موضوع تحویل یا عدم تحویل سامانه موشکی "اس ۳۰۰" روسیه به ایران از چهار سال پیش به یکی از مسائل مورد مناقشه میان دو کشور تبدیل شده بود. به نظر می‌رسد با پس دادن پیش‌پرداخت جمهوری اسلامی توسط شرکت "روس ابورون اکسپورت" برهم خوردن این معامله قطعی شده باشد.

بازگرداندن ۱۶۷ میلیون دلار به ایران

اناتولی ایسایکین، مدیر کل شرکت "روس ابورون اکسپورت" در گفتگو با روزنامه‌ی "کومرسانت" گفته است روسیه به دلیل امتناع از اجرای قرارداد تحویل سامانه‌های ضد موشکی "اس۳۰۰"، پیش پرداخت ۱۶۷ میلیون دلاری را به جمهوری اسلامی ایران پس داده است. این خبر را خبرگزاری روسی ریانووستی اول مهرماه منتشر کرد.

مطابق توافق‌نامه‌ای که اواخر سال ۲۰۰۷ میلادی میان تهران و مسکو به امضا رسید قرار بود روسیه پنج گردان سامانه دفاع ضدموشکی "اس ۳۰۰" را به مبلغی حدود ۸۰۰ میلیون دلار آمریکا به جمهوری اسلامی تحویل دهد. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، کاظم جلالی هشتم شهریور ماه گفت، ایران مذاکرات فراوانی با روسیه در این زمینه انجام داده و به اطلاع این کشور رسانده است در صورت بی‌نتیجه‌ماندن گفتگوها از این کشور شکایت خواهد کرد.

فرمان مدودف برای فسخ قرارداد

احمد وحیدی، وزیر دفاع جمهوری اسلامی، ۳۱ شهریور مدعی شد شکایت ایران از روسیه "در محافل داوری در حال بررسی است." پایگاه اطلاع رسانی دولت از قول وحیدی نوشت «روسیه ملزم به اجرای مفاد قرارداد فروش سامانه پدافند موشکی اس -۳۰۰ به ایران است.» روسیه می‌گوید از دریافت خبر شکایت ایران متحیر شده است. مسکو پیشتر تهران را از تصمیم خود برای عدم ارسال این تجهیزات با خبر کرده، و علت آن را تبعیت از قطعنامه‌های تحریمی شورای امنیت علیه ایران ذکر کرده بود.

دمیتری مدودف، رییس جمهور روسیه یک سال پیش فرمانی در جهت اجرای چهارمین قطعنامه ‌تحریمی شورای امنیت علیه ایران صادر کرد که شامل ممنوعیت فروش سامانه‌ی اس۳۰۰ به این کشور نیز می‌شد. بر اساس این فرمان روسیه از فروش تجهیزات جنگی، بالگرد، هواپیما و ناوهای جنگی به ایران نیز خودداری می‌کند. طرح شکایت از روسیه که ناخرسندی شدید مسکو را به دنبال داشت پاییز سال ۸۸ نیز از سوی تهران مطرح شده بود.

باور به ساخت سامانه‌ی بومی مشابه

روز سه شنبه (۲۹ شهریور، ۱۹سپتامبر) خبرگزاری فارس از قول فرزاد اسماعیلی، فرمانده قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء نوشت ایران مشغول طراحی و ساخت یک سامانه دفاع موشکی بومی برای جایگزین کردن سامانه‌ی اس – ۳۰۰ روسی است.

اسماعیلی می‌گوید این سامانه "باور ۳۷۳" نام دارد و طراحی آن به دستور رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای در زمانی آغاز شد که احتمال خودداری روسیه از تحویل اس ۳۰۰ مطرح شده بود. مسئولان جمهوری اسلامی آذر ماه ۱۳۸۸ نیز ادعا کرده بودند در صورت امتناع روسیه خود دست به تولید سامانه‌ای مشابه موشک‌های روسی خواهند زد. وحیدی در مورد چرایی انتخاب عبارت "باور ۳۷۳" می‌گوید که "باور داریم" که این کار شدنی است و ۳۷۳ نیز یکی از لقب‌های پیامبر اسلام به حروف ابجد است.

نیاز شدید سیستم دفاع موشکی به اس ۳۰۰

همزمان با طرح ادعای ایران خبرگزاری ریانووستی در گفت‌وگویی که چهارم آذر ماه ۸۸ منتشر شد، به ارزیابی فنی یکی از رزمایش‌های نظامی جمهوری اسلامی پرداخت که در آن چند موشک میان برد جدید به نمایش گذاشته شده بود. به نوشته‌ی این خبرگزاری "ولادیمیر یفسی‌یف" کارشناس ارشد آکادمی علوم روسیه می‌گوید: «درباره پدافندهای هوایی ایرن باید بگوییم که فرسوده هستند و سیستم‌های مدرن دفاعی (در این کشور) وجود ندارد.» او معتقد است مدرنترین بخش پدافند هوایی ایران موشک‌های "تور – ام ۱" روسی است «که امکان دفاع در فاصله ۲۰ کیلومتری را فراهم می‌کند و برای دفاع موضعی است.»

این کارشناس می‌گوید «ایران به کمک تور-ام‌ها نمی‌تواند از تاسیسات هسته‌ای دفاع کند. و از این رو به‌دنبال امکانی برای دریافت اس۳۰۰ است.» به گفته‌ی او «این مجموعه در همکاری با "تور- ام۱" بسیار مفید است و تصور می‌رفت که "تور- ام۱" ها از "اس۳۰۰" دفاع کنند و اس۳۰۰ نیز از یک محدوده مشخص.»

"عقب ماندگی فنی شدید" صنایع نظامی ایران

کارشناس آکادمی علوم روسیه در واکنش به ادعای فرماندهان نظامی ایران در مورد ساخت مشابه بومی سامانه موشکی دفاع هوایی گفته است «من این را پخش اطلاعات نادرست می‌دانم. ایران با توجه به عقب ماندگی فنی شدید نمی‌تواند چنین مجموعه‌هایی بسازد و بعید است که چنین امکانی در پنج سال آینده در ایران بوجود بیاید.» او با بیان این که «ایران اس ۳۰۰ را حتا کپی هم نمی‌تواند بکند» مدعی است «آنها موشک چینی را به‌عنوان موشک ساخت خود جا می‌زنند.»

وزیر دفاع جمهوری اسلامی روز گذشته (۳۱ شهریور) ادعا کرد «سامانه های پدافند هوایی برد پایین و متوسط در داخل کشور تولید می‌شود و ما در این زمینه خودکفا هستیم.» پایگاه اطلاع رسانی دولت از قول وحیدی می‌نویسد «برای تولید سامانه‌های پدافند هوایی برد بلند نیز برنامه‌هایی در دست اجرا داریم.» روسیه می‌گوید در فسخ قرارداد تحویل اس ۳۰۰ که ایران را بسیار ناراضی کرده به تعهدات خود در اجرای قطعنامه‌های الزام‌آور شورای امنیت عمل کرده است.

BK/FW