چهارمین دوره مجلس خبرگان کار خود را اول اسفند ۸۵ آغاز کرد و تابستان سال ۹۵ به کار خود پایان می‌دهد. طولانی‌تر شدن دوره کار مجلس چهارم به خاطر قانون تجمیع انتخابات است.

علی مشکینی از دوره اول تا سال نخست دوره چهارم برای نزدیک به ربع قرن ریاست مجلس خبرگان را بر عهده داشت. با مرگ او در مرداد ۸۶، دست به دست شدن کرسی ریاست مجلس خبرگان، که تا آن زمان سابقه نداشت، آغاز شد.

اعضای دوره چهارم مجلس خبرگان پس از مرگ مشکینی و طی ۹ سال گذشته، پنج بار برای انتخاب رئیس مجلس رأی‌گیری کرده‌اند و سه فرد مختلف را بر این مسند نشاندند.

در دوره چهارم مجلس خبرگان، دوبار در سال‌های ۸۶ و ۹۳ و پس از مرگ مشکینی و محمدرضا مهدوی‌کنی، ریاست برای چند ماهی بر عهده نایب رئیس اول بوده است.

بیشتر بخوانید: مجلس خبرگان؛ قبای نخ‌نمای مردم‌سالاری بر تن جمهوری اسلامی

سایه حوادث ۸۸ بر سر خبرگان

اکبر هاشمی رفسنجانی شهریور ۸۶ با ۴۱ رأی رئیس مجلس خبرگان شد. یک سال بعد و با پایان دوره دو ساله ریاست مشکینی و رفسنجانی، مجلس خبرگان برای انتخاب رئیس جدید تشکیل جلسه داد.

در این نشست ۵۱ نفر به رفسنجانی رأی دادند و رقیبش محمد یزدی ۲۶ رأی بیشتر نیاورد. دور دوم ریاست رفسنجانی بر مجلس خبرگان مصادف بود با انتخابات جنجال برانگیز ریاست جمهوری سال ۸۸.

در جریان جنبش اعتراضی به نتایج اعلام شده انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، شهروندان معترض برای نخستین بار در تظاهرات خیابانی گسترده‌ علیه رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای شعار دادند و عکس‌های او را پاره کردند.

رئیس وقت مجلس خبرگان و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در حوادث سال ۸۸ جانب معترضان را گرفت و با خشم و واکنش تند حامیان خامنه‌ای روبرو شد.

بیشتر بخوانید: پدیده رفسنجانی؛ به حاشیه راندن مرد "رهبرساز"

انصراف از نامزدی

رفسنجانی به خاطر حمایت از معترضان و محکوم نکردن آنچه خامنه‌ای و نزدیکانش "فتنه ۸۸" می‌خوانند مغضوب شد و به شدت تحت فشار قرار گرفت.

پروژه به حاشیه راندن مردی که در به رهبری رساندن خامنه‌ای نقشی تعیین کننده بر عهده داشت، با کنار گذاشتن او از امامت نماز جمعه تهران در سال ۸۸ آغاز شد.

در مرحله بعدی رفسنجانی چنان در تنگنا قرار گرفت که مجبور شد از نامزدی برای ریاست مجلس خبرگان خودداری کند و این مسند را به محمدرضا مهدوی‌کنی واگذارد.

مهدوی‌کنی سال ۸۹ بدون رقیب با ۶۳ رأی از ۸۱ عضو حاضر در جلسه رئیس شد. ریاست مهدوی‌کنی بر مجلس خبرگان اسفند ۹۱ برای با حضور ۷۱ نماینده در رأی گیری دو سال دیگر تمدید شد.

بیشتر بخوانید: با انصراف رفسنجانی، مهدوی کنی رئيس مجلس خبرگان شد

رد صلاحیت "مرد رهبرساز"

با مرگ مهدوی‌کنی، اعضای مجلس چهارم خبرگان برای پنجمین بار در این دوره برای انتخاب یک رئیس جدید با حضور ۷۳ نفر تشکیل جلسه دادند.

انتخاب رئیس مجلس خبرگان در اسفند ۹۳ برای نخستین بار به دور دوم کشید شد و از میان دو رقیب چهار سال پیش، یزدی با ۴۷ رأی از رفسنجانی که ۲۴ رأی بیشتر نیاورد پیشی گرفت.

یک سال پیشتر، مردی که تقریبا به اندازه عمر جمهوری اسلامی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را بر عهده داشته، داوطلب نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری شد اما فقهای منصوب خامنه‌ای در شورای نگهبان از تائید صلاحیت او خودداری کردند.

برخی منابع خبری از دخالت مستقیم وزیر وقت اطلاعات و فرمانده وقت سپاه پاسداران و فشار بر اعضای شورای نگهبان برای رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی گزارش داده‌اند.

رفسنجانی در مناسبت‌های مختلف به نقش وزیر پیشین اطلاعات و نیروهای امنیتی و نظامی در رد صلاحیت‌اش اشاره کرده و علت آن را نگرانی از پیروزی قاطع خود در انتخابات خوانده است.

بیشتر بخوانید: تهدید تلویحی رفسنجانی به سرنوشتی نظیر منتظری

پیروزی یار و همراه قدیمی

با حذف رئیس مجمع تشخیص مصلحت از رقابت‌های انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری بسیاری از ناظران، دوران حضور او در بالاترین سطوح قدرت را رو به پایان می‌دیدند.

گمانه‌زنی‌های زیادی نیز درباره امکان بازداشت خانگی رفسنجانی مطرح شده که همچنان وجود دارد و در مواردی به صورت تهدید تلویحی و علنی در رسانه‌ها نیز منعکس می‌شود.

با این همه پیروزی حسن روحانی، نامزد مورد حمایت رفسنجانی و یار و همکار دیرین او در انتخابات ۲۲ خرداد ۹۲ بار دیگر رئیس پیشین مجلس خبرگان را به کانون تحولات سیاسی ایران بازگرداند.

حسن روحانی در نخستین پیام خود پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری از حمایت رئیس جمهور پیشین محمد خاتمی و رئیس مجمع تشخیص مصلحت که نقش مهمی در پیروزی او داشتند قدردانی کرد.

از زمان شکل‌گیری دولت یازدهم دیدارها و سخنرانی‌های رفسنجانی به شکل محسوسی افزایش یافته و ملاقات میهمانان و مقام‌های خارجی با او که در دولت قبلی تقریبا قطع شده بود، دوباره رونق گرفت.

ظاهرا همین تحولات باعث شد که رفسنجانی اسفند ۹۳ بار دیگر امیدوار شود و شانس خود را برای در دست گرفتن ریاست مجلس خبرگان بیازماید.

بیشتر بخوانید: توهین به رفسنجانی و هشدار درباره "فتنه ۹۴"

یزدی، از استعفا تا ریاست

انتخابات اسفند ماه ۹۳ هیئت رئیسه مجلس خبرگان به خاطر کمتر از نصف شدن آرای رفسنجانی و جهش چشمگیر رأی یزدی، و با توجه به عدم تغییر محسوس ترکیب رأی‌دهندگان کمی عجیب به نظر می‌رسد.

تاکنون جز یکی دو اشاره معنادار رفسنجانی، درباره جزئیات این تغییر رأی اعضای خبرگان چهارم خبر قابل توجهی منتشر نشده است.

محمد یزدی، دبیر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و یکی از فقهای منصوب خامنه‌ای در شورای نگهبان است که حکم انتصاب او تیر ماه ۹۲ تمدید شد.

یزدی در حالی در سال ۹۳ نامزد ریاست مجلس خبرگان شد که مهرماه ۸۸ به علت آنچه ناتوانی جسمی و فشار کاری خوانده شد از عضویت در دبیرخانه این مجلس استعفا داده بود و استعفای او از سوی رئیس وقت مجلس پذیرفته نشده بود.

چنان که برخی از حامیان و نزدیکان رفسنجانی گفته‌اند، در انتخابات هیئت رئیسه خبرگان در سال ۸۷ کسانی چون یزدی و احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان که آن زمان پشتیبان سرسخت محمود احمدی‌نژاد بودند، تلاش زیادی کردند تا مانع تکیه زدن او بر صندلی ریاست خبرگان شوند.

بیشتر بخوانید: جنتی تعداد زیاد نامزدهای خبرگان را "ابهام‌برانگیز" خواند

نصف شدن مبهم آراء

رفسنجانی پیش از انتخابات ریاست خبرگان در اسفند ماه ۸۹، رفتار مخالفانش در دوره قبل را "بداخلاقی" توصیف کرد اما در این باره توضیح بیشتری نداد.

پیش از انتخابات سال گذشته هیئت رئیسه، برخی رسانه‌ها گزارش دادند که عده‌ای از اعضای مجلس خبرگان در نامه‌ای با طرح این ادعا که از جانب اکثریت سخن می‌گویند از رفسنجانی خواسته‌اند برای پست ریاست این مجلس نامزد شود.

رفسنجانی در گفت‌وگو با روزنامه "شرق" دریافت چنین نامه‌ای را تائید کرده اما خاطر نشان می‌کند که درباره این‌که نویسندگان نظر اکثریت را نمایندگی می‌کنند یا خیر تحقیق نکرده است.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام دی ماه امسال نیز در مصاحبه با نشریه "طلوع صبح" گفته است: «همان روزها د‌‌و، سه نفر از خبرگان پیش من آمد‌‌ند‌‌و گفتند‌‌که ما بررسی کرد‌‌یم، ۴۸ نفر به شما رأی مشخص می‌د‌‌هند‌‌و افراد‌‌ی هم هستند‌‌که نمی‌خواهند‌‌بگویند‌‌و شاید‌‌هم بیشتر باشد‌‌و اصرار د‌‌اشتند‌‌.»

این تعداد تقریبا اندازه شمار افرادی است که در دو انتخابات قبلی به رفسنجانی رأی داده بودند و همچنان نماینده دوره چهارم هستند. او در پاسخ به این که چگونه آرای او نصف این مقدار اعلام شده به "طلوع صبح" می‌گوید: «من نمی‌د‌‌انم و نمی‌خواهم کسی را متهم کنم.»

بیشتر بخوانید: نماینده خامنه‌ای در بسیج: ۷۰ درصد نامزدهای خبرگان تحت هدایت یک شخص خاص هستند

«دور خوردن رفسنجانی»

سایت خبری "عصر ایران" در مطلبی که ۱۵ دی ماه منتشر شد با توجه به اختلاف فاحش آرای رئیس پیشین مجلس خبرگان در سال‌های ۸۶ و ۸۷ با انتخابات سال ۹۳ نتیجه گرفته که رفسنجانی در این انتخابات "یک دور بزرگ خورد".

به هر ترتیب پرونده مجلس چهارم خبرگان به زودی بسته می‌شود و اکنون نظرها متوجه اعلام نتیجه بررسی صلاحیت داوطلبان توسط شورای نگهبان است.

برای پنجمین دوره مجلس خبرگان ۸۰۱ نفر ثبت‌نام کرده‌اند و با توجه به تجربه دوره‌های قبل انتظار می‌روند بخش بزرگی از آنها نتوانند از فیلتر شورای نگهبان عبور کنند.

الماس نصر، مسئول سیاسی نمایندگی ولی فقیه در سازمان بسیج ۱۷ دی به خبرگزاری فارس گفته است که ۷۰ درصد از افرادی که برای انتخابات مجلس خبرگان ثبت‌نام کرده‌اند از طرف یک شخص خاص هدایت می‌شوند.

ظاهرا منظور او اکبر هاشمی رفسنجانی است که انتخابات این دوره را سرنوشت‌ساز خوانده و گفته می‌شود بسیاری از محافظه‌کاران میانه‌رو و اصلاح‌طلبان از جمله حسن خمینی به تشویق او ثبت‌نام کرده‌اند.