چگونگی سانسور خبرهای جنگ در ایران و اسرائیل
۱۴۰۴ تیر ۳, سه‌شنبه
در اوایل هفته دوم جنگ بین اسرائیل و ایران ، دسترسی به اطلاعات در مورد حوادث این درگیری بسیار دشوارتر شده است. ابعاد سانسور و چگونگی آن در این دو کشور متفاوت است.
هفته گذشته، ابتدا دولت ایران سرعت اینترنت را کاهش داد و سپس به‌طور کامل آن را قطع کرد. دولت ایران ادعا کرد که پهپادهای اسرائیلی از طریق اینترنت سیم‌کارت‌ها فعالیت می‌کنند و قطع اینترنت برای محدود کردن توانایی اسرائیل در انجام جنگ سایبری ضروری بوده است.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
در نتیجه وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌های موبایل و پیام‌رسان‌های آنلاین در ایران از دسترس خارج شدند. از آن به بعد اخباری که مردم ایران درباره جنگ، تلفات، ویرانی‌ها یا حملات اخیر آمریکا دریافت می‌کنند، صرفاً از منابع دولتی و رسانه‌های وابسته به حکومت تأمین می‌شود.
مقامات ایرانی همچنین خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی، از جمله خبرنگاران دویچه وله، را از گزارش‌دادن میدانی در مورد این درگیری منع کرده‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
یک مرد ایرانی که ساکن آلمان است و آخر هفته توانست چند دقیقه‌ای با مادرش در تهران تماس بگیرد، به دویچه وله گفت: «مادرم از من خواست برایش توضیح بدهم چه اتفاقی دارد می‌افتد.» این مرد به دلیل ترس از پیامدها نخواست نامش منتشر شود: «او اصلاً نمی‌دانست کدام بخش‌های تهران هدف قرار گرفته‌اند.»
در حالی که کسب اطلاعات از درون اسرائیل ممکن است، دستورالعمل‌های سانسور خبری در اسرائیل هفته گذشته به‌روزرسانی شده‌اند. در زمان انتشار این گزارش، بحث‌ها درباره سخت‌گیرانه‌تر شدن این قوانین ادامه داشت. این دستورالعمل‌ها برای خبرنگاران محلی و خارجی الزام‌آور هستند.
این قوانین جدید بر فعالیت تانیا کرمر، رئیس دفتر دویچه وله در اورشلیم نیز تأثیر گذاشته است. او در گزارشی از اورشلیم گفت: «تا کنون هر نوع تصویری از تأسیسات نظامی یا نیروهای ارتش باید به تأیید سانسور نظامی می‌رسید. همچنین چهره‌های سربازان باید محو می‌شد. »
این نوع محتوا باید پیش از انتشار به سانسور نظامی ارائه شود. او افزود: «به طور معمول، این اداره ویدیوها را نسبتاً سریع منتشر می‌کند.»
اما از این هفته، قوانین به‌روزرسانی شده‌اند. کرمر می‌گوید: «اکنون به نظر می‌رسد دیگر اجازه نداریم محل دقیق برخورد موشک‌ها را به صورت زنده نشان دهیم.»
به گفته روزنامه اسرائیلی هاآرتص، ایتمار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل و شلومو کارهی، وزیر ارتباطات، دستورالعمل‌هایی جدید به پلیس داده‌اند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در صورت ثبت تصاویر از محل حملات، خبرنگاران را بازداشت یا محتوای آن‌ها را حذف کنند.
تضعیف آزادی رسانه‌ها در اسرائیل
مارتن رو، رئیس میز بحران در سازمان گزارشگران بدون مرز (RSF) گفت: «در اسرائیل، تمامی رسانه‌ها طبق قانون موظف‌اند هرگونه گزارش مرتبط با مسائل امنیتی را به سانسور نظامی ارائه دهند.»
او در گفت‌وگو با دویچه وله افزود: «اما رسانه‌ها اجازه ندارند مداخله سانسور نظامی را به اطلاع عموم برسانند.» به گفته این عضو سازمان گزارشگران بدون مرز، اگرچه این موضوع سال‌هاست رایج است، اما میزان سانسور از زمان حملات تروریستی حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به بعد افزایش یافته است.
او ادامه داد: «اعضای دولت اسرائیل از زبان تهاجمی علیه رسانه‌هایی استفاده کرده‌اند که برخلاف روایت رسمی، گزارش داده‌اند.»
بر اساس گزارش حُگای مطر، مدیر اجرایی "نشریه آنلاین مستقل +۹۷۲"، سانسور ارتش اسرائیل در سال ۲۰۲۴، انتشار ۱۶۳۵ مقاله را ممنوع کرده است. او در مقاله‌ای نوشت: «این شدیدترین سطح سانسور از سال ۲۰۱۱ تاکنون است.»
مطر نیز تأیید کرده که درگیری‌های منطقه‌ای عامل این افزایش سانسور بوده است، اگرچه دلایل رسمی توسط ارتش اعلام نشده است.
در شاخص جهانی آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۲۵، اسرائیل رتبه ۱۱۲ از ۱۸۰ کشور را کسب کرده است؛ کاهشی ۱۱ پله‌ای نسبت به سال ۲۰۲۴، که خود نیز پس از سقوط از رتبه سال ۲۰۲۳ رخ داده است.
اقداماتی مانند ممنوعیت پخش شبکه تلویزیونی الجزیره نیز باعث محدودتر شدن فضای رسانه‌ای متنوع اسرائیل شده‌اند. الجزیره در ماه مه ۲۰۲۴ از آنتن‌های اسرائیل حذف شد و دفتر این شبکه در رام‌الله بسته شد.
ارتش اسرائیل اعلام کرد که یکی از کارکنان این شبکه از فرماندهان حماس بوده است. از آن زمان، این شبکه که با حمایت مالی قطر اداره می‌شود (قطر نیز با حماس در ارتباط است) فعالیتش در اسرائیل ممنوع شد.
در سال ۲۰۲۴، شبکه دولتی "کان" نیز تحت فشار دولت اسرائیل قرار گرفت. برخی از وزرا خواستار خصوصی‌سازی این شبکه شدند و گفتند، دیگر نیازی به رسانه دولتی وجود ندارد. با این حال، این تصمیم در اوایل ۲۰۲۵ به تعویق افتاد.
در ماه فوریه، تمامی نهادهای دولتی اسرائیل مجبور شدند روابط خود با روزنامه معتبر هاآرتص را قطع کنند؛ دلیل آن انتقاد ناشر این روزنامه از دولت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر این کشور بود.
در همین حال، رسانه‌های حامی دولت با حمایت مالی بیشتری مواجه شده‌اند؛ به گفته سردبیر " +۹۷۲"، این یک روند نگران‌کننده است.
بیشتر بخوانید: محکومیت ۱۱ فعال اینترنتی و دو "جاسوس" در کرمان
با این وجود، افراد آگاه به فناوری در اسرائیل قادر به دسترسی به اطلاعات از طریق اینترنت هستند و تمام اپلیکیشن‌ها و پیام‌رسان‌ها فعال‌اند؛ از جمله هشدارهای لحظه‌ای درباره موشک‌هایی که از ایران به سوی اسرائیل پرتاب می‌شوند.
اسرائیل همچنین به‌طور مرتب به صورت آنلاین اعلام می‌کند که قصد دارد به کدام‌یک از مناطق تهران و دیگر شهرها حمله کند. اما به دلیل قطع اینترنت در ایران، مردم داخل این کشور از این هشدارها تقریباً بی‌خبر هستند.
قطع اینترنت بخشی از سانسور گسترده‌تر است
دامون گلریز، تحلیل‌گر استراتژیک در مؤسسه ژئوپلیتیک لاهه، به دویچه وله گفت: «سانسور همواره رکن اصلی استراتژی رژیم اسلامی برای سرکوب صدای مخالفان بوده است.»
او افزود: «شبکه‌های اجتماعی منبعی حیاتی برای دریافت اطلاعات در ایران هستند، اما هم‌زمان ابزاری قدرتمند در دست رژیم برای جنگ علیه روایت‌های مستقل محسوب می‌شوند یعنی از طریق انتشار اطلاعات نادرست و سرکوب حتی کاربران ناشناس.»
در پی قطعی اخیر اینترنت در ایران، چندین فعال برجسته هشدار دریافت کرده یا بازداشت شده‌اند و در یک مورد، اعضای خانواده یک خبرنگار ساکن لندن مورد آزار قرار گرفته‌اند.
بیشتر بخوانید: اینترنت در ایران: جایی برای امید حتی در دل سانسور
برای مهتاب قلی‌زاده، خبرنگار ایرانی ساکن برلین، افزایش سانسور در ایران تنها برای جلوگیری از نفوذ سایبری اسرائیل یا مخفی نگه‌داشتن تلفات و خسارات نیست.
او به دویچه وله گفت: «این ناشی از ترس از ناآرامی‌های داخلی است. اینترنت عاملی بسیار مهم برای بسیج عمومی است و رژیم می‌داند در زمان بحران، اتصال دیجیتال می‌تواند جرقه‌ای برای کنش جمعی علیه حکومت مستبد باشد.»
با این حال، به‌نظر او، این قطعی اینترنت طولانی نخواهد بود.
قلی‌زاده گفت: «رژیم ایران می‌داند که قادر نخواهد بود قطعی کامل اینترنت را برای مدت طولانی ادامه دهد، چراکه محدودیت‌های فنی و اقتصادی در نهایت آن‌ها را مجبور به اتصال دوباره خواهد کرد.»
او افزود: «در آخر هفته گذشته، برخی خبرنگاران منتخب و رسانه‌های وفادار به رژیم، دسترسی به آنچه که ایران آن را "اینترنت سفید" می‌نامد، یعنی اینترنت دولتی و کنترل‌شده، را پیدا کرده‌اند.»