چالش حجاب اجباری با چنان واکنش گستردهای روبرو شده که هیچ نهاد یا مقامی نمیخواهد مسئولیت فشار بر زنان و بازگشت گشتها را بپذیرد. دولت هرگونه دستوری در این زمینه را تکذیب میکند اما تندروها اصرار میکنند که کار اوست.
تبلیغات
روزنامه اعتماد پنجشنبه ۲۹ تیر در گزارشی به نقل از یکی از مقامات ارشد در ناجا نوشت: «این طرح (گشت حجاب) با دستور مستقیم رییسجمهور به عنوان رییس شورای عالی امنیت ملی و با محوریت وزیر کشور به عنوان قائممقام نماینده کل قوا در ناجا عملیاتی شده است». این مقام ناجا به اعتماد گفته که نیروی انتظامی تنها مجری دستورات مقامهای بالادستی دولت و وزارت کشور است و "مشخص است آقایان توپ را به زمین نیروی انتظامی میاندازند تا از گزند انتقادات احتمالی دور بمانند."
این در حالی است که در روزهای اخیر مسئولان دولت رئیسی، از جمله انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده رئيس جمهور این را تکذیب کردهاند که دستور بازگشت "گشتهای خودرویی حجاب" از سوی ابراهیم رئیسی بوده است. خزعلی به رسانهها گفت هرگز چنین چیزی را نشنیده است. در مقابل رسانههای تندرو مانند تسنیم تاکید میکنند که گشت ارشاد با فرمان ابراهیم رئیسی بازگشته است، اما دولت رسانهها را تحت فشار گذاشته تا این خبر را تکذیب کنند.
بازگشت گشت ارشاد، "بیبازگشت"
"که بود که بود، من نبودم"، مایه تمسخر رقبای دیروز رئیسی شده است. عبدالناصر همتی، رئيس پیشین بانک مرکزی و نامزد ریاست جمهوری دوره قبل، در توییتی با اشاره به نزدیک بودن انتخابات نوشت که رئيسی هم مسئولیت راهاندازی مجدد گشت ارشاد را برعهده نمیگیرد و پرسید "حالا که نظر جامعه را میدانید، چه اصراری بر ادامه این روش دارید؟"
اما نهادهای امنیتی و انتظامی ظاهرا بر ادامه این روش اصراری هدفمند دارند و آنرا مسیری "غیر قابل بازگشت" میدانند. احمدرضا رادان، فرمانده کل انتظامی روز گذشته در کرمان حجاب اجباری را "تکلیف شرعی و وظیفه قانونی" دانست و گفت: «همه بدانند این ماموریت خیرخواهانه است و آن را بی بازگشت میدانیم.»
غلامحسین محسنی اژهای، رئیس قوه قضاییه نیز از مبارزه زنان برای پوشش اختیاری به عنوان "ناهنجاریهای اجتماعی" و "مخل امنیت روانی مردم" یاد کرد و گفت: «امروز ممکن است برخی از این کشف حجابها با انگیزه سیاسی و هدایتگری معاندان باشد؛ در اینجا باید وفق قانون، اقدامات لازم را ترتیب داد».
او تاکید کرد که «کشف حجاب حتی اگر با انگیزه سیاسی و هدایتگری معاندان هم نباشد، عملی خلاف شرع و قانون است؛ که در این موارد هم قانون تکلیف را مشخص کرده است.»
تکذیب دولت با چه انگیزهای؟
اعتماد نوشته دولت تمام ابزارهای رسانهای و مدیریتی خود را به کار گرفت تا مسئولیت این تصمیم به دوشاش انداخته نشود و افکار عمومی قبولانده رییسجمهور و دولت، ارتباطی با راهاندازی این گشتهای خودرویی ویژه حجاب ندارد".
اما با اظهارنظرهای واضحی که مقامهای حکومتی و در راس همه علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی در رابطه با ادامه سرکوب زنان میکنند، چرا دولت رئیسی ترجیح میدهد جا خالی دهد؟
حجاب اجباری به چالشی سیاسی − هویتی برای جمهوری اسلامی و در عین حال یک مخصمه جدی برای مجریان آن تبدیل شده. مبازرات پیوسته زنان علیه حجاب اجباری، با کشته شدن مهسا امینی در گشت ارشاد به خواست عبور از جمهوری اسلامی گره خورده و به نماد آن تبدیل شده است.
در اعتراضات علیه حکومت جوانهای بسیاری کشته شدند و هزاران خانواده داغدیده به نیرویی غیرقابل مهار رشد یافتند. این جدال در عین حال در دورهای اوج گرفته که دولتی بر سر کار است که در دو سال سکانداریاش، معیشت و زندگی مردم را در تمام زمینهها خرابتر کرده است.
به نوشته اعتماد "نزدیکان رییسجمهوری همواره به او تذکار دادند که تا پایان انتخابات ۱۴۰۴ و مطمئن شدن از انتخاب دوباره از اجرای هر طرح التهابآفرینی خودداری کند" و با "رفتار کجدار و مریز" برای خود "زمان بخرد" و پس از عبور از انتخابات دشوار بعدی " برنامههای سلبی خود را آغاز کند".
اما دیگر جناحهای رادیکال نظام ظاهرا چنین مجالی به رئیس دولت فعلی نمیدهند. چهرههای تندرویی مثل حسن شریعمتداری لایحه "عفاف و حجاب" دولت را به "سیم خاردار در برابر سیل" توصیف میکنند. به باور ناظران با سختتر شدن چالشهای اجتماعی این جنگ قدرت نیز در آینده ابعاد تازهتری به خود میگیرد.
روزنامه اعتماد نوشت: «باید دید در روزهای آینده دولت به نقش خود در این پروژه اعتراف میکند یا همچنان توپ را به زمین سایر نهادها و ارگانها میاندازد؟»
آنچه جنبش "زن، زندگی، آزادی" در ایران تغییر داد
دستگاه تبلیغاتی جمهوری اسلامی جنبش "زن، زندگی، آزادی" را "اغتشاش" خواند و پس از سرکوب خشن، پایان آن را اعلام کرد. همزمان با روز جهانی زن، شاهد تصاویری از زنان ایرانی هستیم که نشانگر تن ندادن آنها به حجاب اجباری است.
عکس: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/picture alliance
با قتل ژینا مهسا امینی پس از بازداشت توسط گشت ارشاد در روز سهشنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۱، جنبشی در ایران به راه افتاد که در تاریخ این کشور بیسابقه است. "زن، زندگی، آزادی" به شعار تحولخواهی و برگذشتن از جمهوری اسلامی تبدیل شد.
عکس: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/picture alliance
جنبش "زن، زندگی، آزادی" از همان روز نخست با سرکوب، گلوله، بازداشت و شکنجه دهها هزار نفر از معترضان پاسخ داده شد. گرچه دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی اجازه انتشار هیچ آماری در این زمینه را نداده، اما محسنی اژهای، رئیس قوه قضائیه، در روز ۱۵ اسفند خبر "عفو" بیش از ۸۰ هزار نفر توسط رهبر جمهوری اسلامی را داد.
عکس: Fatemeh Bahrami/AA/picture alliance
منابع حقوق بشری شمار کشتهشدگان خیزش انقلابی "زن، زندگی آزادی" را از روز ۲۶ شهریور تا ۲۰ دی، ۵۲۰ نفر اعلام کردند که در میانشان ۷۰ کودک و نوجوان زیر ۱۸ سال دیده میشوند. ۱۰۹ نفر از بازداشتشدگان نیز در معرض خطر اعدام قرار دارند.
عکس: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/picture alliance
جمهوری اسلامی اعتراضات را "اغتشاش" و معترضان را "اغتشاشگر" نامید و مسئولیت هیچ یک از کشتهشدگان را برعهده نگرفت. نهادهای امنیتی و رسانههای وابسته به آنها برای بسیاری از کشتهشدگان پروندهسازی کردند و علت مرگ آنان را "خودکشی"، "سقوط از بلندی"، "مصرف کنسرو ماهی مسموم" و یا "مسموم شدن به دلیل مصرف الکل" اعلام کردند.
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
امیرعبداللهیان، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در سارایوو گفت: «در اغتشاشات، پلیس به سمت احدی شلیک نکرده و هیچکس در ایران بر اثر شلیک پلیس یا برخورد پلیس و یا نیروهای امنیتی کشته نشد، بلکه برعکس به دلیل بهکارگیری سلاح گرم و سرد توسط عوامل خارجی که وارد ایران شدند یا افرادی که تحت تاثیر قرار گرفتند، بیش از ۶۷ نیروی پلیس در ایران به شهادت رسیدهاند، بدون اینکه شلیکی کنند یا از سلاح گرم استفاده کنند.»
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
در مقابل همه سرکوبها و انکارها، بر شمار زنانی که جنبش "زن، زندگی، آزادی" موجب شکستن ترس آنها از "حجاب اجباری" شد، افزوده گردید.
عکس: Morteza Nikoubazl/NurPhoto/picture alliance
اینک هر روز پیشنهادی از سوی یکی از ارگانها و مقامات جمهوری اسلامی برای برخورد با این زنان ارائه میشود. موسی غضنفرآبادی، رئیس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، از طرحی ویژه خبرداد و گفت: «در این طرح با کشف حجاب، کارت ملی شخص مسدود میشود و تا زمانی که فرد بیحجاب، جریمه بیحجابیاش را پرداخت نکند، همه خدمات اجتماعی او مثل امکان بهرهبردن از سیستم بانکی کشور و… را از او میگیریم.»
عکس: Michinari Nishida/AP/picture alliance
در هفتههای اخیر حتی در برخی از شهرهای ایران رستورانها و داروخانههایی که به زنان بیحجاب خدمات ارائه کردند نیز پلمب شدند.
عکس: Vahid Salemi/AP/picture alliance
برخی ظاهر شدن زنان در معابر عمومی بدون حجاب را "قانون شکنی" میخوانند، زیرا به موجب تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی: «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند، به حبس از ده روز تا دو ماه و یا از پنجاه هزار تا پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهند شد.»
عکس: Arne Immanuel Bänsch/dpa/picture alliance
پس از اعتراضات اخیر محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر جمهوری اسلامی، "قوانین نامساعد" را علت اصلی به سامان نرسیدن بحث عفاف و حجاب دانست و خبر از طرحی جدید داد و گفت: «ما در طرح جدید حجاب، جرم کشف حجاب را به تخلف تخفیف دادهایم.»
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
منتقدان میگویند: «در طول تاریخ بشر، قوانین زیادی وضع شدهاند که اشتباه بوده و بعدا لغو شدهاند». زمانی بردهداری قانونی بود، تفکیک نژادی در نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی قانون بود و در آلمان نیز به مدت ۱۲۳ سال همجنسگرایی طبق پاراگراف ۱۷۵ قانون جزا، جرم محسوب میشد. این قانون اما در سال ۲۰۰۲ میلادی لغو و همه احکام صادره بر مبنای آن "نقض" شد.
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
در ۴۴ سال تاریخ جمهوری اسلامی میلیاردها تومان بودجه صرف شده و ۲۶ دستگاه قانونگذار و اجرایی متولی و موظف به اجرای باصطلاح "حجاب و عفاف" بودند. تصاویر این روزهای خیابانهای شهرهای ایران اما موید شکست سیاست "حجاب اجباری" است.
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
به گفته مسیح علینژاد، فعال حقوق زنان: «حجاب اجباری، دیوار برلین جمهوری اسلامی است». این دیوار با جنبش "زن، زندگی، آزادی" ترکهای سختی برداشته است.
عکس: Rouzbeh Fouladi/ZUMA Press/picture alliance
علیرغم همه فشارها و سرکوبها، ایجاد رعب و وحشت، اسیدپاشی و حمله با گاز سمی به مدارس دخترانه، باز هم زنان ایران شجاعانه به جمهوری اسلامی نه میگویند.