبرو شد. رولینگ سپس دو کتاب جنایی - کارآگاهی با نام مستعار روبرت گالبریث منتشر کرد.
عکس: Carl Court/AFP/GettyImages
حمایت از کودکان
جی. کی. رولینگ در روز ۹ آوریل ۲۰۱۵ (تصویر) آغاز کار سازمان خیریه خود به نام "لوموس" را اعلام کرد. هدف این سازمان حمایت از کودکان بیسرپرست است. رولینگ که زمانی در فقر به سر میبرد و با دریافت کمکهای دولتی روزگار را سپری میکرد، هنوز هم در ادینبرو در اسکاتلند زندگی میکند. او سه فرزند دارد و تا کنون دو بار ازدواج کرده است.