جشنواره کن زیر سایه اعتراض زنان سینماگر
۱۳۹۱ اردیبهشت ۳۱, یکشنبه
مبتکر این فراخوان اعتراضی که "هشدار بیدارکننده" نام دارد، نهاد بین‌المللی "زنان و هالیوود" است. بسیاری از کارگردانان و دست‌اندرکاران جشنواره‌های جهانی زنان عضو این نهاد، زیر این "هشدار بیدارکننده" را امضا کرده‌اند.
ببینید: شصت و پنجمین جشنواره فیلم کن
اعتراض آلمانی‌ها
در آلمان "جشنوارهی جهانی زنان، دورتموندـ کلن" به این فراخوان پاسخ گفته‌است. این "هشدار بیدارکننده" که در ساعات اولیه‌ی انتشار آن در اینترنت به امضای صد‌ها هزار تن رسیده، خطاب به هیات داوران جشنواره نوشته شده و در آن به "تنگ‌نظری دست‌اندرکاران فستیوال در امر انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه" انتقاد شده است.
تی‌یری فرمو، مدیر هنری این جشنواره، که گفته می‌شود اغلب فیلم‌های بخش مسابقه را به تنهایی انتخاب می‌کند، در پاسخ به این "هشدار" توضیح داده است، نیازی به این نمی‌بیند که اثر فیلم‌سازان زن تنها به دلیل جنسیت آن‌ها در بخش مسابقه شرکت داده شود.
اعتراض به شیوه‌ی انتخاب مسئولان جشنوارهی جهانی فیلم کن و شخص تی‌یری فرمو تازگی ندارد. دو سال پیش نیز چنین فراخوانی به ابتکار نهادهای سینمایی زنان منتشر شد. گزینش چهار فیلم از کارگردانان زن در بخش مسابقه‌ی جشنوارهی سال ۲۰۱۱، نتیجه‌ی آن "هشدار بیدارکننده" ارزیابی شد. این که امسال اثری از فیلم‌سازان زن در بخش مسابقه‌این فستیوال شرکت ندارد، نشان می‌دهد که تغییری در سیاست گزینش فیلم فستیوال صورت نگرفته است. به‌نظر می‌رسد که مسئولان جشنواره اغلب در پی شکار آثار جدید کارگردانان سرشناس یا مطرحی هستند که پیشتر جوایز این فستیوال را از آن خود ساخته‌اند. این امر به‌ویژه برای حفظ وجهه‌ی این جشنواره به عنوان فستیوالی که اغلب موفق می‌شود نخستین نمایش جهانی فیلم‌های سینماگران پرآوازه را در کن برگزار کند، انجام می‌گیرد. این جشنواره در تاریخ ۶۴ ساله‌ی فعالیت خود، تنها یک بار نخل طلایی‌را به یک زن کارگردان اهدا کرده است: به جین کمپیون برای فیلم پیانو.
نظر زنان عضو هیات داوران
حضور زنان در هیات داوران این دوره‌ی جشنواره ولی جای گلایه باقی نمی‌گذارد. دایان کروگر، بازیگر آلمانی، و هیام عباس، هنرپیشه و فیلمساز فلسطینی، از جمله سینماگران زنی هستند که با همکاران خود به ریاست فیلمساز ایتالیایی، نانی مورتی، برترین فیلم بخش مسابقه را انتخاب می‌کنند.
هیام عباس در مورد انتقاد "تنگ نظری" سینماگران جهانی به مسئولان جشنوارهی کن در مصاحبه‌ای با فرستنده تلویزیونی"آرته" گفت این که مبتکران این فراخوان هیات داوران را مورد خطاب قرار داده‌اند، اقدام موثری نیست، چون «ما در انتخاب فیلم‌های بخش مسابقه نقشی نداشتیم». هیام عباس در حال حاضر در حال ساختن اولین فیلم سینمایی خود درباره‌ی زندگی خانوادهای فلسطینی در مناطق اشغالی اسرائیل است. این هنرمند متعهد با این حال تاکید کرد که کارگردانان زن در عرصه‌های جهانی باید بیشتر مطرح شوند.
سینمای آلمان
سینمای آلمان در این دوره‌ی جشنوارهی کن حضور ندارد. تنها در بخش جنبی فستیوال، فیلم مستند فاتح آکین، کارگردان ترک‌تبار آلمانی، با عنوان "زباله در باغ عدن" به نمایش درمی‌آید. ساختن این مستند شش سال به طول انجامیده است.
این کارگردان مقدمات ساختن این فیلم را در سفری که در سال ۲۰۰۶ برای تهیه‌ی درام درخشان خود "در آن سو" به دهکده‌ی محل زندگی پدر و مادر خود کرد، فراهم آورد. او در این سفر خود شاهد ویران شدن این روستای سرسبز که آن را به "باغ عدن" تشبیه کرده است به دلیل اجرای "برنامه‌های عمرانی دولت ترکیه" بوده است. آکین در این فیلم نشان می‌دهد که نتیجه‌ی "پیاده کردن برنامه‌ی آبادسازی دولت" تنها تبدیل این روستای زیبا به محل دفن زباله‌‌های منطقه است. مستند "زباله در باغ عدن" فعالیت‌‌های خستگی‌ناپذیر اهالی این دهکده را برای نجات محیط زیست خود با مسئولان محلی به نمایش درمی‌آورد. اغلب ساکنان این روستا زادگاه خود را که به "زباله‌دانی" تبدیل شده، ترک کرده‌اند.
سینمای اتریش
با وجود عدم حضور سینمای آلمان در بخش مسابقه، دو فیلم اتریشی، فیلم‌های آلمانی‌زبان کشورهای اروپایی را در این قسمت نمایندگی می‌کنند: "عشق" از میشاییل هانکه و "بهشت" از اولریش زایدل. میشاییل هانکه تا کنون یک بار در سال ۲۰۰۱ برای فیلم "معلم پیانو" جایزه‌ی بزرگ این جشنواره و بار دیگر در سال ۲۰۰۹ به خاطر فیلم "روبان سفید" نخل طلایی را از آن خود کرده است.
فیلم سینمایی "بهشت" از زایدل به موضوع گردشگری و سکس در آفریقا می‌پردازد. شخصیت اصلی زایدل، برخلاف روال عادی نه مرد، بلکه زنی ۵۰ ساله است که برای یافتن عشق به کنیا سفر می‌کند. زایدل در پرداخت شخصیت زن فیلم خود از تصاویر قالبی استفاده کرده است. از جمله این که این زن مدرن اهل پایتخت اتریش، چون از داشتن "هیکلی بدقواره" رنج می‌برد، رنج این سفر دور و دراز را بر خود هموار می‌‌سازد تا به خوشبختی دست‌یابد. "بهشت"، به گفته‌ی زایدل، بخش اول یک سه‌گانه‌ی سینمایی است.
سینمای ایران
جای فیلم‌های ایرانی نیز در بخش مسابقه‌ی این دوره‌ی جشنواره خالی است. هرچند نام سه تن از کارگردانان این سرزمین در برنامه‌ی نمایش فیلم‌های آن ثبت شده است: عباس کیارستمی، اصغر فرهادی و مسعود بخشی.
تنها نخستین فیلم سینمایی مسعود بخشی با عنوان "یک خانواده محترم" که در بخش "دو هفته کارگردانان" به نمایش درمی‌آید، در بخش مسابقه‌ی جایزه‌ی "دوربین طلایی" این دوره‌ی جشنواره نامزد شده است. بخش "دو هفته کارگردانان" به معرفی فیلم‌سازان تازه‌کار جهان اختصاص دارد.
فیلم درام "یک خانواده محترم" با الهام از داستان هابیل و قابیل به زندگی خانوادهای در جنوب ایران در متن رویدادهای سال‌های جنگ، به ویژه پس از آزادی خرمشهر می‌پردازد. این فیلم محصول مشترک ایران و فرانسه است.
فیلم "هم‌چون یک عاشق" از عباس کیارستمی به عنوان فیلمی محصول فرانسه و ژاپن در بخش مسابقه‌ی جشنواره به نمایش در می‌آید. کیارستمی با برداشت خاص خود از رابطه‌ی عاطفی بین زن و مرد به بازگویی داستان عشقی میان یک پیرمرد و یک دختر جوان که از راه تن‌فروشی در شهر بزرگی در ژاپن زندگی می‌کند، می‌پردازد.
قرار است اصغر فرهادی، سینماگر ایرانی برنده‌ی اسکار فیلم غیر انگلیسی زبان برای درام خانوادگی "جدایی نادر از سیمین"، نیز روز یک شنبه (۲۰ مه) در مراسم پرشکوهی نخستین جایزه‌ی رسانه‌ای کمیسیون اتحادیه‌ی اروپا را در این جشنواره دریافت کند. این جایزه به سینماگرانی تعلق می‌گیرد که در "تسهیل برقراری روابط فرهنگی میان عوامل حرفه‌ای سینما به وسیله‌ی تکنولوژی دیجیتال" فعالیت می‌کنند. گفته می‌شود قرار است فرهادی در این رابطه با یک تهیه‌کننده‌ی فرانسوی در پاییز امسال فیلمی به زبان فرانسوی در این کشور تهیه کند. عنوان این فیلم هنوز مشخص نشده است.
این جشنواره روز ۲۷ ماه مه به پایان می‌رسد.