"دولت اسلامی" دیگر یک گروه تروریستی قدرتمند نیست و تا حد زیادی زیرزمینی شده است. کانالهای مالی داعش مسدود و سلاحهایش محدود شدهاند. تاکتیک جدید اسلامگرایان عملیات تکنفره و ضربتی است و کانون بازسازی آنها اینک آفریقاست.
تبلیغات
دو زن و دوازده کودک اخیرا به آلمان بازگشتهاند؛ از اردوگاه اسرای "الهول" در شمال سوریه و با کمک وزارت خارجه. بازگرداندن آنها با نیات انساندوستانه صورت گرفته اما نیروهای کرد که منطقه را تحت کنترل دارند، با خروج این گروه نفس راحتی نیز کشیدهاند.
حدود ۶۴هزار نفر در این اردوگاه به سر میبرند که اکثرشان اهل مناطق اطراف هستند؛ مناطقی که مدتها جزیی از قلمرو "دولت اسلامی" شده بود.
سازمان ملل در یکی از گزارشهای خود اعلام کرده که اکثریت غالب ساکنان اردوگاه سوری و عراقی هستند، اما ۹۵۰۰ نفر از کشورهای دیگرند و بیشترشان از اروپا.
هر یک نفری که اردوگاه را ترک میکند، باری از دوش ماموران و نگهبانها برمیدارد. آنها ماههاست بر خلوت کردن اردوگاه پافشاری میکنند. در درجه اول به این خاطر که بسیاری از اسیران هنوز تحت تاثیر تفکر داعش هستند، ایدئولوژی تروریستها را ترویج میکنند و تهدیدی بالقوه محسوب میشوند.
در گزارش سازمان ملل هشدار داده شده که اگر این قبیل افراد در جریان یک شورش از اردوگاه فرار کنند، بلافاصله به داعش یا گروههای جهادی دیگر خواهند پیوست.
خلافت در سایه
کرستن کنیپ، همکار دویچه وله در تحلیلی که در این باره ارائه داده مینویسد: «واقعیت آن است که داعش یک تشکیلات تضعیف شدهاست و افراد با پیوستن به آن، با سازمانی مواجه میشوند که تنها سایهای از آن باقی مانده است.»
هیبت سالهای اول داعش از بین رفته است. بعد از فروپاشی دولت اسلامی در سالهای ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸، هیچ پویایی و دینامیسمی از نظر سازمانی یا نمادین، در داعش وجود ندارد.
پتر نویمان، استاد مطالعات امنیتی در کالج سلطنتی لندن به دویچه وله میگوید، در مقایسه با وضعیت پنج سال قبل، داعش آشکارا تحلیل رفته است. او میافزاید: «ایده خلافت که در سال ۲۰۱۴ عنوان شد، دیگر جذابیتی ندارد.»
علاوه بر این داعش در عراق هم به شدت تحت کنترل قرار دارد. این نظارت شدید، "دولت اسلامی" را برای تجدید سازمان، تامین تسلیحاتی و یارگیریهای جدید در تنگنا میگذارد. پروفسور نویمان میگوید چنین وضعیتی، دست داعش را در کشورهای مبدا یعنی سوریه و عراق بسته است.
از دست دادن منابع مالی
جاسم محمد، پژوهشگر مسایل تروریسم نیز نظر مشابهی درباره تضعیف داعش دارد. او میگوید، "داعش اکنون ۳۵۰۰ نیرو در عراق و ۴۰۰۰ پیکارجوی دیگر در سوریه دارد و با توجه به شکست و عقبنشینی در هر دو کشور، قادر نیست عملیاتی چالشآفرین انجام دهد".
او در عین حال به تداوم تلاش "دولت اسلامی" برای تهیه سلاح اشاره میکند. این پژوهشگر مسایل تروریسم با استناد به گزارشهای دولتی در عراق به دویچهوله میگوید: «داعش اکنون تنها سلاح سبک در اختیار دارد. علاوه بر این بخش بزرگی از شبکه ارتباطی و منابع مالی خود در سراسر جهان را از دست داده است.»
با باور جاسم محمد داعش اگر بخواهد عملیاتی انجام دهد، در گروههای ضربتی حداکثر ده نفره دست به حمله میزند. او میافزاید: «ضمن آن که این عملیات معمولا در نقاط دورافتاده و خارج شهر انجام میگیرند. به طور نمونه، به پاسگاههای مرزی حمله میکنند یا جادهها را میبندند.»
به دلیل نظارتهای همهجانبه بر تراکنشهای مالی، توان دولت اسلامی در این زمینه نیز تحلیل رفته است؛ واقعیتی که به باور جاسم محمد باعث کاهش عملیات داعش در سراسر دنیا شده است.
با وجود این واقعتها اما نباید خطر داعش را دستکم گرفت. پروفسور نویمان از کالج سلطنتی لندن میگوید: «دولت اسلامی با تغییر تاکتیک همچنان فعال است؛ از جمله در اروپا.»
ترویج و تبلیغ آنلاین
داعش دیگر در شرایطی نیست که عملیات گستردهای انجام دهد یا از شبهنظامیان آموزشدیده و باتجربه استفاده کند. اما تاکتیک جدیدش، حملات تک نفره و محدود است؛ مثل سوءقصدهایی که در پاریس، نیس، وین و درسدن انجام داد. داعش به این ترتیب، میخواهد نشان دهد که هنوز وجود دارد و انگیزههایی را بیدار و بسیج کند. بحث و جنجالی را که درباره کاریکارتورهای محمد به راه افتاد، میتوان از نمونههای این تاکتیک جدید دانست.
داعش در عین حال در اینترنت یارگیری میکند. یک ویدئو با چند سکانس و موزیک سوزناک برای جذب هوادار کافی است. این یارگیری اینترنتی به مراتب سادهتر از تلاش برای جلب نیرو در مساجد یا کلاسهای قرآن است و از چشم هم راحتتر پوشیده میماند.
جاسم محمد، پژوهشگر مسایل تروریسم میگوید، داعش هم اینک در شمال و غرب آفریقا در حال تقویت و بازسازی است و به خصوص از هرج و مرج در لیبی سود میبرد. او یادآور میشود که داعش علاوه بر تحرکات ایدئولوژیک، در صدد گسترش مسیرهای قاچاق سلاح به سمت آفریقای سیاه است؛ پیوندی از منویات تبهکارانه و ایدئولوژیک.
این پژوهشگر میافزاید که القاعده در حال حاضر بیشترین نفوذ را در منطقه دارد و در مجموع میتوان گفت که تحرکات تروریستی در غرب آفریقا با وجود همه تدابیر نظارتی، افزایش یافته است.
گزارش تصویری از مرگبارترین حملات تروریستی اسلامگرایان در اروپا
پس از سوءقصدهای تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در نیویورک کشورهای اروپایی نیز بارها هدف خشونت و حملات خونین اسلامگرایان قرار گرفتهاند. روایتی تصویری از رد پای خشونت و ترور در اروپا از سال ۲۰۰۳ به این سو.
عکس: Reuters/Reuters TV
بار دیگر اسپانیا، بارسلون (۱۷ اوت ۲۰۱۷)
مردی با یک خودروی ون شمار زیادی از مردم را در محله توریستی "رامبلا" در بارسلون زیر گرفت. در حمله بارسلون ۱۳ نفر کشته شدند و تعداد مجروحان بیش از ۱۰۰ نفر اعلام شده است. تنها چند ساعت پس از حادثه مرگبار بارسلون، حمله مشابهی در شهر کوچک کمبریلز واقع در حدود ۱۰۰ کیلومتری جنوب مرکز ایالت کاتالونیا رخ داد.
عکس: Reuters/S. Perez
حمله با خودرو به مردم، لندن (۳ ژوئن ۲۰۱۷)
در ساعتهای پایانی شنبه شب، سوم ژوئن خودرویی روی پل مشهور لندن دهها عابر را زیر گرفت. در همان نزدیکی به عدهای از شهروندان با چاقو حمله شد. پلیس بریتانیا این حملهها را تروریستی عنوان کرد. ۷ نفر در جریان این حملهها کشته و دهها نفر مجروح شدند. رستورانها و بارهای این منطقه از مراکز محبوب گردشگران و ساکنان لندن محسوب میشوند و به ویژه در شب تعطیل آخر هفته شلوغ و پر رفت و آمد هستند.
عکس: Picture alliance/Zumapress/V. Flores
انفجار انتحاری در یک کنسرت در منچستر (۲۲ مه ۲۰۱۷)
بر اثر انفجار یک بمب در کنسرتی در شهر منچستر دستکم ۲۳ نفر کشته و ۱۲۰ تن زخمی شدند. بسیاری از قربانیان این حمله تروریستی کودک هستند. این شدیدترین حمله تروریستی در بریتانیا پس از سال ۲۰۰۵ به حساب میآید.
تیراندازی مرگبار در شانزه لیزه پاریس (۲۰ آوریل ۲۰۱۷)
حوالی ساعت ۲۱ پنجشنبه (۲۰ آوریل/ ۳۱ فروردین) یک مهاجم مسلح در خیابان شانزه لیزه پاریس خودروی پلیس را زیر رگبار گرفت. در این حمله یک مامور پلیس جان باخت و یک مامور پلیس دیگر نیز مجروح شد. فرد مهاجم نیز هدف قرار گرفت و کشته شد. فرانسوا اولاند، رئيس جمهور فرانسه حادثه را یک اقدام تروریستی ارزیابی کرد.
عکس: Reuters/C.Hartmann
حمله با کامیون به مردم، استکهلم (۷ آوریل ۲۰۱۷)
در روز جمعه (۷ آوریل) یک کامیون نخست شماری از رهگذران را در مرکز استکهلم زیر گرفت و سپس وارد یک فروشگاه شد. استفان لوون، نخستوزیر سوئد اعلام کرد که این کشور مورد "حمله" تروریستی قرار گرفته است. در این حادثه ۵ نفر کشته و ۱۵ نفر دیگرمجروح شدند.
عکس: Reuters/TT News Agency/J. Gow
حمله به مردم، پل وستمینستر، لندن (۲۲ مارس ۲۰۱۷)
حادثه روز چهارشنبه (۲۲ مارس/ دوم فروردین) ساعت چهارده و چهل دقیقه به وقت لندن بر روی پل وستمینستر در نزدیکی پارلمان بریتانیا رخ داد. در اثر این حمله تروریستی دستکم ۴ نفر کشته و بیش از ۲۰ نفر زخمی شدند. عامل این حمله تروریسی توسط ماموران امنیتی بریتانیا کشته شد.
عکس: Reuters/S. Wermuth
حمله به یک سرباز در فرودگاه اورلی پاریس (۱۸ مارس ۲۰۱۶)
یک مرد در فرودگاه اورلی پاریس، پایتخت فرانسه به ضرب گلوله مأموران امنیتی کشته شد. او در حالی که در سالن فرودگاه تلاش داشت سلاح یک سرباز زن را بگیرد هدف آتش دو سرباز دیگر قرار گرفت و کشته شد.
عکس: Getty Images/AFP/C. Simon
حمله با کامیون به مردم در بازار کریسمس برلین (۱۹ دسامبر ۲۰۱۶)
شامگاه دوشنبه (۱۹ دسامبر) یک کامیون با سرعت وارد بازار کریسمس در مرکز برلین شد و فاجعه آفرید. دراین حادثه دستکم ۱۲ نفر کشته و ۵۰ نفر زخمی شدهاند. پلیس این حادثه را اقدامی تروریستی خوانده است.
عکس: Reuters/H. Hanschke
حمله با کامیون به مردم نیس در جنوب فرانسه (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۶)
در جریان جشن ویژه روز ملی فرانسه کامیونی در شهر نیس در جنوب فرانسه به جمعیت یورش برد. این کامیون باز زیر گرفتن جمعیت حاضر در پیادهروی ساحلی دستکم ۸۴ نفر از جمله چند کودک را کشت و شمار زیادی را زخمی کرد. این سوءقصد لحظاتی پس از مراسم آتشبازی به مناسبت جشنهای ویژه روز ملی فرانسه، صورت گرفت. مأموران پلیس عامل این حمله را که یک فرانسوی تونسیتبار بود، به ضرب گلوله از پای درآوردند.
عکس: Getty Images/AFP/V. Hache
حمله به فرودگاه آتاتورک در استانبول (۲۸ ژوئن ۲۰۱۶)
سه مهاجم انتحاری در ترمینال پروازهای بینالمللی فرودگاه آتاتورک در استانبول خود را منفجر کردند. در این حملات دستکم ۴۱ تن کشته و ۲۳۹ تن مجروح شدند. ۱۳ تن از کشتهشدگان اتباع کشورهای دیگر بودهاند. یکی از قربانیان نیز ایرانی بوده است. به گفته شاهدان عینی یکی از این سه مهاجم که کلاشنیکف همراه خود داشت، جمعیت را به گلوله بست. سپس او و دو مهاجم دیگر خود را منفجر کردند.
عکس: Reuters/M. Sezer
حمله به فرودگاه یک ایستگاه مترو در بروکسل (۲۲ مارس ۲۰۱۶)
وقوع دو انفجار پیاپی در فرودگاه بروکسل و انفجاری در یک ایستگاه مترو در نزدیکی ساختمانهای اتحادیه اروپا، جان بیش از سی نفر را گرفت و حدود دویست نفر را زخمی کرد. انفجارها در صف "چکاین" دو شرکت هواپیمایی "بروکسل ایرلاین" و "امریکن ایرلاین" رخ داد. طبق تحقیقات دادستانی بروکسل عاملان این حملات با ترورهای ماه نوامبر ۲۰۱۵ پاریس در ارتباط بودند. گروه "دولت اسلامی" مسئولیت این حملات را بر عهده گرفت.
عکس: picture-alliance/dpa/D. Waem
بمبگذاری در مرکز استانبول (۱۲ ژانویه ۲۰۱۶)
در یک انفجاری انتحاری در مرکز شهر استانبول ۱۲ نفر کشته شدند که یازده نفر آنان گردشگر آلمانی بودند. این سوءقصد که شمار زیادی زخمی نیز به جا گذاشت، در میدان سلطان احمد روی داد که به دلیل جذابیتهای تاریخی از جمله وجود مسجد ایاصوفیه و مسجد سلطان احمد، روزانه شمار زیادی از گردشگران از آن دیدن میکنند. طبق اعلام ترکیه عامل این سوقصد از اعضای "دولت اسلامی" بوده است.
عکس: Reuters/K. Aslan
باز هم پاریس (۱۳ نوامبر ۲۰۱۵)
چندین سوءقصدهماهنگشده در نقاط مختلف پاریس به کشته شدن دست کم ۱۲۸ نفر و زخمی شدن حدود ۳۰۰ تن انجامید. گروه "دولت اسلامی" (داعش) مسئولیت این حملات را بر عهده گرفت. عاملان این سوءقصدها بطور همزمان در کافهها، رستوارنها، یک مرکز خرید و یک سالن برگزاری کنسرت دست به کشتار زدند.
عکس: Getty Images/AFP/K. Tribouillard
حمله به آزادی بیان (۷ ژانویه ۲۰۱۵)
سال ۲۰۱۵ میلادی با شوکی تروریستی آغاز شد. دو فرد مسلح به دفتر نشریه طنز شارلی ابدو در پاریس یورش برده و ۱۲ نفر را به قتل رساندند. در یک سوپرمارکت یهودی در پاریس نیز یک گروگانگیری صورت گرفت و به مرگ چهار نفر انجامید. تمامی عاملان این حملات در نهایت به ضرب گلوله نیروهای امنیتی کشته شدند.
عکس: Reuters/S. Lam
قتل طنزپرداز هلندی (۲ نوامبر ۲۰۱۴)
تئو ونگوک (تصویر)، فیلمساز، روزنامهنگار و طنزپرداز معروف هلندی پس از پخش فیلم "تسلیم" که او در آن به مسئله سرکوب زنان در اسلام پرداخته مورد تهدید قرار گرفت و در آمستردام در ملاء بطرز فجیعی به دست یک اسلامگرای مراکشیتبار به قتل رسید.
عکس: imago/BrunoPress
سوءقصد به موزه یهودیان (۲۴ مه ۲۰۱۴)
در ماه مه ۲۰۱۴ مردی مسلح در موزه یهودیان در بروکسل چهار نفر را کشت. او پیشتر در دوران حبس در زندان به جمع هوداران اسلامگرایان پیوسته و یک سال نیز در سوریه به عنوان جهادگرا جگنیده بود.
عکس: Reuters
قتل سرباز بریتانیایی در ملاء عام (۲۲ ژوئیه ۲۰۱۳)
دو مهاجم سیاهپوست اسلامگرا در حالی که شعارهای اسلامی سر میدادند٬ یک سرباز انگلیسی را در خیابانهای لندن با ضربات قمه و ساطور به قتل رساندند. آنها به جای گریز از محل سوءقصد، رهگذران را خطاب قرار دادند و پیش از رسیدن نیروهای پلیس اعتقادات افراطی خود را فریاد میزدند.
عکس: Reuters
رد پای ترور در بلغارستان (۱۸ ژوئیه ۲۰۱۲)
در ژوئیه سال ۲۰۱۲ یک اتوبوس حامل گردشگران یهودی در بورگاس در بلغارستان مورد سوءقصد قرار گرفت. در جریان این حمله هفت نفر کشته و ۳۰ نفر زخمی شدند. چندی بعد حزبالله لبنان مسئول این سوءقصد اعلام شد.
عکس: Reuters
حمله مجدد به تولوز (۱۹ مارس ۲۰۱۲)
در ماه مارس شهر تولوز بار دیگر شاهد سوءقصدهای مرگبار بود. یک سوءقصدکننده انتحاری در جلوی یک مدرسه یهودیان خود را منفجر کرد و یک معلم و سه دانشآموز این مدرسه را در کام مرگ فرو برد. فرد مهاجم که از هواداران سلفیها بود، خود را "جنگجوی خدا" و اقدام خود را خواست القاعده خوانده بود.
عکس: Reuters
قتل سربازان در فرانسه (۱۱ و ۱۵ مارس ۲۰۱۲)
در شهر تولوز در فرانسه یک سرباز با تیری که هدفمند به سرش شلیک شده بود، کشته شد. چهار روز بعد چند قتل دیگر به همین شیوه صورت گرفت. عاملی که مسئولیت این قتلها را برعهده گرفت، با انتشار نامهای گفت که با این اقدام قصد داشته، انتقام حضور سربازان فرانسوی در افغانستان را بگیرد.
عکس: picture-alliance/dpa
باز هم طنز (۲ نوامبر ۲۰۱۱)
نشریه طنز شارلی ابدو در پی انتشار کاریکاتورهایی درباره اسلام مورد حمله گرفت. افرادی ناشناس شبانگاه با کوکتل مولوتف به دفتر این نشریه حمله کردند. این سوءقصد تنها خسارات مالی به بار آورد و فردی در جریان آن زخمی نشد.
عکس: picture-alliance/abaca
ترور سربازان آمریکایی (۲ مارس ۲۰۱۱)
ارید اوکا (تصویر)، یک جوان ۲۱ ساله کوسووتبار با حمله به اتوبوسی در فرودگاه فرانکفورت سربازان غیرمسلح آمریکایی هدف گلوله قرار داد. دو سرباز به قتل رسیده و سه سرباز دیگر نیز زخمی شدند. این نخستین سوءقصد مرگبار اسلامگرایانه در آلمان محسوب میشود.
عکس: picture alliance / dpa
وحشت از ترور در سوئد (۱۱ دسامبر ۲۰۱۰)
در دسامبر سال ۲۰۱۰ یکی خودروری بمبگذاریشده در یکی از خیابانهای مرکز شهر استکهلم منفجر شد و لحظاتی بعد نیز یک سوقصدکننده انتحاری در نزدیکی محل واقعه خود را منفجر کرد. این حملات اگر چه تنها زخمی به جای گذاشت، اما پایتخت سوئد را در ترس و وحشت فرو برد.
عکس: AFP/Getty Images/J. Nackstrand
حمله به فرودگاه گلاسکو (۳۰ ژوئیه ۲۰۰۷)
یک روز پس از آنکه پلیس برتیانیا موفق به خنثی کردن دو عملیات بمبگذاری در لندن شده بود، فرودگاه گلاسکو مورد حمله قرار گرفت. دو مهاجم با سرعت تمام با یک خودروی شاسیبلند بمبگذاریشده به درون سالن تحویل چمدان در این فرودگاه حمله کردند. این خودرو آتش گرفت و یکی از مهاجمان در پی سوختگی شدید، جان خود را از دست داد. پنج نفر نیز در جریان این سوءقصد زخمی شدند.
عکس: picture-alliance/dpa
ضربه تروریستی به لندن (۷ ژوئیه ۲۰۰۵)
چهار سوءقصدکننده بهطور تقریبا همزمان دست به انفجار چندین بمب در متروی و اتوبوسهای لندن کردند. آنان این بمبها را در کولهپشتی خود حمل میکردند. این حملات خونین ۵۲ نفر را در کام مرگ فرو برده و صدها نفر را زخمی کردند. سه فردی که به همدستی با عاملان متهم شده بودند، در نهایت تبرئه شدند.
عکس: picture-alliance/AP Photo/D. Martinez
حمله به قلب اسپانیا (۱۱ مارس ۲۰۰۴)
در ماه مارس سال ۲۰۰۴ اسپانیا یکی از سنگینترین حملات تروریستی بود. انفجار ده بمب که در چندین قطار مسافربری پر از سرنشین کارگذاری شده بود، جان ۱۹۱ نفر را گرفت و بیش از ۱۸۰۰ نفر را زخمی کرد. شبکه تروریستی القاعده مسئولیت این سوءقصد را برعهده گرفت. دادگاهی در اسپانیا ۲۱ تن از ۲۸ عامل این بمبگذاریها را به مجموعا ۴۰ هزار سال حبس محکوم کرد.
عکس: AP
حمله به نمایندگیهای بریتانیا در استانبول (۲۰ نوامبر ۲۰۰۳)
چند روز پس از سوءقصدهای انتحاری به کنیسههای استانبول نگذشته بود که ترور بار دیگر بر این کلانشهر ترکیه سایه انداخت. در پی بمبگذاری در کنسولگری بریتانیا و همچنین یک بانک بریتانیایی در استانبول ۳۳ نفر کشته و بیش از ۴۰۰ نفر زخمی شدند. ۷۳ اسلامگرا به عنوان عاملان این سوقصد شناسایی شدند و ۴۰ تن از آنان که از بمبگذاریها جان سالم بدر برده بودند، محاکمه و مجازات شدند.