بحران بی‌سابقه‌ی هفته‌های اخیر در بازار آزاد ارز ایران با تزریق ارز به بازار توسط بانک مرکزی تا حدودی آرام گرفته است. این در حالی است که قیمت دلار به روزهای پیش از بحران که حدود دو هزار تومان بود بازنگشته و نوسان بهای دلار در نرخ بالای سه هزار تومان ادامه دارد. اما بحث‌ها در محافل اقتصادی و نیز رسانه‌های ایران درباره عوامل التهاب اخیر دور می‌زند.

هفته گذشته محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهور از فردی به نام "جمشید بسم‌الله" نام برد که به ادعای او نرخ ارز را در بازار آزاد ایران را تعیین می‌کرد. معاون احمدی‌نژاد گفت که این فرد بازداشت شده و با بازداشت او آرامش به بازار آزاد ارز بازگشته است.

اما درستی این اظهارات معاون اول رئیس دولت با تردیدهای جدی روبرو شده است. گفته می‌شود مطرح کردن فردی به نام "جمشید بسم‌الله" اقدامی برای منحرف کردن افکار عمومی از نقش دولت در این التهابات بوده است.

سایت "بازتاب" نوشته است، اگر فردی به اسم "جمشید بسم الله" وجود دارد که تا این اندازه در تعیین قیمت دلار قدرت داشته است، با توجه به اظهارات مقامات دولتی مبنی بر بازداشت وی، قاعدتا باید دلار به قیمت قبلی خود یعنی حداقل در مرز دلار مبادله‌ای حدود ۲۵۰۰ تومان بازمی‌گشت. اما این اتفاق نیفتاد و نوسان دلار ادامه یافت.

از همین رو سایت بازتاب نتیجه گرفته که افکار عمومی حق دارد نقش دلالان و امثال "جمشید بسم‌الله" در بحران ارز را باور نکنند و آن را پوششی برای انداختن مسئولیت نوسانات نرخ ارز به گردن دلالان بدانند، یا آن که طرح اسم "جمشید بسم‌الله" را نوعی فرافکنی برای تحت‌الشعاع قراردادن اسم "دلالان ارزی مرتبط با دستگاه‌ها" بدانند.

براساس گزارش بازتاب، بحث دلار سه هزار تومانی، از حدود یک ماه قبل از نوسانات ارزی، در محافل اصولگرایان به صورت جدی مطرح شده بود و این که تیم اقتصادی دولت قصد دارد برای جبران کسری بودجه ناشی از کاهش قیمت نفت، قیمت دلار را از حدود دوهزار تومان به سه هزار تومان افزایش دهد.

اقدام عمدی دولت برای قطع تزریق ارز به بازار برای افزایش قیمت آن پیشتر در بحث‌وجدل‌های نمایندگان مجلس نیز مطرح شده بود. برخی نمایندگان گفته‌اند دولت با قطع تزریق ارز به بازار موجب افزایش بهای آن شد تا از این طریق درآمد ریالی خود را افزایش داده و بخشی از کسری بودجه‌اش را تامین نماید.

جریان انحرافی و "شعب ابی‌طالب"

در این میان اما پرویز سروری، یکی از نمایندگان اصول‌گرای مجلس التهاب بازار ارز را به "جریان انحرافی" نسبت داده است. جریان انحرافی عنوانی است که اصول‌گرایان حاکم به شماری از نزدیکان محمود احمدی‌نژاد با محوریت اسفندیار رحیم‌مشایی نسبت می‌دهند.

پرویز سروری می‌گوید: «یکی از تحلیل‌های ما این است که جریان موسوم به جریان انحرافی که در مجموعه دولت ایجاد شده است، می‌خواهد با آشفته کردن بازار ارز، شرایط کشور را تبدیل به شرایط محاصره اقتصادی شعب ابی‌طالب کند.»

"شعب ابی‌طالب"، نام مکانی در نزدیکی شهر مکه است که پیامبر اسلام و همراهانش به مدت سه سال در آنجا در محاصره شدید مخالفان خود قرار داشتند.

این نماینده مجلس می‌گوید: «بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند تحریم‌ها تنها می‌تواند بسترساز مشکلات ارزی در کشور شود و در شدیدترین شرایط تحریم، تحریم‌ها می‌توانند فقط روی ۱۵ تا ۲۰ درصد اقتصاد ایران تاثیر بگذارند؛ در حالی که امروز وضع به گونه دیگری شده و باید مشکلات اقتصادی کشور به طور کاملا دقیق کالبد‌شکافی شود.»

پرویز سروری نزدیکان محمود احمدی‌نژاد را متهم کرده که «با بزرگ کردن مشکلات و کوچک شمردن موفقیت‌ها، می‌خواهند بگویند که کشور در شرایط "شعب ابی‌طالب" قرار دارد و تنها راه برای شکستن این محاصره اقتصادی، مذاکره است در حالی که این کار دادن آدرس غلط به ملت ایران است».