چین می‌خواهد آخرین نسل تراشه‌ها را خودش تولید کند، اما تمام تامین‌کنندگان این فناوری پیشرفته را در سراسر جهان از دست داده است. ایالات متحده و متحدانش کنترل صادرات را در دست دارند.
عکس تزیینیعکس: Colourbox
تبلیغات
فشار بر چین در زمینه تولید نیمه‌هادی در حال افزایش است. پس از ایالات متحده آمریکا و هلند، ژاپن هم دیگر فناوری تراشه را به چین عرضه نخواهد کرد.
دولت ژاپن هفته گذشته اعلام کرد، کنترل صادرات را از ماه ژوئیه اجرایی خواهد شد. چین به‌شدت با تصمیم ژاپن مخالفت کرد و آن را اقدامی علیه جهانی‌شدن و تجارت آزاد خواند.
ایالات متحده می‌خواهد سرعت توسعه و تولید مدرن‌ترین محصولات نیمه‌هادی در چین را کاهش دهد. به همین دلیل صادرات تجهیزات و فناوری‌های تولید مربوطه را ممنوع کرده است.
رئیس جمهور چین، شی جین پینگ در سفر خود به استان جنوبی گوانگدونگ در ماه آوریل بر اهمیت استقلال در علم و فناوری تاکید کرد. اما به گفته یی چن لیو، کارشناس صنعت و اقتصاددان تایوانی، بدون کمک تولیدات خارجی، چین نمی‌تواند جدیدترین ریزتراشه‌ها را برای صنعت داخلی با فناوری پیشرفته تولید کند.
صنعت نیمه‌هادی چین
به گفته کارشناسان، صنعت نیمه‌هادی چین احتمالا تنها قادر به تولید در فرآیند ۱۴ نانومتری خواهد بود. فراتر از این استاندارد برای چین بسیار دشوار خواهد بود زیرا اجازه دریافت تجهیزات مدرن از ژاپن، ایالات متحده آمریکا یا هلند را ندارد.
یک نانومتر معادل ۰،۰۰۰۰۱ میلی‌متر است. کشورهای صنعتی اکنون قادر به تولید ریزتراشه با استفاده از فرآیند دو نانومتری هستند. این تراشه‌ها در لپ تاپ‌ها و گوشی‌های هوشمند تعبیه شده‌اند.
به عنوان مثال، شرکت آمریکایی اپل در حال نصب پردازنده سه نانومتری در جدیدترین مدل‌ها است که قرار است در پاییز ۲۰۲۳ وارد بازار شوند. اما خودروها و لوازم خانگی نیز به تراشه نیاز دارند، اگرچه فرآیند ۲۸ نانومتری برای آنها کافی است.
الکس کاپری، از دانشگاه ملی سنگاپور (NUS) به دویچه وله می‌گوید: «هیچ تولید تکنولوژیکی دشوارتر از ساخت ریزتراشه‌ها در مقادیر زیاد نیست، به‌ویژه وقتی به مقیاس‌های نانومتری کوچک‌تر می‌رسیم.»
او تاکید می‌کند، برای انجام این کار، تولیدکنندگان به ماشین‌های به اصطلاح لیتوگرافی برای پوشش تراشه‌ها نیاز دارند، اما بهترین تولیدکنندگان این ماشین‌ها در چین مستقر نیستند.
به گفته کاپری بازار جهانی جدیدترین ریزتراشه‌ها در تسلط ایالات متحده، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و هلند است. او تصریح کرد که این کشورها برای تشکیل "اتحادیه ارزشی تراشه‌ها" به یکدیگر ملحق شده‌اند و فقط با کشورهای هم‌فکر خود تجارت می‌کنند.
در ایالات متحده انتقادها به موانع تجاری همواره بیشتر می‌شود. جانسن هوانگ، بنیانگذار و مدیر عامل شرکت آمریکایی تراشه‌ساز NVIDIA در گفت‌وگو با فایننشال تایمز هشدار داد که دولت آمریکا با ایجاد موانع بیشتر برای تجارت با چین، صنعت فناوری خود را به خطر می‌اندازد.
رد پای اژدهای سرخ در اقتصاد جهان به روایت تصویر
امضای توافقنامه راهبردی ایران و چین واکنش‌های بسیاری برانگیخت. ایران در عین حال بخش بسیار کوچکی از سرمایه‌گذاری هنگفت چین در دو دهه اخیر را جذب کرده است. حجم سرمایه‌گذاری چین چقدر و در کدام کشورها بوده است؟
چین بر اساس داده‌های "موسسه امریکن اینترپرایز"، فقط ظرف ۱۵ سال گذشته، ۲ تریلیون و ۱۰۰ میلیارد دلار در همه کشورها سرمایه گذاری کرده است؛ از کشورهای ثروتمند مثل سوئیس و آمریکا گرفته تا کشورهای آفریقایی مانند کنگو.
عکس: picture-alliance/dpa/K.-J. Hildenbrand
سهم ایران از این حجم سرمایه‌گذاری چین فقط ۵۶/ ۲۶ میلیارد دلار بوده که میزان آن در هر دوره پنج ساله تغییر نکرده است؛ یعنی تحریم بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۲۰ تاثیر چندانی بر کاهش یا افزایش سرمایه‌گذاری چین در ایران نداشته است. (عکس: کارگران چینی در پروژه آزادراه تهران-شمال)
عکس: farsnews.com
بحران اقتصادی جهانی که سال ۲۰۰۸ شروع شد، فرصت مناسبی برای چین بود تا با عرضه وام‌های کلان، جای پایی در کشورهای جهان، حتی در کشورهای اروپایی باز کند.
عکس: picture-alliance/dpa
چین در سال ۲۰۱۳ طرح بلندپروازانه خود یعنی "راه ابریشم جدید" را کلید زد. این پروژه دو هدف اساسی دارد: ۱) افزایش تولید با مواد خام ارزان و انرژی ارزان ۲) انتقال مواد خام و فروش کالای چینی از طریق گسترش راه‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها و خطوط راه آهن.
بنا بر داده‌های "مرکز مطالعات استراتژیک بین‌المللی" (CSIS) چین تنها طی شش سال (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) حدود ۶۲ میلیارد دلار در بخش راه آهن ۳۴ کشور سرمایه‌گذاری کرده است. حضور فعال اقتصادی چین در واقع به معنای گسترش نفوذ سیاسی این کشور هم هست. (عکس: شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۴ در کنار همتای ونزوئلایی خود، نیکلاس مادورو در کاراکاس)
عکس: AFP/Getty Images/L. Ramirez
تصویری از خط آهن باری-مسافری بنگوئلا در آنگولا. این خط از شهر لبیتو در آنگولا شروع و در شهر تنکه در جمهوری دموکراتیک کنگو به پایان می‌رسد. این خط آهن در آنگولا با سرمایه‌گذاری چین احیا شد.
عکس: DW/N. Sul D'Angola
آفریقا با گسترش سریع شهرنشینی روبرو است. حتی کارشناسان می‌گویند که انقلاب چهارم صنعتی در آفریقا رخ می‌دهد. این در حالی است که زیرساخت‌های کافی برای تحقق این تحول هنوز وجود ندارد. چین و هند از این خلا استفاده می‌کنند. (عکس: سرمایه‌گذاری چین در بخش شیلات موزامبیک)
عکس: DW/S. Lutxeque
به نوشته مجله فوربس، چین بزرگترین شریک تجاری آفریقا است و حجم سالانه تبادلات دو طرف به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. بر این اساس، بیش از ۱۰۰ هزار شرکت چینی در آفریقا فعالند. بنا بر داده‌های بخش تحقیقات تجارت چین – آفریقا در دانشگاه جان هاپکینز، بیشترین صادارات از آفریقا به چین در سال ۲۰۱۹ به ترتیب از کشورهای آنگولا، آفریقای جنوبی و جمهوری کنگو صورت گرفته است.
عکس: picture-alliance/Photoshot/Zhang Gaiping
مجله فوربس نوشته است که آفریقا ۲۰ درصد کتان مورد نیاز چین را تامین می‌کند. آفریقا نصف ذخایر منیزیم جهان را هم دارد که در صنعت فولاد به کار می‌رود و جمهوری دموکراتیک کنگو به تنهایی نصف ذخایر تلق جهان را در اختیار دارد. آفریقا همچنان ذخایر قابل توجه کولتان دارد که مورد نیاز صنعت الکترونیک است. چین به همه این منابع نیاز دارد. (عکس: معدن کبالت در جمهوری دموکراتیک کنگو)
عکس: Getty Images/AFP/F. Scoppa
دَن روخِفِن، پژوهشگر هلندی و بنیانگذار مؤسسه معماری "MORE" است. او تألیفات متعددی از جمله در زمینه گسترش شهرنشینی در آفریقا دارد. به گفته او، «در آفریقا هیچ پروژه ساختمانی بلندتر از ۳ طبقه و هیچ راهی طولانی تر از ۳ کیلومتر وجود ندارد که در دست چینی‌ها نباشد.» (عکس: کارگر چینی و محلی در کارگاه ساخت یک اتوبان در اوگاندا)
عکس: Imago
اما در ایران چه اتفاقی خواهد افتاد؟
جزئیات توافق راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین منتشر نشده است. روزنامه "نیویورک تایمز" پیش از این نوشته بود که طرح این توافقنامه را رئیس‌جمهور چین پنج سال پیش (۲۰۱۶) پیشنهاد کرده بوده است. پیش‌نویس این توافقنامه ۴ تیرماه ۱۳۹۹ در پکن به امضا رسید. دو هفته بعد، روزنامه نیویورک تایمز به جزئیات این پیش‌نویس ۱۸ صفحه‌ای دست یافت و آن را منتشر کرد.
عکس: ana.press
"نفت در برابر سرمایه‌گذاری"
به نوشته وبسایت اقتصادی "بلومبرگ"، چین در چارچوب این توافق «۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند و در مقابل از ایران با تخفیف زیاد و به‌طور مداوم نفت می‌خرد». چین دقیقا مشابه همین استراتژی را در قاره آفریقا در پیش گرفته است. چین در مقابل بازسازی زیرساخت‌ها، حدود یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای آفریقایی وارد می‌کند.
عکس: Mana Neystani
اگر موضوع "سرمایه‌گذاری در برابر نفت ارزان‌قیمت" درست باشد، پکن بخشی از سرمایه‌گذاری خود را از طریق اختلاف قیمت نفت ارزان جبران می‌کند. سود حاصل از سرمایه‌گذاری نیز بخش دیگری از هزینه‌ها را تأمین می‌کند. گسترش حوزه نفوذ چین در منطقه را هم می‌توان به سود اقتصادی افزود. توافقنامه ۲۵ ساله با چین کدام منافع ایران را تأمین می‌کند و چقدر برای ایران از نظر اقتصادی به صرفه است؟
