جهان‌نمای اصفهان در زورآزمایی نهایی با یونسکو
۱۳۸۸ بهمن ۷, چهارشنبه
با پایان گرفتن ماه ژانویه (۱۲ بهمن) مهلت یونسکو برای تخریب طبقهی چهارم برج جهان‌نمای اصفهان نیز پایان خواهد گرفت.
نزدیک به یک ماه دیگر نمایندگان یونسکو از اصفهان بازدید خواهند کرد. اگر تا آن زمان طبقهی چهارم برج جهان‌نما تخریب نشده باشد، این سازمان نام میدان نقش جهان را از فهرست آثار جهانی خود حذف خواهد کرد.
نخستین بار در سال ۱۳۸۰ بود که مأموران یونسکو در بازدید از اصفهان به این نتیجه رسیدند که برج جهان‌نما «خط آسمانی و منظر تاریخی و فرهنگی میدان نقش جهان را مخدوش می‌کند» و باید تعدیل شود.
تلاش یونسکو از آن زمان تا کنون به تعدیل ۳ طبقه از این برج منجر شد. تعدیل طبقهی چهارم نیز سرانجام مورد موافقت مسئولان ایران قرار گرفت و در تاریخ ۳۰ دی‌ماه سال جاری طی مراسمی رسمی آغاز شد.
اما خبرهای رسیده حاکی از آن است که هنوز هم نمی‌توان به تخریب کامل طبقهی چهارم امید قطعی بست.
از جمله پایگاه خبری "خلیج فارس" در گزارشی که یکشنبه، ۴ بهمن، منتشر کرده نوشته است که رئیس شورای شهر اصفهان در مورد تخریب طبقهی چهارم برج جهان‌نما اظهار بی‌اطلاعی کرده و افزوده است که شورا «به هیچ وجه چنین اجازه‌ای نخواهد داد».
عباس حاج‌رسولی‌ها همچنین در مورد ضرب‌الاجل یونسکو گفته است: «ما یونسکو را نمی‌شناسیم و به یونسکو کاری نداریم و خیلی احمقانه است که یونسکو بخواهد میدان نقش جهان را به خاطر برج جهان‌نما از فهرست آثار جهانی حذف کند».
محمدعلی دادخواه، وکیل پرونده‌ی میدان نقش جهان، در باره‌ی پیشینه‌ی این پرونده می‌گوید: «ما در قضیه‌ی جهان‌نما با مدیرانی مواجه بودیم که خردمندی لازم را نداشتند. اگر دستگاه‌های نطارتی شهر به طور صحیح اقدام می‌کردند هیچ گاه اکنون با این مسئله مواجه نبودیم که به طور غیر متعارف شهرداری تقاضای ۳۰ میلیارد تومان از دیگر دستگاه‌ها بکند. چون قبلا دادگاه دستور تعطیل و توقف ساخت این ساختمان را صادر کرده بود. و اگر اینها معتقد به قانون و حفظ و رعایت کیان این سرزمین بودند باید دستور دادگاه را اعمال می‌کردند».
وی در باره‌ی اظهارات رئيس شورای شهر اصفهان می‌افزاید: «فاجعه آنجا است که رئیس شورای شهر اصفهان یک بار گفته بود که یونسکو چه حقی دارد که در امور ما دخالت می‌کند و این بار که مثل اینکه اندکی با موازین حقوق بین‌الملل و حفط میراث جهانی و حقوق بشر آشنا شده باز هم اصرار دارد که از اجرای دستوری که جهت حفط حقوق میراث فرهنگی کشور است سر باز بزند».
تناقض‌گویی‌ها و ابهام‌ها
سحر راستین، خبرنگار در اصفهان، در رابطه با سخنان رئيس شورای شهر می‌گوید: «دیروز (سه‌شنبه، ۶ بهمن‌ماه) در تماسی که با چند عضو شورای شهر داشتم آنها گفتند که اظهار نطر آقای حاج رسولی‌ها اظهار نطر شخصی بوده و هیچ‌گونه بحث و موردی در جلسه‌ی شورای شهر مطرح نشده بوده و اعضای شورای شهر هم گله‌مند بودند که چرا ایشان چنین اظهار نطری کرده‌اند بدون اینکه با آنها مشورت بکنند. در صورتی که هم استانداری و هم شهرداری اصفهان کاملا با بحث تخریب موافق هستند».
پیش از این در مراسم تعدیل یک طبقه از برج جهان‌نما معاون حفظ، احیا و ثبت آثار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین علیرضا ذاکر اصفهانی، استاندار اصفهان، موافقت خود با تعدیل یک طبقهی دیگر از برج جهان‌نما را ابراز داشته و اعلام کرده بودند که این موافقت «در راستای اجرای کامل و تأمین نظر مثبت یونسکو» صورت می‌گیرد.
«مشکلات تخریب طبقهی چهارم»
اما برخی خبرهای منتشره از وجود مشکلاتی در تعدیل نهایی این برج حکایت دارند. سحر راستین در تأیید همین مسئله‌می‌گوید: «ما هفته‌ی پیش برای بازدید از برج جهان‌نما رفته بودیم و معاون عمرانی استانداری اصفهان در آن جلسه قبل از حضور خبرنگاران گفته بود که بیایند اول تخریب ظاهری را روی طبقهی چهارم شروع کنند و در صورتی که این تخریب مورد پسند سفیران یونسکو واقع نشد در ساعات استراحت، اینها شروع کرده و تخریب اصلی را انجام بدهند».
سحر راستین معتقد است، مسئولان به دو دلیل در برابر تخریب طبقهی چهارم مقاومت می‌کنند: «مورد اول این است که واحدها به یک سری مالکین فروخته شده و مالکین در آنجا مستقر شده‌اند و مغازه‌ها را در آنجا دایر کرده‌اند. موقع تخریب ممکن است به دلیل ضربات کمپرسور به بدنه‌ی برج جهان‌نما یک قسمت از این ساختمان تخریب شود و یا ممکن است که بتون به محوطه‌ی وسط پرتاب شود و حتی تلفات جانی داشته باشد».
مورد بعدی منافع احتمالی شهرداری است: «مورد دوم این است که برج جهان‌نما شهرت جهانی پیدا کرده. یعنی هر جا اسم میدان نقش جهان آمده در کنارش اسم برج جهان‌نما هم آمده. ما اینجا حتی توریست‌هایی داریم که می‌آیند و خواستار این هستند که برج جهان‌نما را ببینند و قیمت‌های واحدهای تجاری برج جهان‌نما خیلی بالا رفته. یعنی در واقع شهرداری در طول ۴ سال گذشته که باید این تخریب را خیلی سریع انجام می‌داده آمده با چنین اقدامی (تعلل) باعث شده که قیمت‌های واحدهای تجاری‌اش چندین برابر شود و آن چندین میلیارد ضرری که داده کاملا از این طریق برایش جبران شود».
برج جهان‌نما
برج جهان‌نما در فاصله‌ی ۷۶۰ متری از میدان نقش جهان جای گرفته است. این برج بنایی بتونی با نمایی آجری دارد که شامل ۳۶۴ واحد تجاری، ۳ سینما، یک موزه، ۵ رستوران بزرگ و ۱۷ هزار و ۱۹۸ متر مربع هتل می‌شود. زیربنای این برج ۷۸۰۰ متر مربع است و تعداد زیادی هم دفاتر اداری، تجاری، بانک و کارگاه‌های هنرهای سنتی در آن قرار دارد.
دوستداران میراث فرهنگی می‌گویند، بنای این برج در این منطقه ترافیک و آلودگی را افزایش داده و به بافت تاریخی اصفهان ضربه می‌‌زند.
محمد علی دادخواه نیز در این زمینه تأکید می‌کند: «این واقعیت تلخی است که ما از نطر گنجینه‌ها و منابع جذب توریست در رتبه‌ی دهم جهان قرار داریم. اما از نطر جذب جهانگرد در رتبه‌ی ۱۲۳ قرار داریم. این نشان می‌دهد که مدیریت کارآمد و واقف و عاقلی بر میراث فرهنگی نظارت ندارد».
وی ابراز امیدواری می‌کند که «این بار مسئولان نسبت به مصوبه‌ی یونسکو دقیق اقدام کنند» و می‌افزاید: «فاجعه آن جا است که اینها دو سال پیش اصفهان را به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی کردند، اما خودشان در جهت حفط حقوق میراث فرهنگی این شهر تاریخی که بی‌گمان به صحت و دقت نام "نصف جهان" را به آن داده‌اند امتناع می‌کنند. من بر این باورم که باید با نگرش دقیق از طریق مراجع قانونی این افرادی که از پذیرش قانون سر باز می‌زنند را با توجه به ماده‌ی ۴۲ قانون آئین دادرسی کیفری که صلاحیت آن شغل را از آنها سلب کرده تعقیب کنند».
فریبا والیات
تحریریه: مصطفی ملکان
[برای شنیدن این گزارش می‌توانید به فایل صوتی زیر مراجعه کنید.]