در روزهای پایانی ماه اکتبر سال ۲۰۱۱ انسانی متولد خواهد شد که در محاسبات آماری، به گونه‌ای نمادین جمعیت کره‌ی زمین را از مرز هفت میلیارد تن فراترخواهد برد. کارشناسان از انفجار جمعیت نیز سخن می‌گویند، زیرا در ۲۰۰ سال گذشته سریع‌ترین رشد جمعیتی به وقوع پیوسته است.

جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ از مرز ۹ میلیارد تن نیز خواهد گذشت. هر انسانی از حق زندگی ‌‌با منزلت برخوردار است، از حق برخورداری از آب آشامیدنی، خوراک، آموزش، مسکن و بهداشت. و تقریبا همه‌ی انسان‌ها آرزومند اندکی رفاه به شیوه‌ی زندگی در غرب هستند.

ولی آیا کره‌ی زمین می‌تواند این امر را تاب آورد؟ ارنست اولریش فون وایتس‌زکر، دانشور آلمانی، کارشناس زیست‌محیطی و عضو «شورای آینده‌ی جهان» معتقد است که این امر با شیوه‌ی زندگی تیپیک آمریکایی یا اروپایی قابل تحقق نیست و بدین منظور ما نیازمند سه کره‌ی زمین هستیم.

جا به اندازه‌ی کافی وجود دارد

«باشگاه رم»، سازمانی که حدود ۴۰ سال پیش برای تبادل نظر در مورد مسائل و مشکلات فراگیر جهانی به وجود آمده بود، در آن زمان در بررسی معروف خود تحت عنوان «مرزهای رشد» برای  نخستین بار در مورد ایده‌ی «رشد بی‌مرز» ابراز تردید کرد.

رالف فوکس، سیاستمدار حزب سبزهای آلمان، معتقد است که با توجه به رشد جمعیت جهان نمی‌توان نتیجه گرفت که رشد نیز به پایان خود رسیده است.

برخی کارشناسان سازمان ملل مانند ین تسیگلرمعتقدند که اساسا کره‌ی زمین با جمعیتی بالغ بر ۱۲ میلیارد تن نیز مشکلی نخواهد داشت و می‌تواند خوراک این جمعیت را تامین کند. به شرطی که مواد خوراکی به گونه‌ای دیگر تقسیم شوند و مناطق روستایی و کشاورزان کم‌زمین در کشورهای نیمکره‌ی جنوبی مورد پشتیبانی قرار گیرند.

کارشناسان معتقدند که کمبود منابع و ذخایر کره‌ی زمین در بسیاری زمینه‌ها، دیگر به ما اجازه نمی‌دهد به روشی که تا کنون زندگی کرده‌ایم ادامه دهیم و اگر هم چنین اجازه‌ای هم بدهد، مدت آن محدود خواهد بود.

منابع اندک زمین

طبق پیش‌بینی‌های سازمان ملل، هند به‌زودی جای چین را به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور جهان خواهد گرفت. این در حالی است که جمعیت کشورهای صنعتی غرب رو به کاهش است. همزمان همین کشورهای صنعتی و نیز کشورهای رشدیابنده با جمعیت زیاد هستند که بیشترین منابع و ذخایر زمین، اعم از آب، زمین، انرژی فسیلی و فلزهای کمیاب برای فن‌آوری دیجیتالی را مصرف می‌کنند.

به گفته‌ی رالف فوکس، سیاستمدار حزب سبزهای آلمان، آنچه واقعا به مرزهای خود رسیده است، عصر مصرف انرژی‌های فسیلی است. سیستم انرژی امروز و سیستم ترابری استوار بر نفت ارزان قابلیت «جهان‌روایی» را ندارد.

تغییرات جوی فشار را افزایش می‌دهد

اگر پیش‌بینی‌های ترسناک تحقق یابند و بر اثر تغییرات جوی، میانگین دمای کره‌ی زمین در طول این سده چهار درجه افزایش یابد، حدود ۳۳۰ میلیون نفر بر اثر سیل‌های مصیبت‌بار ناچار خواهند شد زیست‌جهان کنونی خود را ترک کنند. فقط در بنگلادش حدود ۷۰ میلیون نفر در معرض چنین خطری هستند.

ولی تغییرات رادیکال آب وهوایی دیگری نیز می‌توانند برخی مناطق جهان را غیرقابل سکونت کنند. این امر بر فشار ناشی از کمبود منابعی چون آب، خوراک و زمین خواهد افزود.

وایتس‌زکر معتقد است که مشکلاتی چون کمبود منابع و تغییرات جوی را دیگر نمی‌توان با تصورات پیشین درباره‌ی پیشرفت و نیز شعارهایی چون «بزرگ‌تر» و «قوی‌تر» حل کرد. چنین تصوراتی بیهوده است. لیبرالیزه کردن بازارهای جهانی نیز نمی‌تواند کمک کند.

این دانشور آلمانی می‌افزاید، دست‌کم از زمان بحران مالی جهان در سال ۲۰۰۸ معلوم شد که باور متعصبانه درباره‌ی قدرت بازارها بشدت نادرست است. بازارها می‌توانند آسیب‌های باورنکردنی وارد کنند.

وایتس‌زکر با توجه به تحولات عمیق در جهان و کمبود منابع و ذخایر خواهان آن است که برای رشد، از طبیعت کمتر هزینه شود. معنای این سخن آن است که از هر مترمربع زمین، از هر کیلووات برق، از هر متر مکعب آب، سه برابر، پنج برابر و حتا ده برابر رفاه بیرون کشیده شود.

وی معتقد است که این کار از نظر تکنیکی ممکن است. به گفته‌ی او این امر پنداربافی نیست و می‌توان آن را به عنوان هدف بعدی تعیین کرد. ولی در حال حاضر توجه پارلمان‌ها و سیاستمداران جهان معطوف به سازماندهی اقتصاد و چیرگی بر بحران‌های اقتصادی است.

نشست بعدی سران کشورهای عضو سازمان ملل درباره‌ی تغییرات جوی، در ماه دسامبر امسال در آفریقای جنوبی برگزار می‌شود. در این نشست روشن خواهد شد که جامعه‌ی جهانی برای رفاه جمعیت رو به افزایش جهان چه هدفی را در برابر خود قرار خواهد داد.