جعفر پناهی پیش از آنکه به اتهام ساختن فیلمی در باره‌ی جنبش اعتراضی مردم دستگیر شود، ممنوع‌الخروج شده بود. در فوریه‌ی سال گذشته، هنگامی که او قصد سفر به برلین و شرکت در یک میزگرد جشنواره‌ی برلیناله را داشت، پاسپورت او را ضبط کردند. موضوع میزگرد، "سینمای ایران در حال و آینده" بود.

برنده‌ی "خرس نقره‌ای" جشنواره برلین و "شیر طلایی" جشنواره ونیز، چند ماه پیش از آنکه ممنوع‌الخروج شود، در گورستان بهشت زهرا به اتهام شرکت در مراسم یادبود کشته‌شدگان پس از انتخابات دور دهم ریاست جمهوری دستگیر شده بود. آن‌زمان خبر دستگیری وی به سرعت در رسانه‌های بین‌المللی پخش شد و شاید به همین دلیل، خالق "دایره" و "بادکنک سفید" پس از مدت کوتاهی اسارت آزاد شد.

اما مدت اسارت پناهی این بار به‌درازا کشیده است و هنوز معلوم نیست که تا چه‌زمانی طول بکشد. این‌بار تلاش فرهنگ‌سازان و سیاستمداران اروپایی و سازمان‌های مدافع حقوق بشر هم برای آزادی او بی‌نتیجه مانده‌اند. از نامه‌ای که این سینماگر نامی برای کارگزاران جشنواره‌ی کن نوشته‌برمی‌آید که او در "سلولی تنگ و تاریک" در زندان اوین، با تلاش‌های هنردوستان جهان برای آزادی خود آگاه شده است.

متن نامه‌ی پناهی به جشنواره کن

«دوستان عزیزم، از سلول تنگ و تاریک زندان اوین سلام‌های گرم مرا بپذیرید.

شوربختانه امروز در پی ملاقات با اعضای خانواده‌ام در جریان تلاش‌های ارزشمند شما در نخستین روز افتتاحیه شصت و سومین فستیوال جهانی کن قرار گرفتم. از این جا به انسان‌دوستی و شرافت شما درود می‌فرستم و از تمامی دست‌اندرکاران فستیوال کن، بویژه آقای ژیل ژاکوب صمیمانه تشکر می‌کنم. هم‌چنین از آقای برنارد کوشنر، وزیر امور خارجه و آقای فردریک میتران، وزیر فرهنگ فرانسه برای تلاش‌هایی که در راستای آزادی من انجام می‌دهند، سپاسگزارم.

صدای شما هم‌آهنگ صداهایی است که از پشت دیوارهای بلند زندان اوین از سوی همسر، فرزندان و عزیزان هموطنم برای آزادیم می‌شنوم.

در این لحظات با عشق به همه دوستان سینماگرم در هیئت داوران، فیلم‌سازان و همه شرکت کنندگان در جشنواره کن که نام مرا در صندلی خالی می‌بینند، زندگی را سپری می‌کنم.»

جای خالی پناهی

جعفر پناهی پیش از دستگیری‌اش در جشنواره‌های بزرگ جهان با فیلم‌هایش توجه همگان را به خود جلب می‌کرد. اکنون، جای خالی‌اش در جشنواره‌ها نگاه هنردوستان جهان را به خود معطوف کرده است.

مسئولان جشنواره کن از جعفر پناهی برای عضویت در هیئت داوران شصت‌وسومین دوره‌ی این جشنواره دعوت کرده بودند. از آنجا که تلا‌ش‌های این جشنواره و دولت فرانسه برای آزادی پناهی به نتیجه نرسید، مسئولان کن تصمیم گرفتند، صندلی‌ای را که قرار بود پناهی در جمع هيئت داوران بر آن بنشیند، خالی بگذارند.

طاهره سعیدی، همسر جعفر پناهی، که جای خالی وی را بیش از ۸۰ روز است حس می‌کند، می‌گوید که پناهی از درد کمر رنج می‌برد. وی حدود یک ماه پیش، در مصاحبه با دویچه‌وله گفت: «... همه‌اش بازجویی می‌شود. فقط می‌گوید بازجویی‌های تکراری. من نمی‌دانم چه تناقضی را می‌خواهند در حرف‌هایش پیدا کنند. جعفر کمر درد دارد، چون دیسک کمر داشت. احتمالا الان به خاطر فشار و استرسی که دارد دردش شدیدتر شده.»

FP/BM