این روزها خواب به چشمان لیزا گرچ نمی‌آید. می‌گوید شب‌ها وقتی برای خواب آماده می‌شود، دائم به فکر نتیجه مقاله علمی است که به تازگی به دانشگاه تحویل داده و اضطراب امانش را بریده است. لیزا گرچ ۲۳ ساله و دانشجوی رشته جامعه‌شناسی است.

نوشته مقاله در دانشگاه‌های آلمان، همانند امتحانات کتبی و شفاهی نوعی از آزمون است. لیزا مقاله‌ای با موضوع "جوانان و تصورات شخصی‌شان از عشق" تهیه کرده و به دانشگاه تحویل داده است. اما آنچه این روزها خواب را از چشمان او ربوده، ترس از گرفتن نمره پایین است.

لیزا می‌گوید از محتوای مقاله خیالش راحت است. اما ترس او ریشه در مباحثی دارد که چند ماه پیش بر سر اتهام تقلب در نگارش رساله دکتری، درباره وزیر علوم پیشین آلمان، آنته شاوان مطرح شد و در نهایت به استعفای وی انجامید.

تبعات استعفای وزیر علوم پیشین آلمان برای دانشجویان

حالا نگرانی لیزا و بسیاری دیگر از دانشجویان دانشگاه‌های آلمان این است که اساتید دانشگاه چه واکنشی به این اتفاق نشان خواهند داد و آیا در نمره دادن به مقالات علمی دانشجویان بیش از گذشته سخت‌گیری خواهند کرد؟

قلب و رونویسی در جریان نگارش یک مقاله علمی زمانی رخ می‌دهد که نویسنده بدون ذکر منبع قسمت‌هایی از متن ‌پیش‌تر نوشته شده‌ای را در مقاله خود استفاده کند. البته تقلب تنها به این مورد خلاصه نمی‌شود. دانشجویان موظفند اگر از ایده‌ی پژوهشگری نیز استفاده می‌کنند، منبع مورد استفاده را در مقاله خود ذکر کنند؛ کاری که ظاهرا در جریان نگارش رساله دکتری وزیر پیشین علوم آلمان و وزیر پیشین دفاع این کشور، کارل تئودور گوتنبرگ صورت نگرفته بود و پس از جنجالی چند ماهه، استعفای هر دو را در پی داشت.

حالا دانشجویان نگران آن هستند که پس از اتفاقات چند سال و چند ماه اخیر اساتید دانشگاه حساسیت بیشتری در کنترل مقاله‌های علمی به خرج دهند. لیزا همین نگرانی را دارد و می پرسد، تکلیف آن‌ها که سهوا قوانین را رعایت نکرده‌اند، چیست؟ آیا ازاین پس هر استادی باید به تشخیص فردی خود برای میزان تقلب صورت گرفته در یک کار علمی تصمیم بگیرد؟ مرز بین تقلب عمدی و سهوی کجاست و چه مرجعی با چه مکانیزمی این تشخیص را خواهد داد؟

البته بحث اصلی که پس از طرح اتهام تقلب در نگارش یک مقاله علمی و یا پایان‌نامه یک مقطع تحصیلی شکل می‌گیرد، در تلاش برای پاسخ به همین پرسش آخری است؛ این که تقلب عمدا و با نیت قبلی صورت گرفته و یا سهوا و از روی بی‌دقتی.

حالا برخی از دانشگاه‌های آلمان در تصمیمی جدید و احتمالا در واکنش به رسانه‌ای شدن خبر استعفای دو وزیر پیشین دولت فدرال به علت متهم شدن به تقلب در نگارش رساله دکتری، می خواهند قوانین سرسختانه‌تری در این زمینه اتخاذ کنند.

از جریمه نقدی تا اخراج از دانشگاه

از جمله پیشنهادهای مطرح شده وضع جریمه نقدی در صورت اثبات تقلب در نگارش مقاله است. اخراج از دانشگاه نیز به عنوان گزینه دیگری از سوی برخی از دانشگاه‌ها مطرح شده است.

البته یک نوع جریمه از گذشته وجود داشته و آن باطل اعلام کردن مدرک و عنوان تحصیلی در صورت به اثبات رسیدن تقلب بوده است. اما در این میان اخراج از دانشگاه و به ویژه جریمه نقدی راه های جدیدی است که  برای جلوگیری از تقلب در نوشتن مقالات علمی در دانشگاه ها عنوان می‌شود. راه‌هایی که باعث نگرانی بسیاری از دانشجویان در آلمان شده و خواب را از چشمان دانشجویانی مانند لیزا که به تازگی مقاله‌ای به دانشگاه تحویل داده‌اند، ربوده است.