جنبش سبز و حجاب، دو موضوع آخرین نماز جمعه سال
۱۳۸۸ اسفند ۲۸, جمعه
آخرین نماز جمعه‌ی سال ۱۳۸۸ در تهران به امامت حجت‌الاسلام سیداحمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران برگزار شد. احمد خاتمی درگیری‌های اخیر در نوار غزه، حوادث پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری و حجاب زنان را محور اصلی خطبه‌های خود قرار داد. او اسرائیل را متهم کرد «با تخریب بیت‌المقدس و ساخت و سازهای خود در پس یهودی‌سازی این مکان هستند.» احمد خاتمی با اشاره به حمله اخیر جنگنده‌های اسرائیلی به نوار غزه گفت، این کشور با اقدام‌های خود «موجب شكل‌گیری انتفاضه سوم در آن منطقه خواهند شد كه این انتفاضه طومار آنها را در خواهد نوردید.» خاتمی پس از این اشاره کوتاه، بخش اصلی سخنان خود را به جنبش اعتراضی ماه‌های گذشته، موسوم به "جنبش سبز" و حجاب زنان اختصاص داد.
جنبش اعتراضی، "کالای وارداتی"؟
امام جمعه موقت تهران حوادث پس از انتخابات را به برگزاری سه نمایشگاه تشبیه کرد. احمد خاتمی می‌گوید دو نمایشگاه نخست را "بیگانگان" و "فتنه‌گران" برگزار کردند و نمایشگاه سوم را مردم. او گفت بیگانگان «كالای دروغ، فریب و اغوا‌گری» و «فتنه‌گران كالای اتهام تقلب و استفاده ابزاری از مردم و حقوق مردم» عرضه می‌کردند. خطیب نماز جمعه آخر سال مدعی شد، در حرکت اعتراضی به نتایج اعلام شده‌ی انتخابات «فتنه‌گران، منافقین، سلطنت‌طلبان، ماركسیست‌ها، توده‌ای‌ها، منكران امام زمان و عصمت معصومین، اهانت‌كنندگان به تصویر و آرمان امام و روز عاشورا همگی با هم اتحاد داشتند و اتحاد آنها نیز مخالفت با آرمان‌های اسلامی بود.»
احمد خاتمی تجمع حامیان دولت و حکومت در روزهای ۹ دی و ۲۲ بهمن را نمایشگاه سوم و "حماسه"ای خواند که در آن کالای «ولایت‌مداری، بصیرت، دینداری، آگاهی و حضور در صحنه» عرضه می‌شد. امام جمعه موقت تهران آغاز جنبش اعتراضی ماه‌های گذشته را به خارجیانی نسبت می‌دهد که به گفته‌ی او«بیش از ۸ ماه علیه این ملت جنگ نرم را به راه انداختند.» خاتمی سال ۸۸ را «سال تلخ شیرینی» نامید و افزود، اما ماه‌های تلخ سال گذشت. او برای نو شدن سال «فراموش کردن کدورت‌ها در عرصه‌ی اجتماعی» را توصیه می‌کند.
حجاب و "دهن کجی به نظام"
احمد خاتمی بخش دیگری از خطبه‌های اخرین نماز سال ۸۸ را به حجاب زنان اختصاص داد که به زعم او «متاسفانه امروز در کشور ما وضعیت مناسبی ندارد.» او گفت «البته اكثریت بانوان ما حجاب را رعایت می‌كنند و تنها اقلیتی حجاب را رعایت نمی‌كنند.» به اعتقاد خاتمی «این اقلیت گاه در بدنه اداری كشور هستند.» او به مسئولان قوای سه‌گانه توصیه کرد «حجاب را ابتدا از خود و حقوق بگیران خود شروع كنند تا حداقل كسانی كه نان این نظام را می خورند به نظام دهن‌كجی نكنند.»
برگزاری نمایشگاه‌های مد و لباس نیز از مسائلی بود که در نماز جمعه ۲۹ اسفند ماه مطرح شد. احمد خاتمی گفت «اگر می‌توانید نمایشگاه پاك برگزار كنید، اقدام كنید والا این كار را نكنید، زیرا نمایشگاه‌ها نباید نمایشگاه مد، آرایش و بزك شود.» او با اشاره به مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد حجاب از مسئولان خواست این قانون را اجرا کنند و در این زمینه دقت بیشتری به خرج بدهند.
اصول فراموش شده‌ی "کسترش فرهنگ حجاب"
قانونی که احمد خاتمی به آن اشاره می‌کند زیر عنوان «اصول و مبانی و روش‌های اجرایی گسترش فرهنگ عفاف» بهمن ماه سال ۱۳۷۶ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. این اصول در ۱۶ بند تنظیم شده و وظیفه‌ی نهادها و دستگاه‌های اجرایی را در تبلیغ و ترویج حجاب مشخص می‌کند. در بند ۱۵ توصیه شده «ضمن قایل شدن حرمت و احترام برای چادر به عنوان کامل‌ترین و رایج‌ترین نوع حجاب و تشویق آن به دور از افراط و تفریط، از الزام همگان به استفاده از یک نوع، رنگ و شکل خاص خودداری شود.»
در بند آخر مصوبه شورای عالی تصریح شده «باید تدابیری اتخاذ شود تا چادر و انواع لباس‌هایی که استفاده از آنها لازمه رعایت عفاف و حجاب است به آسانی و با هزینه‌ای معقول و منطقی قابل تأمین باشد.» این شورا در بند چهاردهم مقرر کرده «در شهرسازی و معماری باید فرهنگ عفاف و حجاب مد نظر قرار گیرد و محیط کار و نوع برنامه‌ها و استفاده از وسایل و امکانات به نحوی نباشد که خود موجب اختلاط نامناسب زن و مرد شود.» احمد خاتمی از مسئولان گلایه می‌کند که «چرا این قانون با آن همه خوبی‌ها معطل مانده است.»
۲۲ سال تلاش بی‌حاصل
چهارم مرداد ماه سال ۸۴، حدود هشت سال پس از تصویب اصول و روش‌هایی که قرار است فرهنگ حجاب را گسترش دهد، شورای عالی انقلاب فرهنگی، راهبردهای پیشنهادی خود را نیز در ۴۶ بند به تصویب رساند. «تهیه مقررات لازم برای جلوگیری از واردات پارچه و لباس غیر متناسب با فرهنگ عفاف و حجاب» یکی از این راهبردها عنوان شده. در بند ۳۶ از «ترغیب مسئولان و مدیران نسبت به مناسب سازی فیزیکی و فرهنگی و محیط کار در ادارات، بانک ها، مدارس، دانشگاهها، شرکت های خصوصی برای شاغلین و مراجعین» به عنوان یکی دیگر از راهبردهای گسترش حجاب یاد می‌شود.
منیره نوبخت، یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، در گفتگویی که ۲۶ آذر ماه ۸۸ در روزنامه ابتکار منتشر شد، به برخی از علت‌های کنار گذاشتن مصوبه‌ی یادشده اشاره می‌کند. او معتقد است با روی کار آمدن دولت محمود احمدی‌نژاد برخی از وزارت‌خانه‌ها مانند وزارت ارشاد ستادهای موازی برای اجرایی کردن این اصول تشکیل دادند اما در عمل کاری انجام نشد.
به گفته‌ی نوبخت سیاسی‌کاری و دخالت نظرات شخصی مانع از پیشبرد برنامه‌های مصوب شورا شده است. منیره نوبخت گفته است، پس از روی کار آمدن دولت نهم «آن کمیته اجرایی که ما با قوت و قدرت و حضور ۲۴ نماینده وزیر پیش بینی کرده بودیم، از بالای سر کارها برداشته شد.» ظاهرا تدوین راهکارهایی برای گسترش حجاب در شورای عالی انقلاب فرهنگی از سال ۱۳۶۶ آغاز شده است.
BK/MM