دومین همایش ایرانیان خارج از کشور کار خود را صبح دوشنبه ۱۱ مرداد ماه رسما آغاز کرد. بحث‌ها و حاشیه‌های این همایش از مدت‌ها پیش آغاز شده و در روزهای اخیر به اوج رسیده است. ابهام و تردید در مورد هویت برخی از دعوت‌شدگان و نحوه‌ی گزینش میهمانان، و ناروشن بودن انگیزه‌های دولت و دستاوردهای این‌گونه همایش‌ها، از جمله مسائلی است که در رسانه‌های داخل و خارج از کشور زیاد به آن پرداخته می‌شود.

«کاهش شکاف بین خارج‌نشینان و نظام»

"شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور" نهادی است که اخیرا بسیار فعال شده و ریاست آن بر عهده‌ی محمود احمدی‌نژاد است. او چندی پیش رئیس دفترش، اسفندیار رحیم مشایی را به عنوان جانشین خود در این شورا منصوب کرد. رحیم‌مشایی از زمان روی کار آمدن دولت نهم جنجالی‌ترین معتمد و همکار احمدی‌نژاد به شمار می‌رود. ظاهرا رحیم‌مشایی از اختیارات و امکانات گسترده‌ای برای پیشبرد برنامه‌های پیشنهادیش برخوردار است.

«اعتمادسازی و کاهش شکاف بین ایرانیان مقیم خارج و نظام» یکی از هدف‌های این همایش اعلام شده است. دولت همچنین ادعا دارد که میهمانان از متخصصان ایرانی حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی و بازرگانی هستند و تسهیل ارتباط آنها با ایران و فراهم آوردن زمینه آشنایی با امکانات و ظرفیت‌های کشور از دیگر هدف‌های این همایش است. خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، شامگاه دوشنبه ۱۱ مرداد نوشت، ایرانیان مهاجر از پنج قاره جهان به تهران آمده‌اند «تا آمادگی خود را برای سرمایه‌گذاری و مشارکت در طرح‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی اعلام کنند.»

هزینه‌های بی‌حساب و کتاب

یکی از ایرادهایی که در روزهای گذشته به این برنامه گرفته می‌شود، به هزینه‌ی هنگفت برگزاری آن بازمی‌گردد. گفته می‌شود، فقط حدود سه میلیارد تومان صرف تبلیغ این همایش بین ایرانیان خارج از کشور شده است. هر یک از میهمانان می‌توانند چهار همراه داشته باشند که تمام هزینه‌ی اقامت و گردش آنها در ۸ استان را دولت پرداخت می‌کند. هزینه زیادی نیز در تهران صرف تبلیغ این همایش شده است.

به گزارش روابط عمومی شورای عالی امور ایرانیان خارج از کشور، شهرداری تهران دو روز پیش از گشایش همایش تمام "بنر"ها و تابلوهای تبلیغاتی این مراسم را از سطح شهر جمع کرده است. هنوز توضیحی در مورد علت این اقدام منتشر نشده است.

روزنامه کیهان در شماره امروز خود، سه‌شنبه ۱۲ مرداد، از «هزینه‌های چند ده میلیارد تومانی و بی حساب و کتاب» این همایش سخن گفته است. اما بیشترین حاشیه‌ها و اعتراض‌ها به نحوه‌ی برگزاری مراسم، ترکیب میهمانان، و تردید در مورد سودمندی این همایش مربوط می‌شود. همچنین شدیدترین انتقادها از سوی نزدیکان محمود احمدی‌نژاد و کسانی مطرح می‌شود که در میان حامیان سرسخت او قرار دارند.

ترک سالن از سوی روحانیان اصولگرا

به گزارش خبرگزاری فارس، بنگاه خبری منسوب به سپاه و حامی دولت، در مراسم افتتاح همایش گروه موسیقی علیرضا عصار به اجرای برنامه پرداخت. بنابر این گزارش، گروهی دختر و پسر جوان در این برنامه به دف‌زنی و همخوانی پرداخت که باعث ترک سالن از سوی دو روحانی شرکت‌کننده در همایش شد. یکی از اینها حجت‌الاسلام علی رازینی، معاون حقوقی و توسعه قضایی قوه قضائیه، بوده. ظاهرا احمدی‌نژاد هم تا پایان دف‌زنی دختران پشت در اصلی سالن منتظر مانده است.

بنابر گزارش‌ها، بسیاری از دعوت‌شدگان در نخستین روز همایش از شرکت دربرنامه‌هایی که برای بعد از ظهر دوشنبه پیش‌بینی شده بود خودداری کردند. شنیده می‌شود برخی میهمانان از این همایش به عنوان فرصتی برای دید و بازدید خانوادگی یا پیگیری اموال مصادره شده‌شان استفاده کرده‌اند. رسانه‌های اصولگرا تا کنون بیشترین انتقاد را از این همایش منتشر کرده‌اند. اصلاح‌طلبان نیز موافقتی با آن نشان نداده‌اند.

«همایش مهاجران، فراری دادن نخبگان»

سخنگوی فراکسیون اقلیت مجلس به خبرگزاری ایلنا می‌گوید، بسیاری از شرکت‌کنندگان در این همایش به معنای واقعی سرمایه‌گذار نیستند. داریوش قنبری ۱۲ مرداد به ایلنا گفت: «احمدی‌نژاد باید پاسخ دهد در شرایطی که به دلیل سیاست‌های اشتباهش سرمایه‌گذاران کشور به خارج مهاجرت کرده و وضعیت برای سرمایه‌گذاری در کشور مناسب نیست، این همایش چه پیامی دارد؟»

قنبری با اشاره به مهاجرت‌های روزافزون روزنامه‌نگاران، متخصصان و سرمایه‌گذاران در یک سال گذشته می‌گوید: «سیاست‌های دولت روز به روز جاذبه ماندن در کشور را کاهش می‌دهد. از این رو در شرایط کنونی احمدی‌نژاد به جای آنکه دغدغه جذب ایرانیان خارج از کشور را داشته باشد، بهتر است دغدغه فراریان و از کشور خارج‌شدگان را در سر داشته باشد.»

سخنگوی فراکسیون اقلیت همچنین از تداخل کار نهادها در دولت انتقاد کرده و می‌گوید: «اخیرا شورای عالی ایرانیان فعال شده و تبدیل به یک وزارت خارجه دیگر شده است که کارهای زیادی را انجام می‌دهد و به نوعی موازی‌کاری با وزارت امور خارجه را در دستور کار خود دارد.»

«هم‌نشینی با عوامل استکبار»؟

یکی از اعضای فراکسیون اصولگرایان و عضو کمیسیون فرهنگی مجلس نیز با توجه به خبرهای منتشر شده در مورد ترکیب افراد شرکت‌کننده در همایش گفته است: «میهمانان در حدی نبوده‌اند که برایشان چنین فرش قرمزی پهن شود.» جلال یحیی‌زاده با استناد به گزارش برخی از رسانه‌ها و اظهارات افراد حاضر در همایش گفته است، در مورد هویت برخی از افراد "تردیدهایی" به وجود آمده است.

عضو اصولگرای کمیسیون فرهنگی مجلس گفته است، این کمیسیون بعد از تعطیلات تابستانی بررسی هویت دعوت‌شدگان را در دستور کار قرار می‌دهد. او می‌گوید، این کار لازم است «تا مشخص شود خدای نخواسته و یا نادانسته با عوامل استکبار جهانی یک جا جمع نشده باشیم.» یکی از منابعی که یحیی‌زاده به آنها اشاره می‌کند، سرمقاله‌ی روز سه‌شنبه‌ی روزنامه کیهان است که شدیدترین حمله‌ها را به برگزارکنندگان این همایش کرده است.

«پلشتی‌های آشکار» و «کاسه لیسان» در همایش

حسین شریعتمداری، مدیرمسئول روزنامه و نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در موسسه کیهان، از برخی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی، و مسئولان سیاست خارجی انتقاد می‌کند که «به عنوان ابتدایی‌ترین وظیفه قانونی خود از برخی پلشتی‌های آشکار در برپایی این همایش جلوگیری» نکرده‌اند. شریعتمداری "اکثریت قریب به اتفاق ایرانیان خارج کشور" را دوستداران حکومت می‌خواند و مدعی است: «از چند میلیون ایرانی مقیم کشورهای خارجی فقط ۳ تا ۵ درصد آنها در شمار مخالفان نظام - اپوزیسیون- قرار دارند.»

نماینده آیت‌الله خامنه‌ای در موسسه کیهان به تاکید بر این که قرار بوده "دلبستگان به ارزش‌های اسلامی" به این همایش دعوت شوند، از برگزارکنندگان می‌پرسد: «چرا به جای آنان، افرادی از همان چند درصد محدود اپوزیسیون و اراذل و اوباش کاسه‌لیس آمریکا و اسرائیل و انگلیس را به همایش دعوت کرده‌اید؟!»

کیهان در ادامه به حضور هوشنگ امیراحمدی در این همایش اشاره می‌کند و او را «سرشاخه ایرانیان دعوت شده از آمریکا برای شرکت در همایش» معرفی می‌کند. شریعتمداری امیراحمدی را "یک ضدانقلاب تابلودار"، "همکار شناخته شده سازمان سیا" و "معروف به دلال رابطه با آمریکا" معرفی کرده است.

تایید و تکذیب حضور امیراحمدی

هوشنگ امیراحمدی استاد دانشگاه راتگزر ایالت نیوجرسی و موسس انجمنی از ایرانیان و آمریکاییان است که برقراری رابطه میان دو کشور از اهداف اصلی آن به شمار می‌رود. او در دوران محمود احمدی‌نژاد بارها به ایران سفرکرده، با او و نزدیکانش دیدار و مذاکره داشته و در حال حاضر نیز در تهران است.

در سال‌های اخیر گاهی مسئولان دولت حضور امیراحمدی در ایران و ملاقات با او را تایید و گاهی تکذیب کرده‌اند. در ماجرای دومین همایش ایرانیان خارج کشور نیز وضعیت تقریبا به همین شکل است. سایت روزنامه رسمی دولت، "شبکه ایران"، از قول رحیم‌مشایی مدعی است که امیراحمدی "نسبت به آرمان‌های انقلاب موضع منفی دارد" و به همایش دعوت نشده. بنابر این گزارش، هوشنگ امیراحمدی مستقلا به ایران سفر کرده و تلاش داشته کارت دعوت همایش را به دست آورد. سایت دولت می‌نویسد، پاسخ برگزارکنندگان به تقاضای او منفی بوده است.

تهدید مسئولان دولت به انتشار دعوت‌نامه

در همین حال منابع خبری از حضور او در هتل استقلال که یکی از هتل‌های محل اقامت میهمانان است خبر داده‌اند. پایگاه خبری "مشرق" گزارش می‌دهد، امیراحمدی تا روز یکشنبه، دهم مرداد، همراه با همسر و دخترش در هتل استقلال بوده، اما پس از برملا شدن حضور او در همایش و اوج گرفتن اعتراض‌ها به هتل دیگری انتقال داده شده است. سایت تابناک روز سه‌شنبه در گزارشی از قول امیراحمدی نوشت، او گفته‌های مسئولان در مورد تکذیب دعوت به همایش را توهین تلقی می‌کند. به نوشته‌ی تابناک، امیر احمدی تهدید کرده «اگر تا فردا موضوع حضور من در ایران روشن نشود، متن و کارت دعوتنامه برای شرکت در همایش ایرانیان خارج از کشور را منتشر می‌کنم.»

هوشنگ امیراحمدی روز سه‌شنبه حضور خود در هتل استقلال را تایید کرده، اما گفته است که همزمانی حضور او با تاریخ برگزاری همایش اتفاقی بوده است. او ادعا می‌کند، سفر او جنبه‌ی شخصی دارد و برای استراحت در ویلایی که در گیلان دارد انجام شده است. امیراحمدی هرگونه همکاری در برگزاری همایش و حضور در برنامه‌های آن را تکذیب کرده است. با این همه، او بار دیگر گفته است، توضیح در مورد دعوت شدن یا نشدن او بر عهده‌ی مقام‌های دولتی است.

بی‌خبری وزارت خارجه؟

روز دوشنبه رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه، در حاشیه‌ی مراسم گشایش همایش به خبرنگاران گفته بود، اصلا در جریان دعوت میهمانان همایش نبوده و لیست میهمانان را در اختیار ندارد. او می‌افزاید: «اصل گردهمایی هموطنان مقیم خارج كشور بسیار مفید است اما باید افراد دلسوز و علاقمند به كشور برای شركت در این همایش دعوت شوند.»

صبح سه‌شنبه مهمان‌پرست سخنان روز دوشنبه‌اش را تکذیب کرد و گفت: «ما هیچ گاه نگفته‌ایم در جریان موضوع نبوده‌ایم و دعوت از ایرانیان با هماهنگی کامل وزارت امور خارجه و از طریق نمایندگی‌های ما در سراسر کشور صورت گرفته است.» به دنبال این تکذیب، خبرگزاری فارس که سخنان روز گذشته‌ی مهمان‌پرست را مخابره کرده بود، فایل صوتی این سخنان را نیز منتشر کرد تا مشخص شود تکذیبیه‌ی امروز چندان با واقعیت مطابقت ندارد.

توافق بر سر ناکامی همایش؟

حسین شریعتمداری در یادداشت امروز خود نوشت: «اگرچه نام و هویت بسیاری از دعوت‌شدگان به این همایش اعلام نشده است ولی کیهان از طریق افراد مومن و متعهدی که در جمع برگزارکنندگان همایش حضور دارند به نام و مشخصات برخی از آنها که هویتی کم و بیش مشابه هوشنگ امیراحمدی دارند، پی برده است.»

در کنار تمام ابهام‌ها و سخنان ضد و نقیض مسئولان، ظاهرا در مورد برخی ویژگی‌های این همایش توافقی نسبی وجود دارد. یکی از این نکات به حضور چشمگیر ایرانیان ساکن آمریکا مربوط است که گفته می‌شود تقریبا دو برابر ایرانیان همه‌ی کشورهای دیگر هستند. نکته‌ی دیگری که دست‌کم بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی بر سر آن توافق دارند، عدم توفیق این همایش در جذب "سرمایه‌های ایرانیان خارج کشور" است. بنا بر این تحلیل، همکاری اقتصادی و بازرگانی ایرانیان مقیم اروپا و آمریکا که اغلب تابعیتی دوگانه دارند، در بسیاری از موارد می‌تواند مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا شود. به این ترتیب به نظر می‌رسد، ابهام‌های آنچه همایش بزرگ ایرانیان خارج کشور عنوان می‌شود و به گفته‌ی برگزارکنندگان حدود ۱۲۰۰ میهمان از پنج قاره داشته، بسیار بیشتر از برنامه‌ها و هدف‌های واقعی آن باشد.

BK/BB