جایگاه ایران و خاورمیانه در قرارداد دولت ائتلافی جدید آلمان
۱۴۰۰ آذر ۴, پنجشنبه
متن قرارداد تشکیل دولت ائتلافی جدید آلمان از سوی سه حزب سوسیال دموکرات، سبزها و دموکرات آزاد منتشر شده است. در این قرارداد به چالش‌های امنیتی و سیاسی آلمان و از جمله مناقشه هسته‌ای ایران و بحران خاورمیانه توجه شده است.
انتشار قرارداد دولت ائتلافی جدید آلمانعکس: Xander Heinl/photothek/picture alliance
تبلیغات
انتشار قرارداد دولت ائتلافی جدید عملا راه را برای آغاز دوره زمامداری اولاف شولتس، به عنوان صدراعظم جدید آلمان هموار می‌کند.
متن این قرارداد روز چهارشنبه ۲۴ نوامبر رسانه‌ای شد. در این گزارش نگاهی خواهیم داشت به مسائل ناظر بر سیاست خارجی دولت جدید آلمان که در قرارداد ائتلافی مطرح شده‌اند.
قرارداد دولت ائتلافی جدید آلمان در ۱۷۸ صفحه و در نه بخش منتشر شده است. بخش هفتم این قرارداد که ۲۸ صفحه را شامل می‌شود به نقش و مسئولیت آلمان در اروپا و جهان می‌پردازد.
در این گزارش نکات اصلی مربوط به سیاست خارجی دولت جدید آلمان به شکل فشرده ارائه خواهد شد. باید یادآور شد که مذاکرات و گفت‌وگوهای ناظر بر تشکیل دولت جدید ائتلافی آلمان دو ماه ادامه داشته است.
سه حزب سوسیال دموکرات، سبزها و دموکرات آزاد آلمان از واپسین روزهای ماه سپتامبر، در سطوح مختلف و کارشناسانه در تدوین متن قرارداد این دولت ائتلافی جدید همکاری کرده بودند.
آلمان و اتحادیه اروپا
در این قرارداد تاکید شده است که آلمان برای رویارویی با بسیاری از چالش‌های بین‌المللی و از آن جمله بحران‌ها و فجایع انسانی باید در هماهنگی و همکاری با متحدان خود عمل کند.
گفته شده است که تقویت اتحادیه اروپا رکن اصلی صلح و رفاه در آلمان به شمار می‌آید و از این رو دولت جدید آلمان بر آن خواهد بود تا بر توانایی اتحادیه اروپا در سطح بین‌المللی بیافزاید.
در متن قرارداد از رویکردهای تک‌روانه این یا آن کشور جهان انتقاد شده و آمده است که دولت جدید آلمان بر آن است تا تحرکی جدید به همکاری‌های بین‌المللی ببخشد.
از جمله می‌خوانیم: «ما به مسئولیت جهانی آلمان به عنوان چهارمین قدرت بزرگ اقتصادی جهان واقفیم.» بر لزوم همکاری با دیگر کشورها در دفاع از ارزش‌های آلمان و اروپا در زمینه آزادی، دموکراسی و حقوق بشر تاکید شده است.
دولت ائتلافی جدید آلمان تصمیم دارد بر قابلیت عمل اتحادیه اروپا در سطح جهانی و به‌ویژه در زمینه‌های بهداشت و درمان، تامین انرژی و واردات مواد اولیه بیافزاید.
بر نقش اتحادیه اروپا در عرصه حفظ صلح و ثبات سیاسی، حقوق بشر در سطح جهانی و تلاش برای مانع شدن از وقوع مناقشات تاکید رفته است.
از این رو گفته شده است که اتحادیه اروپا باید سیاست دفاعی، امنیتی و خارجی مشترکی داشته و نقاط اشتراک کشورهای عضو این اتحادیه مورد تاکید قرار گیرد.
در راستای تحقق این هدف، از نقش و اهمیت یک وزیر امور خارجه اروپایی سخن رفته است. به سخن دیگر، دولت ائتلافی جدید آلمان بر آن خواهد بود تا مسئولیت و دامنه عملکرد "هماهنگ کننده سیاسی خارجی اتحادیه اروپا" بیش از پیش افزایش یابد.
آلمان و ناتو
در قرارداد ائتلافی ضمن تاکید بر اهمیت تقویت دفاعی اتحادیه اروپا به لزوم همکاری با ناتو نیز اشاره شده است. افزون بر آن آمده است که بخش فعالیت‌های سیاسی و غیرنظامی ناتو نیز باید از این منظر تقویت شود.
گفته شده است که دولت جدید آلمان ماموریت‌های سیاسی و نظامی اتحادیه اروپا را همواره در چارچوب یک برداشت فرادیدی مد نظر خواهد داشت و مقابله با علل و ریشه‌های مناقشات را مهم می‌داند.
احزاب حاضر در دولت جدید آلمان همچنین بر اهمیت مدرن‌سازی جنگ‌افزارهای ارتش آلمان تاکید نهاده و آن را برای دفاع از جان سربازان این کشور در خارج از مرزها مهم تلقی کرده‌اند.
از سوی دیگر بر لزوم دفاع مشترک در قبال حملات سایبری و همچنین تامین امنیت زیرساخت‌های اجتماعی تاکید رفته است.
عرصه کاهش تسلیحات هسته‌ای و همچنین تدوین و امضای توافق جدید "نیواستارت" در عرصه کاهش سامانه‌های مربوط به جنگ‌افزارهای هسته‌ای نیز بخشی از قرارداد دولت ائتلافی را به خود اختصاص داده است.
در این رابطه، همچنین گفته شده است که باید چین نیز هر چه بیشتر در کارزار خلع سلاح هسته‌ای مشارکت کرده و تلاش‌های کاهش از رقابت‌های تسلیحاتی در جهان، موشک‌های کوتاه‌برد و میان‌برد را نیز در بر گیرد.
احزاب حاضر در دولت ائتلافی جدید آلمان با استفاده از پهپادهای نظامی در مجموع مشکلی ندارند، اما تصریح کرده‌اند که استفاده از این پهپادها برای کشتن فراقانونی و مغایر حقوق بین‌الملل را نمی‌پذیرند.
آلمان و موضوع پناهجویان
در قرارداد دولت ائتلافی جدید آلمان آمده است که این کشور خواستار یافتن راه‌حلی مشترک از سوی همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا برای مشکل پناهجویی و مهاجرت است.
از سوی دیگر، تاکید شده است که ممنوعیت کار برای کسانی که در آلمان زندگی می‌کنند، از بین خواهد رفت. باید یادآور شد که متقاضیان پناهندگی در آلمان پیش از پذیرش تقاضای خود برای کار با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده‌اند.
احزاب حاضر در دولت ائتلافی تاکید کرده‌اند که نحوه رسیدگی به تقاضاهای پناهندگی باید عادلانه، سریع و منطبق بر قوانین باشد.
گفته شده است که از اداره فدرال امور مهاجرت و پناهجویی آلمان برای رسیدگی سریع‌تر به پرونده متقاضیان حمایت و پشتیبانی خواهد شد.
در متن قرارداد آمده است که دولت آلمان بی درنگ از گروه‌های آسیب‌پذیر در روند ارائه تقاضای پناهندگی و اقامت، حمایت ویژه خواهد کرد.
امر انتقال والدین و خواهران و برداران پناهجویان خردسال تسریع و تسهیل خواهد شد. گفته شده است که در ارتباط با انتقال اعضای پناهجویان و از جمله همسران آن‌ها مطابق با امکانات جامعه آلمان در جذب و هم‌پیوندی آن‌ها عمل خواهد شد.
در این قرارداد آمده است که «هر کسی که به خاک آلمان وارد شود، نمی‌تواند در این کشور بماند. ما در زمینه بازگرداندن کسانی که فاقد شرایط لازم برای اقامت در این کشور هستند و به‌ویژه در مورد اخراج پناهجویان مجرم و خطرناک اقدام خواهیم کرد.»
خاورمیانه و ایران
در متن قرارداد دولت ائتلافی جدید آلمان سه بار به طور مشخص و چند بار به شکل تلویحی موضوع ایران مطرح شده است.
احزاب دولت ائتلافی آلمان تاکید کرده‌اند که آن‌ها به توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ پایبند بوده و خواستار اجرای آن هستند. از سوی دیگر، در متن قرارداد از دولت جمهوری اسلامی درخواست شده است که به همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند بود و به الزام‌های پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای گردن نهد.
سه حزب حاضر در دولت ائتلافی جدید آلمان از جمهوری اسلامی درخواست کرده‌اند که به طور درازمدت و پایدار تعهدات و الزام‌های پیش‌بینی شده در توافق هسته‌ای را اجرا کند.
به‌ویژه از دولت جمهوری اسلامی درخواست شده که به حقوق بشر احترام گذاشته و همه زندانیان سیاسی در این کشور را آزاد کند.
از سوی دیگر، موضوع اسرائیل و امنیت این کشور مطرح شده است. در متن قرارداد به اهمیت دفاع از امنیت دولت و مردم اسرائیل اشاره شده و در ارتباط با ایران گفته شده است:
«تهدید دولت اسرائیل، برنامه موشکی، پیشبرد یک سیاست منطقه‌ای تهاجمی و حمایت از فعالیت‌های تروریستی خطری جدی برای امنیت و صلح به شمار می‌آید.»
در مورد بحران خاورمیانه نیز آمده است که آلمان همچنان با سیاست شهرک‌سازی در مناطق متصرف شده از سوی اسرائیل مخالف است و از راه‌حل دو دولت برای برون‌رفت از بحران خاورمیانه پشتیبانی می‌کند.
در بخش دیگری از این قرارداد به موضوع خروج نیروهای نظامی کشورهای عضو ناتو از افغانستان نیز اشاره شده و آمده است که دولت جدید آلمان بر آن است تا این موضوع را مورد بررسی قرار دهد.
احزاب حاضر در ترکیب دولت جدید آلمان ضمن تاکید بر اهمیت همکاری با دولت ترکیه، از کاهش پایبندی دولت این کشور به موازین دموکراتیک و به‌ویژه نقض حقوق زنان و اقلیت‌ها در ترکیه انتقاد کرده‌اند.
گالری تصویری: آنگلا مرکل در گذر ۱۶ سال صدراعظمی آلمان
با انتخابات پارلمانی سال ۲۰۲۱ در آلمان دوران صدراعظمی آنگلا مرکل نیز به پایان می‌رسد. او ۱۶ سال هدایت چهار دولت را بر عهده داشت و با چالش‌های فراوانی دست و پنجه نرم کرد. مروری تصویری به فراز و فرودهای زمامداری او.
عکس: DW
شخصیتی فراتر از "دختر" هلموت کهل
هلموت کهل، صدراعظم سابق آلمان زمانی با رویکردی پدرانه از مرکل به عنوان "دختر" یاد کرده بود. اما مرکل خیلی سریع از زیر سایه "پدر" پا به بیرون نهاد. او رهبری حزب دموکرات مسیحی را در شرایطی برعهده گرفت که این حزب در اپوزیسیون قرار داشت. اما بزرگ‌ترین لحظه در زندگی سیاسی او متعلق به سال ۲۰۰۵ است.
عکس: picture-alliance/dpa/A. Altwein
پیروزی با اختلاف اندک!
در انتخابات پارلمانی سال ۲۰۰۵، مرکل به عنوان نامزد دو حزب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی به رقابت با گرهارد شرودر، صدراعظم آلمان از حزب سوسیال دموکرات پرداخت. رقابتی که سرنوشت آن با فاصله‌ای کم به نام مرکل رقم خورد.
عکس: Stefan Sauer/dpa/picture alliance
آغازی دشوار
نتیجه رقابت‌های انتخاباتی حزب دموکرات مسیحی بدترین نتیجه‌ای بود که این حزب از زمان تاسیس دولت آلمان در سال ۱۹۴۹ به دست آورده بود. همین پیروزی شکننده حکایتگر آغازی دشوار برای مرکل بود. تصویری از نخستین نطق مرکل در مقام صدراعظم آلمان در پارلمان این کشور (بوندس‌تاگ).
عکس: Peer Grimm/dpa/picture-alliance
صدراعظم جدید آلمان
در آن هنگام حزب سوسیال دموکرات آلمان و ائتلاف دو حزب دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی تصمیم گرفتند دولت ائتلاف بزرگ در آلمان تشکیل دهند. آنگلا مرکل در روز ۲۲ نوامبر سال ۲۰۰۵ به عنوان نخستین زن در تاریخ آلمان و به عنوان جوان‌ترین صدراعظم تاریخ این کشور و همچنین به عنوان نخستین سیاستمدار شرق آلمان، کلید ورود به دفتر صدرات اعظمی را از آن خود کرد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/F. Reiss
میزبانی خوش‌رو
آلمان در سال ۲۰۰۷ میزبان رهبران و سران کشورهای گروه هفت بود. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و همچنین جرج دبلیو بوش، همتای آمریکایی او نیز در این نشست شرکت کردند. جهان در آن روزگار در قیاس با جهان امروز، به لحاظ ژئوپلیتیکی "آرام‌تر" و به مراتب "سالم‌تر" بود.
عکس: Toshifumi Kitamura/AFP/Getty Images
بازی با رنگ‌ها
به رنگ لباس‌های مرکل هم توجه شده است. رنگ شلوار او معمولا تیره است. اما رنگ کت و بلوز او مرتب تغییر کرده است. برخی از تحلیلگران حتی مدعی شده‌اند که از روی رنگ کت مرکل می‌توان به حالات روحی آن لحظه او پی برد و می‌توان حدس زد که او چه پیامی برای گفتن به مردم و دیگر سیاستمداران دارد.
عکس: picture-alliance/AP Photo/M. Schreiber
امان از دست این پسربچه‌های بزرگ!
موضوع بر سر معماری سیاست اروپا در سال ۲۰۰۸ است. سر و کار آنگلا مرکل با دو سیاستمدار "مردسالار" افتاده است: نیکلای سرکوزی، رئیس جمهور فرانسه و سیلویو برلوسکنی، نخست‌وزیر ایتالیا. مرکل با این لبخند ملیح نسبت به برخورد این دو واکنش نشان داده است. حال آنکه موضوع بر سر آن است که در دوره بحران مالی، چه کسی هدایت واقعی اتحادیه اروپا را باید برعهده گیرد.
عکس: Getty Images/AFP/G. Cerles
مددرسان یا قیم؟
بدهی‌های مالی بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا افزایش یافته و این امر سرنوشت یورو را به مخاطره انداخته بود. مرکل خواستار اهدای کمک‌های مالی کلان به کشورهای مقروض اروپایی بود. در عین حال او خواستار اجرای سیاست‌های ناظر بر صرفه‌جویی اکید از سوی دولت‌های این کشورها شده بود. همین موضوع باعث شد که برخی از رسانه‌های یونان، آلمان تحت زمامداری مرکل را با آلمان دوران ناسیونال سوسیالیست‌ها مقایسه کنند.
عکس: picture-alliance/dpa/O. Panagiotou
عمل به جای حرف
مرکل سخنران خیلی ماهری نیست. خیلی کوتاه سخن می‌گوید و درباره سیاست‌های خود جار و جنجال راه نمی‌اندازد. اما همین عملکرد باعث محبوبیت او شده است. او بیش از آن که حرف بزند عمل می‌کند. همین توانایی و کارنامه او است که باعث شده بتواند هدایت چهار دولت آلمان را برعهده بگیرد.
عکس: picture-alliance/dpa/F. Gentsch
همچون یک مادر
زمانی رسید که کسی مرکل را مادر نامید. نه مادر کسی، بلکه مادر ملت آلمان. گرچه نوعی طعنه و طنز در این توصیف وجود دارد، اما حکایت از مهر مادرانه او نیز دارد. این مادر به امور کشور رسیدگی می‌کند و از ترس و نگرانی عمومی می‌کاهد. گرچه باید گفت که این توصیف با زمانه حاضر سازگار نیست.
عکس: picture-alliance/dpa/U. Anspach
ما از پس این بحران برمی‌آییم!
مرکل زمانی گفته بود که "ما موفق می‌شویم". مراد از این جمله فائق آمدن بر بحران برخاسته از ورود پناهجویان به آلمان بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ بود. همین موضوع باعث شکاف عمیقی در جامعه آلمان شد. سیاست مهاجرپذیری و رویکرد او نسبت به بحران پناهجویی در آن موقع همچنان از مسائل مورد مشاجره در پرونده سیاسی مرکل به حساب می‌آید.
عکس: Getty Images/S. Gallup
شخصیت سال ۲۰۱۵
نشریه "تایم" در سال ۲۰۱۵، آنگلا مرکل را به عنوان "شخصیت سال" انتخاب کرد. تایم از او به عنوان صدراعظم جهان آزاد یاد کرده و گفته بود که مرکل در ایام سخت نیز از توانایی رهبری بسیار بالایی برخوردار است. او دو تجربه موفق را در پرونده خود داشت: فائق آمدن بر بحران مالی سال ۲۰۰۸ و همچنین چیرگی بر بحران پناهجویی سال ۲۰۱۵.
عکس: picture-alliance/AP Photo/Time Magazine
نقش فزاینده زنان در آلمان
آنگلا مرکل، نخستین صدراعظم زن تاریخ آلمان است. گرچه او در مصاحبه‌های خود بر این موضوع تاکید خاصی ننهاده است. اما بسیاری از زنان دیگر در آلمان در سایه زمامداری او موفق شدند پله‌های ترقی را طی کنند. به عنوان نمونه آنه‌گرت کرامپ-کارن‌باوئر، هدایت حزب دموکرات مسیحی و وزارت دفاع را برعهده گرفت. اورزولا فون درلاین، پست ریاست کمیسیون اتحاد اروپا را از آن خود کرد و یولیا کلوکنر وزیر کشاورزی شد.
عکس: picture-alliance/M. Schreiber
رویکردی خویشتن‌دارانه!
مرکل رازنگه‌دار است. این که درباره دیگران، چه از نظر شخصی و چه از نظر سیاسی، چه می‌اندیشد، موضوعی است که هیچ‌گاه بیان نمی‌کند. او نظر خود را درباره دیگران فاش نمی‌کند و مناسبات خود با دیگران را تنها بر بستر حفظ منافع ملی تنظیم می‌کند.
عکس: picture-alliance/C. Hartmann
همچون یک شهروند عادی
مرکل خیلی خوب می‌داند که قیمت یک قوطی شیر چقدر است. او هیچ‌گاه حتی پس از سال‌ها هدایت و رهبری آلمان، خود را برتر از دیگران حس نمی‌کند. تصویرهای متعددی از مرکل وجود دارد که او را به هنگام خرید از فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها نشان می‌دهد. او مثل یک زن خانه‌دار، به فروشگاه می‌رود و مایحتاج خود را تهیه می‌کند. این عکس، البته تصویرگر بازدید از یک فروشگاه با گروهی از سیاستمداران چینی در سال ۲۰۱۴ است.
عکس: picture alliance/dpa/L.Schulze
علامت اختصاری
روشن نیست که مرکل این حرکت دست خود را از چه کسی و کجا آموخته است. اما همین حرکت دست مانع از آن می‌شود که او پیکر خود را خم کند. پیام دیگری در این حرکت و رفتار خاص وجود ندارد. اما همین نوع قرار گرفتن انگشتان تبدیل به علامت اختصاری او شده است.
عکس: picture-alliance/dpa/S. Simon
زندگی شخصی
مطالب زیادی درباره زندگی خصوصی آنگلا مرکل منتشر نشده است. او خیلی کم درباره زندگی شخصی خود سخن می‌گوید. اما بعضی از مسائل بر دیگران پوشیده نمانده است. مثلا اینکه مرکل همراه با همسرش، یوآخیم زائر، هر سال در ایام عید پاک برای پیاده‌روی به جزیره ایسکیا در ایتالیا می‌روند. آنان البته در سال ۲۰۲۰ به علت همه‌گیری کرونا موفق به تکرار این عادت سالانه نشدند.
عکس: picture-alliance/ANSA/R. Olimpio
مرکل و کرونا
بحران کرونا بسیاری امور را در آلمان و همچنین در سطح اروپا تغییر داد. مرکل در طول همه‌گیری کرونا کوشید سیاست دقیقی در برابر مقابله با شیوع ویروس کرونا پیش گیرد؛ سیاستی که گرچه با انتقادهایی نیز روبه‌رو بوده، اما در مجموع موفق ارزیابی می‌شود.
عکس: Johanna Geron/Reuters
نماد پایداری
گردن‌بندی که نماد ثبات شخصیتی و پایداری آنگلا مرکل است. این در حالی است که آلمان ظرف این ۱۶ سال دگرگونی‌های زیادی را از سر گذرانده است. آلمان و جهان در این ایام شاهد چند بحران بوده‌اند؛ بحران‌هایی که مرکل با موفقیت پشت سر گذاشته است. مرکل در سال‌های ۲۰۰۵ (چپ) و ۲۰۲۰.
خداحافطی
آنگلا مرکل مدت‌ها پیش اعلام کرده بود که از نامزدی در انتخابات پاییز سال ۲۰۲۱ خودداری خواهد ورزید، اما تا آن هنگام او به وظایف صدراعظمی خود عمل خواهد کرد. او به این ترتیب ۱۶ سال صدراعظم آلمان بوده است. هلموت کهل نیز در کارنامه سیاسی خود ۱۶ سال رهبری آلمان را به عنوان صدراعظم این کشور برعهده داشته است.
