جمعیت زمین رو به افزایش است و طبق محاسبات سازمان ملل متحد، روز سه‌شنبه ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲ به مرز هشت میلیارد نفر می‌رسد. چشم‌انداز جمعیت جهان تا سال ۲۰۸۰ چگونه خواهد بود و کدام از مناطق رشد یا نزول جمعیت خواهند داشت.
عکس: picture-alliance/dpa/M. Assanimoghaddam
تبلیغات
بر اساس محاسبات سازمان ملل، شمار مردم جهان در روز سه‌شنبه ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲ (۲۴ آبان ۱۴۰۱) از مرز هشت میلیارد نفر خواهد گذشت. این رشد بی‌سابقه به دلیل افزایش تدریجی امید به زندگی در نتیجه‌ی بهبود مراقبت‌های بهداشتی، تغذیه، رعایت بهداشت شخصی و بهبود درمان پزشکی است. سازمان ملل متحد اخیراً اعلام کرد که این افزایش جمعیت حاصل نرخ زاد و ولد بالا و پایدار در برخی کشورها است.
اینکه آیا جمعیت جهان واقعاً مرز هشت میلیارد را در روز سه شنبه ۱۵ نوامبر ۲۰۲۲ خواهد شکست، جای پرسش دارد. از آنجایی که ردیابی صدها هزار تولد و مرگ در روز غیرممکن است، سازمان ملل اواسط ماه را برای نقطه عطف جمعیت بشر برگزیده است.
تعداد انسان‌های روی زمین احتمالاً در ابتدا به رشد خود، البته با سرعتی کمتر، همچنان ادامه خواهد داد. سازمان ملل تخمین می‌زند که تا سال ۲۰۳۷ جمعیت جهان به ۹ میلیارد نفر برسد. طبق پیش‌بینی‌ها، رشد بشر تنها از دهه ۲۰۸۰ متوقف می‌شود، زمانی که بر روی کره خاکی ۱۰،۴ میلیارد نفر زندگی کنند.
با یک محاسبه ریاضی، هر ۰،۴۸ ثانیه یک فرزند زمینی اضافه می‌شود و این در حالی است افرادی که به تازگی فوت کرده‌اند از پیش محاسبه شده‌اند.
فرانک سویاتسنی از موسسه فدرال برای تحقیقات جمعیتی آلمان با نگاه به گرم شدن کره زمین می‌گوید: «انسان‌های بیشتر لزوماً به معنای ردپای اکولوژیکی بزرگتر نیست.» تقریباً نیمی از انتشار دی‌اکسیدکربن جهانی از سوی ده درصد جمعیت جهان با بالاترین درآمد ناشی می‌شود، در حالی که سهم فقیرترین نیمه جهان ناچیز است.
به ویژه توجهات به روند توسعه در کشورهای آسیایی با جمعیت بسیار زیاد است. چین به‌عنوان پرجمعیت‌ترین کشور روی زمین با چالش‌های بزرگی روبرو است، زیرا نرخ زاد و ولد در این کشور با یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت، پس از سیاست تک فرزندی پایین است. هند با بیش از یک میلیارد ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت، نرخ تولد بالاتری دارد و احتمالاً در سال آینده از چین پیشی خواهد گرفت. اما نرخ رشد در هند نیز رو به کندی است.
در آینده قابل پیش‌بینی در هیچ بخش دیگری از جهان، جمعیت به اندازه مناطقی از قاره آفریقا افزایش نخواهد یافت.
سویاتسنی می‌گوید: «بر اساس پیش‌بینی‌های کنونی، مناطق جنوب صحرای آفریقا به رشد قابل توجه خود ادامه خواهند داد. در آینده بخش بزرگی از رشد جمعیت جهان در این منطقه و در برخی از کشورهای آسیایی اتفاق خواهد افتاد.»
از سوی دیگر، کشورهای پردرآمد مانند ژاپن در حال حاضر با نرخ نزولی جمعیت روبرو هستند. بنابراین، برای نرخ رشد پایدار، کشورهایی مانند آلمان باید به مهاجرپذیری اتکا کنند.
سازمان ملل در گزارشی توصیه می‌کند: «همه کشورها، صرف‌نظر از اینکه جریان ورود و یا خروج مهاجران را تجربه می‌کنند، باید دست به اقداماتی در راستای تسهیل مهاجرت ایمن، منظم و مسئولانه بزنند.»
روز جهانی جمعیت؛ نگاهی به رشد و تراکم جمعیت در سراسر دنیا
در سال ۱۹۸۹ دفتر صندوق جمعیت سازمان ملل برای مطرح کردن مشکلاتی که با رشد جمعیت در جهان پدید می‌آید ۱۱ ژوئیه (۲۰ تیر) را "روز جهانی جمعیت" نامید. از جمله مسائل مهم در این رابطه گرسنگی، جنگ، بیماری‌ها و حقوق بشر هستند.
عکس: picture-alliance/dpa/W. Grubitzsch
بیشتر مردم جهان در کجا زندگی می‌کنند؟
چهار میلیارد نفر، یعنی بیش از نیمی از جمعیت دنیا، در آسیا زندگی می‌کنند. جمعیت آفریقا نیز یک میلیارد نفر است. به خصوص در جنوب صحرای بزرگ آفریقا جمعیت به سرعت در حال رشد است. پیش‌بینی می‌شود که جمعیت این منطقه تا سال ۲۰۵۰ به دو و نیم میلیارد نفر برسد و بدین ترتیب دو برابر و نیم جمعیت کنونی آن شود. آسیا در جدول رشد جمعیت پس از صحرای بزرگ آفریقا و در مرتبه دوم قرار دارد.
عکس: picture-alliance/dpa/H. H. Young
تعداد زنان در دنیا بیشتر است یا مردان؟
در حال حاضر سه میلیارد و ۸۲۰ میلیون زن و سه میلیارد و ۸۹۰ میلیون مرد بر روی کره زمین زندگی می‌کنند. بنابراین شمار مردان در مجموع نزدیک به ۷۰ میلیون نفر بیش از زنان است. جزیره مارتینیک در آمریکای مرکزی بالاترین درصد شمار زنان نسبت به مردان را دارد (۸۳ مرد در برابر هر ۱۰۰ زن) و قطر بالاترین درصد شمار مردان را نسبت به زنان داراست (۲۹۸ مرد در برابر هر ۱۰۰ زن).
عکس: picture alliance/blickwinkel/McPHOTO
جمعیت جهان را بیشتر جوانان تشکیل می‌دهند یا سالمندان؟
بیش از یک چهارم (۲۶ درصد) از هفت میلیارد و ۷۰۰ میلیون انسانی که هم اکنون در جهان زندگی می‌کنند جوان‌تر از ۱۵ سال هستند. ۶۶ درصد جمعیت جهان را افراد بین ۱۵ و ۶۴ سال تشکیل می‌دهند. تنها هشت درصد جمعیت دنیا بالای ۶۴ سال سن دارند. بیشتر کودکان و نوجوانان در کشورهای در حال توسعه به سر می‌برند.
عکس: picture-alliance/dpa/H-J. Wiedl
چرا جمعیت جهان در حال رشد است؟
یکی از دلایل اصلی برای رشد بالای جمعیت در یک کشور بارداری‌های ناخواسته است. حدود ۲۱۴ میلیون دختر و زن هنوز هم با آنکه مایل هستند، توانایی جلوگیری از حاملگی را ندارند. این موضوع نشان می‌دهد که دسترسی بهتر به وسایل جلوگیری از بارداری بسیار اهمیت دارد.
عکس: picture-alliance/BSIP
تراکم جمعیت
تراکم جمعیت در مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. بالاترین حد تراکم جمعیت در یک کشور از آن موناکو است که در هر کیلومتر مربع آن ۱۶ هزار نفر زندگی می‌کنند. مغولستان با دو نفر در هر کیلومتر مربع دارای پایین‌ترین حد تراکم جمعیت است. میانگین تراکم جمعیت بر روی کره زمین حدود ۵۰ نفر در هر کیلومتر مربع است.
عکس: picture-alliance/Imagebroker/P. Seyfferth
شهرها مردم را جذب خود می‌کنند
قریب ۵۵ درصد از ۷/۷ میلیارد جمعیت روی کره زمین در شهرها زندگی می‌کنند. سازمان ملل متحد پیش‌بینی می‌کند که در آینده نیز بر جمعیت شهرنشینان افزوده خواهد شد. تا سال ۲۰۳۰ جمعیت شهرها بیش از ۶۰ درصد افزایش خواهد یافت. تا سال ۲۰۵۰ افزایش جمعیت شهرها حدود ۷۰ درصد خواهد بود. در حال حاضر توکیو با ۳۷ میلیون نفر پرجمعیت‌ترین شهر دنیاست.
عکس: AFP/Getty Images/K. Nogi
روند پیر شدن
در سراسر دنیا نرخ امید به زندگی انسان‌ها در حال افزایش است. این واقعیت، همراه با کاهش تدریجی نرخ تولد نوزاد در کشورهای در حال توسعه موجب افزایش شمار سالمندان شده است. در سال ۲۰۱۷ در سراسر دنیا حدود ۹۶۲ میلیون نفر بالای ۶۰ سال سن داشتند. طبق برآوردها، شمار کسانی که بالای ۶۰ سال سن دارند تا سال ۲۰۵۰ بیش از دو برابر خواهد شد و به دو میلیارد و یکصد میلیون نفر خواهد رسید.
عکس: picture-alliance/dpa/J. Wolf
آینده چگونه خواهد بود؟
پیش‌بینی‌های محققان سازمان ملل نشان می‌دهد که تا سال ۲۰۵۰ جمعیت کره زمین به حدود ۹ میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر خواهد رسید. تا سال ۲۱۰۰ حتی این جمعیت بالغ بر ۱۰ میلیارد و ۹۰۰ میلیون نفر خواهد شد. با این حال کارشناسان معتقدند که جمعیت جهان همیشه و به طور مداوم رشد نخواهد کرد، بلکه پس از رسیدن به ۱۱ میلیارد، ثابت خواهد ماند.
