موضوع غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد برای تأمین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران، موضوعی‌ست که در روزهای گذشته از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی مطرح شد. تصمیم در این مورد، واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی بود به عدم توافق با غرب بر سر معاوضه سوخت اتمی. به گفته محمود احمدی‌نژاد در سخنرانی ۲۲ بهمن‌ماه، نخستین محموله اورانیومِ تا ۲۰ درصد تغلیظ‌شده‌ی جمهوری اسلامی نیز تولید شده است. بازرسان آژانس نیز این موضوع را تأیید کردند و البته افزودند که این فعالیت بدون اطلاع آنان صورت گرفته است.

این خبر واکنش‌های اعتراضی فراوانی را در میان کشورهای مخالف با برنامه هسته‌ای ایران برانگیخت، کشورهایی که برنامه‌های اتمی این کشور را نه با اهداف صلح‌جویانه، بلکه به قصد تولید تسلیحات هسته‌ای می‌دانند. حتی روسیه نیز که در گذشته در برابر برنامه‌های هسته‌ای ایران، موضع ملایم‌تری داشت و هوادار روش‌های ملایم در حل مناقشه بود، به موارد یادشده اعتراض کرده است.

در همین اثنا کشورهای آمریکا، روسیه و فرانسه، در نامه‌ای به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، ایران را متهم کردند که با این اقدام به کشمکش هسته‌ای با غرب دامن می‌زند. آنها می‌گویند که چنین رفتاری از سوی تهران، بر نگرانی‌ها از اهداف برنامه اتمی جمهوری اسلامی می‌افزاید.

در همین رابطه رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، بار دیگر تأکید کرد که حتی به‌کارگیری گزینه نظامی در قبال ایران از دستور کار خارج نشده است.

موضع جمهوری اسلامی از زبان سخنگوی وزارت خارجه

دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی روز چهارشنبه (۱۷ فوریه / ۲۸ بهمن) به‌صورت رسمی به نامه آمریکا، روسیه و فرانسه به آژانس واکنش نشان داده است. بر همین اساس، رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده که «پیشنهاداتی که منجر به تعطیلی رآکتور تهران شوند» بررسی نمی‌شوند.» به گفته مهمانپرست، «نه تنها ادامه کار رآکتور تحقیقاتی (تهران) ضرورت دارد، بلکه با توجه به نیازهای داخلی، حتی اگر لازم بود، باید تعداد آن افزایش یابد.»

سخنگوی وزارت خارجه ایران، چند نکته اصلی را دلیل ادامه فعالیت‌های رآکتور تهران می‌داند: «موضوع دانش هسته‌ای در دنیای امروز در زمینه پزشکی، کشاورزی و تولید برق، مصارف بسیار جدی دارد، این‌که گفته شود ایران تولید نکند و کارخانه خود را نیز متوقف کند و داروی مورد نیازش را آنها بدهند، به هیچ وجه منطقی نیست.»

مهمانپرست که با خبرگزاری دانشجویان ایران گفت‌وگو کرده، در ادامه می‌افزاید، «سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران سال آینده تمام می‌شود و ۸۵۰ هزار بیمار منتظر تولیدات پزشکی این رآکتور هستند، نمی‌توانیم صبر کنیم تا ببینیم پیشنهادات مختلف کدام یک به نتیجه می‌رسد؛ مجبوریم خودمان تولید را انجام دهیم و این کار را می‌کنیم. در این فاصله اگر پیشنهادی در رابطه با اورانیوم غنی‌شده و یا معاوضه مطرح شود آنها را نیز بررسی می‌کنیم. این چارچوبی‌ست که در حال حاضر در دستور کار ایران است».

جایگاه دانش هسته‌ای و سود اقتصادی حاصل از آن در آینده، دلایل دیگری هستند که مهمانپرست برای ادامه برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی عنوان کرده است. به گفته او، نیاز به سوخت هسته‌ای در آینده افزایش می‌یابد و کشورهایی مورد توجه قرار می‌گیرند که از این دانش برخوردارند. وی صاحبان فن‌آوری هسته‌ای در آینده را با دارندگان کنونی منابع نفت‌وگاز مقایسه کرده است.

تضمین منافع اقتصادی فروشندگان دانش یا محصول هسته‌ای، اصلی‌ست که به گفته سخنگوی وزارت خارجه ایران، سبب می‌شود دارندگان این فن‌آوری دیگر کشورها را از دسترسی به آن باز دارند.

معاوضه قبول است، اما ...

به گفته سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، پیشنهادها برای خرید اورانیوم غنی‌شده‌‌ی ۲۰ درصد بررسی می‌شوند و «حتی اگر موضوع معاوضه با شرایطی که مورد نظر کشور ماست مطرح باشد نیز آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم و آمادگی داریم پیشنهاد معاوضه را دنبال کنیم».

محمود احمدی‌نژاد نیز در سخنان خود، هم در تلویزیون ایران و هم در کنفرانس خبری اخیر خود، اعلام کرده بود که جمهوری اسلامی مخالفتی با تعویض اورانیوم کم‌غلظت با اورانیوم ۲۰ درصد ندارد.

تغییر مواضع کشورهای همراه

رامین مهمانپرست به اظهارات سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، مبنی بر لزوم همکاری ایران با آژانس، نیز واکنش نشان داده است. به گفته او «فشارهای سیاسی که آمریکایی‌ها و متحدان آنها وارد می‌کنند و تهدید می‌کنند»، ممکن است مواضع کشورهایی، هم‌چون روسیه، «که حقوق هسته‌ای ایران را به رسمیت می‌شناسند» را تغییر دهند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز چندی پیش به نقل از احمدی‌نژاد، روسیه را هدف پیشروی ناتو به سمت شرق خواند. احمدی‌نژاد گفته بود: «ایران نقش خود در این موقعیت را به‌خوبی درک کرده و مانند دیواری محکم از جناح جنوبی دفاع می‌کند». وی هم‌چنین ابراز امیدواری کرده بود که رهبری روسیه از اوضاع بین‌المللی کنونی ارزیابی صحیحی به عمل آورد، «در غیر این صورت موقعیت روسیه به بهترین وجه شکل نخواهد گرفت.»

با وجود این‌که نشانه‌هایی از تغییر مواضع روسیه در مناقشه اتمی ایران دیده می‌شود، چین اما هم‌چنان بر بی‌خطر بودن برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی تأکید می‌کند. به اعتقاد کارشناسان مؤسسه‌ای موسوم به "انجمن بحران‌های بین‌المللی"، پکن معتقد نیست که جمهوری اسلامی در کوتاه‌مدت به بمب اتم دست پیدا کند. یکی از کارشناسان مؤسسه‌ی یادشده روز چهارشنبه (۱۷ فوریه / ۲۸ بهمن) اعلام کرد: «چین علاوه بر این، علاقه خاصی به حفظ روابط تنگاتنگ خود با تهران دارد.» این دو کشور شریکان تجاری خوبی برای یکدیگر هستند. چین به ویژه علاقه خاصی به منابع انرژی فسیلی ایران دارد. کارشناسان معتقدند که به همین دلیل، پکن در تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران همراهی نخواهد کرد.

PB/ RN