«قطر قصد دارد به پایتخت دوچرخه‌سوارن بدل شود»، «انرژی خورشیدی تأمین‌کننده برق مرکز کنفرانس»؛ خواندن چنین عنوان‌هایی در ذهن خواننده این تصور را پدید می‌آورد که قطر در رأس جنبش حفظ محیط زیست در منطقه خلیج فارس قرار دارد.

البته این عنوان‌ها در وبسایتی رسمی به چشم می‌خورد که قطر آن را به مناسبت میزبانی کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی به راه انداخته است. این کنفرانس جهانی به مدت دو هفته (۲۶ نوامبر تا ۷ دسامبر/ ۶ تا ۱۷ آذر) در دوحه، پایتخت قطر برگزار خواهد شد.

به گفته‌ی گیدو اشتاین‌برگ، کارشناس مسائل خاورمیانه در بنیاد علم و سیاست آلمان در برلین، حفظ محیط زیست در سیاست قطر نقشی بازی نمی‌کند.

وائل حمیدان، مدیر شبکه سازمان‌های غیردولتی زیست‌محیطی جهان که مقر آن در لبنان است نیز بر این باور است، تغییرات اقلیمی تا پیش از آنکه قطر میزبانی این کنفرانس را بر عهده گیرد از مسایل مورد بحث در سیاست این کشور نبوده است.

وظیفه‌ی میزبانی کنفرانس جهانی تغییراتی اقلیمی که از سوی سازمان ملل متحد برگزار می‌شود، هر سال به یکی از کشورهای این پنج منطقه واگذار می‌گردد: آفریقا، آسیا و منطقه اقیانوس آرام، اروپای شرقی، آمریکای جنوبی و اروپای غربی.

در سال گذشته میلادی، دوربان در آفریقای جنوبی وظیفه‌ی میزبانی را برعهده داشت و این بار نوبت آسیا بود که ریاست و میزبانی برگزاری این کنفرانس جهانی را عهده‌دار شود. در نهایت کشور قطر موفق شد گوی سبقت را از کره‌ی جنوبی برباید و مسئولیت برگزاری همایش این دوره را در دست گیرد.

تولید انبوه گاز‌های گلخانه‌ای

انتخاب قطر به عنوان میزبان برگزاری این کنفرانس زیست‌محیطی انتقادها و اعتراضات زیادی را به دنبال داشت. این کشور از لحاظ تولید سرانه‌ی گاز دی‌اکسید کربن که مسبب گرمایش زمین است، رکورددار است.

برای نمونه هر شهروند قطری بطور متوسط ۳۸ تن گاز دی‌اکسید کربن در سال تولید می‌کند، در حالیکه این میزان در اتریش بر ۸ / ۷ تن بالغ می‌شود.

بزرگ‌ترین عامل تولید فراوان گاز‌های گلخانه‌ای، صنایع گاز قطر است. قطر بزرگ‌ترین کشور تولید‌کننده گاز مایع در جهان محسوب می‌شود و فناوری که در تولید این گاز به کار می‌رود، باعث تولید انبوه گاز دی‌اکسید کربن می‌شود.

همزمان باید این نکته را نیز در نظر داشت که آگاهی و توجه قطری‌ها به مسائل زیست‌محیطی قدمت چندانی ندارد. از عمر وزارت محیط زیست قطر ۴ سال بیشتر نمی‌گذرد.

این وزارتخانه در سال ۲۰۰۸ میلادی تأسیس گردید. از آن گذشته در قطر سازمان‌های زیست‌محیطی غیردولتی چندانی وجود ندارند که بتوانند آنگونه که در غرب مرسوم است، در سیاست‌گذاری‌های دولت در زمینه حفظ محیط زیست اعمال نفوذ کنند.

موقعیت آب وهوایی قطرنیز در این روند بی‌تاثیر نیست و با توجه به گرمای شدید حاکم در این کشور، استفاده از کولر بیش از حد بالاست.

وائل حمیدان در این رابطه خاطرنشان می‌سازد: «قطر به سرعت به ثروت رسید و تغییراتی که در زندگی مردم روی داده از لحاظ مصرف انرژی بسیار ناکارآمد بوده است.» تعداد زیادی از مردم از اتومبیل‌های بزرگ و پرمصرف استفاده می‌کنند.

به گزارش بانک جهانی، قطر در سال ۲۰۱۱ پس از لوکزامبورگ و نروژ بیشترین درآمد سرانه را در جهان داشت و رشد اقتصادی این کشور نیز در آن سال بر ۱۹ درصد بالغ می‌شد.

انتخابی "مسئله‌ساز"

گیدو اشتاین‌برگ، کارشناس مسائل خاورمیانه در بنیاد علم و سیاست آلمان، به انتقادات بخشی از کارشناسان اشاره می‌کند و انتخاب قطر به عنوان میزبان این کنفرانس جهانی را مسئله‌ساز می‌داند.

سون هارملینگ از سازمان دیده‌بان محیط زیست آلمان نیز در این رابطه متذکر می‌شود: «‌وقتی قرعه‌ی میزبانی به نام قطر افتاد، دو جبهه نیز شکل گرفت.»

دسته‌ی مخالف بیم آن را داشته‌اند که قطر به عنوان تولید‌کننده بزرگ سوخت فسیلی، کنفرانس را با ناکامی مواجه سازد و دسته‌ی موافق هم بر این امید بوده‌اند که این کشور بتواند باعث بروز تغییراتی مثبت در زمینه‌ی محیط‌زیست در منطقه شود.

فعالان محیط زیست بر این باورند که قطر می‌تواند اعتبار خود را به عنوان میزبان بالا برد، اگر خود را موظف سازد که میزان تولید دی‌اکسید کربن را تا حد مشخصی کاهش دهد. البته قطر تا کنون از برداشتن چنین گامی خودداری کرده است

کسب میزبانی به هر قیمت

اینکه قطری‌ها مایل به برگزاری کنفرانس تغییرات اقلیمی بوده‌اند، بیش از آنکه از علاقه‌ی آنها به مسائل زیست‌محیطی سرچشمه گیرد، در علاقه‌ی آنها به "نقش میزبانی" نهفته است.

تلاش‌های گوناگون قطر در سال‌های اخیر برای میزبانی رویدادهای بزرگ و کنفرانس‌های جهانی که در مواردی نیز موفقیت‌آمیز بوده، شاهدی است بر این مدعا. کسب میزبانی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ از جمله این کامیابی‌هاست.

گیدو اشتاین‌برگ، کارشناس مسائل خاورمیانه در بنیاد علم و سیاست آلمان در عین حال به انگیز‌ه‌ای دیگر اشاره می‌کند و می‌گوید: «قطر کشوری بسیار کوچک است که همواره مورد تهدید همسایگانش قرار گرفته. قطری‌ها از ایران واهمه دارند؛ کشوری که از میدان مشترک گاز با قطر برخوردار است. آنان در عین حال نگران آنند که مبادا عربستان سعودی به تمامیت ارضی قطر تجاوز کند.»

به اعتقاد او قطر می‌کوشد که از طریق میزبانی چنین رویدادها و کنفرانس‌هایی توجه جهانیان را به خود جلب کند و موجودیت خود را استحکام بخشد.

از این رو فعالان زیست‌محیطی امیدوارند که قطر، کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی را با موفقیت میزبانی کند و با این گام بر وجه و اعتبار خود در صحنه‌ی بین‌المللی از جمله در زمینه مسائل محیط زیست بیافزاید.