جامعه مدرسین قم چه کسانی را مرجع تقلید می‌کند؟
۱۳۸۸ آبان ۲۸, پنجشنبه
ظرف ۱۵ سال اخیر این دومین بار است که جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در اقدامی بی‌سابقه مراجع تقلید را برای مردم تعیین می‌کند.
در سال ۱۳۷۳ خورشیدی، پس از درگذشت آیت‌الله اراکی، جامعه مدرسین محمد فاضل لنکرانی، محمدتقی بهجت، سیدعلی خامنه‌ای، حسین وحید خراسانی، حاج میزا جواد تبریزی، موسی شبیری زنجانی و ناصر مکارم شیرازی را به عنوان مراجع تقلید هفت‌گانه معرفی کرد.
در این لیست، نه آیت‌الله سیستانی مرجع تقلید شیعیان عراق جای داشت و نه آیت‌الله منتظری که بخش قابل توجهی از شیعیان ایران مقلد وی هستند.
هدف اصلی، تثبیت رهبری
به نظر احمد قابل کارشناس علوم دینی، هدف جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در سال ۱۳۷۳ بیشتر تثبیت موقعیت آیت‌الله خامنه‌ای بود.
آقای قابل می‌گوید: «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جمعی حدود ۴۰ نفر از مدرسان حوزه هستند که یک گروه سیاسی و نزدیک به حاکمیت را تشکیل داده‌اند. هدف آن‌ها هنگامی که آن لیست ۷ نفره را در سال ۱۳۷۳ اعلام کردند، این بود که موقعیت آقای خامنه‌ای را تثبیت کنند. وگرنه تا پیش از آن، مردم به شکل سنتی، برای گزینش مرجع تقلید خود به نظر دو مرجع صاحب صلاحیت توجه می‌کردند و سردرگمی هم نداشتند.»
اعتراض منتظری و آذری قمی
در سال ۱۳۷۳نحوه گزینش و معرفی مراجع تقلید، با اعتراض آیت‌الله منتظری و آیت‌الله آذری قمی روبرو شد. این دو روحانی برجسته،اعلام کردند که رای‌گیری بدون حضور جمع کثیری از اعضای جامعه مدرسین صورت گرفته است. جامعه مدرسین در پاسخ اعلام کرد که آرای اعضای غایب، به صورت تلفنی کسب شده است. اما برخی از اعضای جامعه اعلام کردند که با آن‌ها تماسی گرفته نشده است.
آیت‌الله منتظری اعلام کرده بود که هر طرحی باید دست کم به امضای ۱۴ عضو برسد تا بتواند به نام جامعه مدرسین اعلام شود. آیت‌الله آذری قمی به طور مشخص به معرفی آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان مرجع تقلید اعتراض داشت. وی اعلام کرد که آیت‌الله خامنه‌ای هیچکدام از دو شرط مرجعیت را ندارد.
مراجع تقلید جدید
خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران گزارش داد که برخی از سایت‌های خبری از آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله علوی گرگانی به عنوان کسانی نام برده‌اند که احتمالا نامشان در لیست تنظیمی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم خواهد آمد.
احمد قابل احتمال گنجانده شدن اسامی نوری همدانی، صافی گلپایگانی، سبحانی تبریزی و جوادی آملی را قوی‌تر می‌داند. او در توضیح وضعیت آیت‌الله جوادی آملی می‌گوید: «در حوادث پس از انتخابات ۲۲ خرداد، ایشان و پسرشان در دیدار با آقای خامنه‌ای برخوردهای تندی داشتند. آقای جوادی آملی علاوه بر این مدتی از ایراد خطبه‌های نماز جمعه قم خودداری کردند. با این همه، حکومتیان راضی به از دست دادن ایشان نیستند».
در برابر جامعه مدرسین حوزه علمیه که مدافع جناح محافظه کار است، مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم، مواضع معتدل‌تری دارد. برخی روحانیونی که از سوی جامعه مدرسین به عنوان مرجع تقلید معرفی می‌شوند، از دید اعضای مجمع محققین فاقد شرایط مرجعیت هستند.
جواد طالعی
تحریریه: بهرام محیی