مدت‌هاست که پرچم سیاه جریان تروریستی "دولت اسلامی" از مرزهای سوریه و عراق گذشته و گروه‌های رادیکال در دیگر کشورهای اسلامی خلافت ابوبکر بغدادی، پیشوای جریان تروریستی "دولت اسلامی" را پذیرفته و با او بیعت کرده‌اند.

آخرین بار گروهی در شرق لیبی در شهر درنا موافقت خود را با خلافت بغدادی اعلام کرد و شرق لیبی را یکی از ایالت‌های دولت اسلامی نامید. بغدادی خود در یکی از پیام‌های تبلیغی اعلام کرده که جهادگرایان مصر، یمن، عربستان سعودی و الجزایر نیز خلافت او را پذیرفته‌اند.

به این ترتیب شبکه تروریستی القاعده به تدریج رهبری ایدئولوژیک خود را در میان افراط گرایان اسلامی از دست می‌دهد.

"دولت اسلامی" به عنوان شاخه‌ای از القاعده فعالیت خود را در عراق آغاز کرد و ابو مصعب الزرقاوی، شهروند اردنی رهبری آن را به دست داشت. زرقاوی به خاطر خشونت بی‌حدش بخصوص نسبت به شیعیان به سرعت مشهور شد.

زرقاوی علاقه چندانی به تبعیت از رهبری القاعده از خود نشان نمی‌داد. القاعده گرچه تشکیلاتی سنی مذهب بود، اما علاقه‌ای به دامن زدن به اختلافات با شیعیان را نداشت.

زرقاوی در سال ۲۰۰۶ میلادی کشته شد. چندسال پس از مرگ زرقاوی رهبری شبکه تروریستی القاعده در عراق به دست ابوبکر بغدادی افتاد. او نام اسلام‌گرایان افراطی داعش (دولت اسلامی شام و عراق) را برای گروه خود انتخاب کرد. اختلافات داعش با القاعده به تدریج افزایش یافت.

در سوریه افراد القاعده و داعش به شدت با یکدیگر جنگیدند. این جنگ برای دستیابی رهبری جهادی‌ها در سراسر جهان بود و پول و نفوذ در میان افراط گرایان مسلمان جهان.

اگر القاعده موفق شده شاخه‌های "القاعده در مغرب اسلامی" و "القاعده در شبه‌جزیره عربی" و همچنین "شبه نظامیان الشباب در سومالی" را زیر نفوذ خود درآورد، جریان "دولت اسلامی" توانسته "انصار بیت المقدس" در صحرای سینا و "جندالخلافه" در الجزایر را به سوی خود جلب کند. جندالخلافه در سپتامبر سال جاری میلادی یک گروگان فرانسوی را سربرید.

تفاوت‌های القاعده و دولت اسلامی

خانم پروفسور کاترین براون، کارشناس امور تروریسم در لندن تفاوت‌های دیگری را بین دو جریان تروریستی القاعده و دولت اسلامی قائل است.

خانم براون بر این نظر است که القاعده هرگز خواستار به قدرت رسیدن و حکمرانی در کشوری خاص نبوده است. "دولت اسلامی" اما از ابتدای فعالیت خود خلافت به راه انداخته و از گروه‌های مختلفی که به آن می‌پیوندند می‌خواهد بخشی از این خلافت شوند. "دولت اسلامی" در حال حاضر در شمال سوریه و غرب عراق منطقه‌ای وسیع را در اختیار خود دارد و اداره می‌کند.

ابوبکر بغدادی، سرکرده جریان تروریستی "دولت اسلامی" بر این نظر است که او پیشوای همه مسلمانان جهان است؛ اقدامی که رهبران القاعده هیچ گاه به آن نپرداختند.

تفاوت دیگری که پرفسور براون میان القاعده و دولت اسلامی قائل است در پیوند با اهداف دوربردیی این دو سازمان اسلامی افراط گرا قرار دارد.

القاعده بر این نظر بود که باید با دشمنان اسلام که آمریکا و متحدان‌اش هستند مبارزه کرد. این سازمان به کشورهای مسلمان و رهبری‌شان کاری نداشت. دولت اسلامی اما مستقیما با رهبری کشورهای اسلامی منطقه درافتاد و جنگ را با آنها را آغاز کرد. این سازمان اقدامی تروریستی علیه منافع آمریکا یا غرب به راه نیانداخته است.

پرفسور براون بر این نظر است که از اقداماتی چون رخداد تروریستی یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی در آمریکا، یا اقدام تروریستی سال ۲۰۰۵ در بریتانیا سال‌ها گذشته است و القاعده دیگر قدرت اجرای چنین اقداماتی را ندارد. به همین دلیل شمار هواداران آن کاهش یافته و از نظر مالی نیز ضعیف شده است.

هنوز ایمن الظواهری، رهبر القاعده، در باره جریان "دولت اسلامی" نظری نداده است. تاکنون این دو سازمان افراط گرای مسلمان تنها در سوریه مقابل هم صف آرایی کرده‌اند. گفته می‌شود که دومین جبهه برخورد این دو سازمان می‌تواند در یمن آغاز شود.