جمهوری آذربایجان نگران امنیت کنسولگری خود در تبریز
۱۳۹۱ خرداد ۳, چهارشنبه
سخنان تند امامان جمعه‌ی تهران و تبریز و به‌دنبال آن تظاهرات علیه برگزاری مسابقه‌ی آوازخوانی یوروویژین ۲۰۱۲ در باکو، اعتراض مقام‌های جمهوری آذربایجان را برانگیخت. آگاهان امور به دویچه وله گفتند که مناسبات دو کشورهیچوقت تا این حد تیره نبوده است.
گرچه ایران جزو نخستین کشورهایی است که استقلال آذربایجان را به رسمیت شناخت، اما مناسبات دو کشور در ظرف ۲۰ سال گذشته نیز همواره پرتنش بود. تلاش‌های دیپلماتیک طرفین برای کاستن این تنش‌ها تابحال نتیجه‌ای نداده است.
انتقاد رئیس پارلمان آذربایجان
اوختای اسداف، رئیس پارلمان جمهوری آذربایجان در ۲ خرداد ۱۳۹۱ ضمن انتقاد از سیاست ایران گفت: «اما رفتار ما منطبق بر اصول و قوانین بین‌المللی خواهد بود.»
آزای قلی‌اف، نماینده دیگر مجلس نیز اظهار داشت: «ایران به جای این‌که مشکلات خود را حل کند، آذربایجان را به عنوان هدف انتخاب کرده است. امروز مسئله نگران کننده این است که رژیم ایران در تبلیغات ضد آذربایجانی خود از آذربایجانی‌های مقیم تبریز استفاده می‌کند.»
قدرت حسن قلی‌اف، نماینده دیگر پارلمان آذربایجان در رابطه با فراخونده شدن سفیر ایران از باکو گفت:«می‌گویند سفیر ایران از آذربایجان خارج شده است، در اصل لازم بود که او را اخراج کنیم.»
قصد نفوذ ایران در آذربایجان
راسیم موسی‌بیگ‌اف، یکی دیگر از نمایندگان پارلمان جمهوری آذربایجان در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله درباره‌ی انگیزه‌ی واکنش‌های تند نمایندگان چنین توضیح می‌دهد: «در پارلمان عنوان کردیم که در ایران از سوی رژیم تظاهراتی علیه کشورما برپا کردند و ما به این اقدام حکومت ملاها اعتراض کردیم.»
وی خاطرنشان می‌کند که ظرف یک‌سال و نیم عضویت در مجلس آذربایجان بارها در نشست‌های پارلمانی انتقادهایی به سیاست‌های ایران شده و این اولین بار نیست که چنین برخوردهایی می‌شود. مشکلی که بین دو کشور بوجود آمده به‌نظراین نماینده یوروویژن نیست، بلکه مسئله سیاسی است. وی تاکید می‌کند: «ایران درصدد است در سیاست‌های کشورما اعمال نفوذ کند و آذربایجان زیر بار این سیاست نمی‌رود.»
موسی بیگ‌اف درباره‌ی راه حل مشکلات دو کشور می‌گوید: « اگر طرف ایرانی ما قبول کند که در امور داخلی ما مداخله نکند و در انتخاب دوستان و دشمنان ما اعمال نفوذ نکند و روابط مشترک متقابل را تقویت کند، عادی شدن مناسبات امکان‌پذیراست.»
اعتراض نمایندگان مجلس ایران به جمهوری آذربایجان
از سوی دیگر "جامعه روحانیت مبارز"، برخی از مراجع تقلید، امامان جمعه و نمایندگان مجلس هم ضمن متهم ساختن دولت آذربایجان به "دین ستیزی" برگزاری مسابقات موسیقی یوروویژن در باکو را به شدت مورد انتقاد قرار دادند.
حسن کامران عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری فارس گفت: «رژیم آذربایجان یک رژیم لائیک است و این اقدام خود به نوعی ترویج رفتار ضددینی و ضداخلاقی است.»
کاظم جلالی، نماینده دیگر مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با فارس اظهار داشت: «متاسفانه دولت باکو توجهی به اثرات مخرب برنامه ضد فرهنگی یوروویژن نداشته و تنها به دنبال خوش‌خدمتی برای غرب است.»
حجت الاسلام صدیقی خطیب نمازجمعه تهران هم ضمن انتقاد از دولت آذربایجان گفت : « مسجدها در این کشور تخریب می‌شود و مدافعین حجاب را دستگیر می‌کنند و هر نوع حرکت اسلامی در سانسور کامل قرار می‌گیرد، اما رفت و آمدهای مسئولان اسرائیلی در آن کشور به چشم می‌خورد.»
بعد از یوروویژن چه خواهد شد؟
دالغا خاتین اوغلو مدیر سرویس اخبار ایران در خبرگزاری ترند نیوز دلیل تنش کنونی میان دو کشور را برگزاری مسابقه یوروویژن در باکو می‌داند.
وی همچنین توضیح می‌دهد: «اما ناخرسندی مقام‌های آذربایجان بیشترازاین جهت است که سخنان تند روحانیان و رسانه‌ها به مقام‌های رسمی و دولتی هم کشیده شده و انتقادهای آن‌ها از دولت آذربایجان غیر قابل تحمل شده است. و به این دلیل جوانان دانشجو، گروه "دیازپور" و نمایندگان "کنگره آذربایجانی‌های جهان" در اعتراض به سیاست‌های ایران در مقابل سفارت ایران در باکو تظاهرات کردند.
تنش‌ها گرچه تاکنون فروکش نکرده، اما خاتین اوغلو می‌گوید، دو کشور همسایه که بیش از ۶۵۰ کیلومتر مرز آبی و زمینی مشترک دارند، مجبورند مناسبات خود را عادی سازند و همدیگر را تحمل کنند. این تنش به ضرر هر دو کشور است و مقامات تلاش می‌کنند که آن را به حداقل برسانند.
«یورویژیون بهانه است»
مصطفی ملکان آگاه به مسائل ایران و جمهوری آذربایجان ولی می‌گوید: «از زمانی که دولت احمدی‌نژاد روی کارآمده، شاهدیم که مناسبات ایران با غرب، با اعراب، ترکیه و همسایگان دیگر تیره شده است. مناسبات تنش‌آمیز کنونی ایران با جمهوری آذربایجان را هم باید در این چارچوب دید. ضمن این‌که در مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان ویژگی‌هایی هم وجود دارد. از جمله در حالی که ایران آمریکا و اسرائیل را دشمن خود تلقی می‌کند، مناسبات آذربایجان با این دو کشور بیش از پیش تقویت شده است. یا در حالی که ایران سال‌هاست تلاش می‌کند جای پایی در جمهوری آذربایحان داشته باشد، باکو به فعالیت نهادهای وابسته به جمهوری اسلامی مانند بنیاد مستضعفان که گفته می‌شود ۱۳۰ شعبه در شهرهای آذربایجان داشت، و یا دفتر تلویزیون سحر در داخل آذربایجان پایان می‌دهد.»
به گفته آقای ملکان، «برگزاری یوروویژن در باکو بهانه است. مشکل ایران یوروویژن و یا حتی برگزاری رژه‌ی هم‌جنس‌گرایان که بخشی از مراسم یوروویژن است، نیست. مشکل جمهوری اسلامی با جمهوری آذربایجان ماهیت ایدئولوژیک - سیاسی دارد. حکومت ایران یوروویژن را بهانه قرار داده تا آذربایجان را برای قطع مناسبات با آمریکا و اسرائیل و دست برداشتن از پی‌گیری سیاست‌های سکولار در داخل این جمهوری زیر فشار بگذارد.»
«اقدامات ایران علیه جمهوری آذربایجان این اواخر آنقدر منفی و بهانه‌جویانه بود که علاوه بر شهروندان آذربایجان، صدای اعتراض مقام‌های اداره مسلمانان قفقاز نیز درآمده است و چنان‌که شاهد بودیم نمایندگان این نهاد نیز در تجمع اعتراضی مقابل سفارت ایران در باکو شرکت کرده بودند.»
احتمال کاهش تنش در مناسبات دو کشور
به اعتقاد آقای ملکان، «مقام‌های جمهوری اسلامی ایران موضع طلب‌کارانه عجیبی در برابر جمهوری آذربایجان دارند و انتظار دارند که چون مردم جمهوری آذربایجان شیعه هستند، حتما باید از ملاهای ایران تبعیت کنند. در حالی که چنین تصوری از آذربایجان بسیار به‌دور از واقعیت است. مردم جمهوری آذربایجان بیش از دو قرن است که از حوزه تمدنی ایرانی - اسلامی جدا شده و از طریق فرهنگ و زبان روسی تحت تأثیر حوزه تمدنی اروپا قرار گرفته‌اند. بنابراین اسلام مورد نظر ایران در جمهوری آذربایجان جایی ندارد و نمی‌تواند داشته باشد. اما گویا چنین واقعیتی برای مقام‌های ایرانی قابل قبول وقابل تحمل نیست و همین امر منشاء تنش‌هاست».
مصطفی ملکان می‌افزاید، «اما اگر تنش‌های سیاسی ایران با جامعه جهانی در ارتباط با برنامه‌ی اتمی این کشور کاهش پیدا کند و به‌ویژه مناسبات ایران و آمریکا از حالت تنش‌آمیز کنونی خارج و کمی تعدیل شود، مناسبات ایران و جمهوری آذربایحان نیز تا حدی آرام خواهد گرفت».
به نظر ملکان «دو کشور ایران و آذربایجان دارای نظام‌های سیاسی متفاوت، با سیاست‌های داخلی و خارجی متفاوت و دوستان و دشمنان متفاوت هستند. این تقاوت‌ها منشا تنش هستند. تا زمانی که تغییر اساسی در سیاست‌های خارجی ایران بوجود نیاید و مناسبات ایران با جامعه جهانی در مفهوم واقعی آن عادی نشود، مناسبات ایران و جمهوری آدربایجان نیز عادی نخواهد شد».