هدف سخنرانی باراک اوباما در دانشگاه الازهر، پیشاپیش "گشایش فصلی جدید در مناسبات آمریکا و جهان اسلام" اعلام شده است. رئیس‌جمهور آمریکا می‌خواهد دست دوستی به سوی مسلمانان جهان دراز کند و مشکلاتی را که از دوران ریاست جمهوری جرج دبلیو بوش به ارث برده، پشت سر بگذارد. به ویژه جنگ عراق و سوء رفتار نظامیان آمریکایی با اسرا باعث خشم مسلمانان جهان شده است.

انتظار می‌رود که اوباما در سخنرانی خود به موضوعاتی حساس از جمله بن‌بست کنونی حاکم در فرایند صلح خاورمیانه و افراط‌گرایی خشونت‌آمیز تحت لوای اسلام بپردازد. رییس‌جمهور آمریکا با ایراد این سخنرانی به قولی عمل خواهد کرد که در حین مبارزه انتخاباتی خود داده بود. او در آن زمان اعلام کرده بود که چندی پس از آغاز ریاست جمهوری‌اش، نطقی اصولی در پایتخت یکی از کشورهای اسلامی ایراد می‌کند.

صاحب‌نظران انتظار دارند که اوباما در سخنرانی خود، مخالفت خود را با تفکر «نبرد فرهنگ‌ها» و همچنین سیاست شهرک‌سازی دولت اسراییل ابراز کند. نطق اوباما که در راه آغازی نو در روابط آمریکا با جهان اسلام صورت می‌پذیرد، مرحله‌ای تازه است که با انجام گفت‌وگویی با یکی از شبکه‌‌های عربی آغاز شد و پس از پیام نوروزی‌اش به ایرانیان، با نطقی در استانبول ادامه یافت.

رییس‌جمهور آمریکا در سخنرانی ماه آوریل خود در استانبول تاکید کرد که ایالات متحده با جهان اسلام در جنگ به سر نمی‌برد. به گفته رابرت گیبز، سخنگوی کاخ سفید، گفت‌وگوی میان طرفین باید در راستای حفظ مصالح و احترام متقابل انجام بپذیرد.

قرار است که نطق اوباما همزمان به زبان‌های انگلیسی و ۱۳ زبان مختلف دیگر در پایگاه اینترنتی کاخ سفید منتشر شود.

اوباما و جایگاه عربستان

باراک اوباما دیروز در ریاض با ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی دیدار و گفت‌وگو کرد. برپایه گزارش منابع سعودی، مسائل مربوط به بحران خاورمیانه، برنامه‌ هسته‌ای ایران، مبارزه با تروریسم و بهای نفت خام، در مذاکرات ملک‌ عبدالله و باراک اوباما مورد بررسی قرار گرفت. در پایان این دیدار، رئیس‌جمهور بر مناسبات استراتژیک میان عربستان سعودی و آمریکا تاکید ورزید. از دید سیاستمداران غربی، عربستان سعودی با توجه به نفوذی که بر منطقه و به ویژه پاکستان دارد می‌تواند در قطع منابع مالی شبکه‌های تروریستی و پیشبرد سیاست آشتی‌جویانه اوباما با جهان اسلام نقشی مهم داشته باشد. رابرت گیتس وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا در سفر ماه مه خود به ریاض، خواستار کمک عربستان به مهار بنیادگرایان اسلامی شد.

حمله‌ی رهبر القاعده و واکنش کاخ سفید

در آستانه‌ی سفر اوباما به عربستان و مصر، اسامه بن لادن، رهبر شبکه‌ی تروریستی القاعده سیاست وی را مورد انتقاد قرار داد. بن لادن در یک نوار ویدئویی که شبکه تلویزیونی "الجزیره" سه‌شنبه (۲ ژوئن) در گزارش خود به آن استناد کرد، به رویکرد رئیس‌جمهور آمریکا در رابطه با جهان اسلام حمله کرد.

به گزارش الجزیره، بن لادن در این نوار ویدئویی گفت که اوباما و دولت او خود «بذر نفرت و انتقام علیه آمریکا را پاشیده‌اند» و همان سیاست رئیس‌جمهور پیشین، جرج دبلیو بوش را در پیش گرفته‌اند. بن لادن افزود که آمریکایی‌ها باید آماده پذیرفتن پیامدهای سیاست‌های دولت خود باشند.

کاخ سفید، چهارشنبه شب (۳ ژوئن) اظهارات اسامه بن لادن را مانوری بی‌ارزش برای منحرف کردن اذهان مردم دانست. رابرت گیبز، سخنگوی کاخ سفید که باراک اوباما را در سفر وی به خاورمیانه و اروپا همراهی می‌کند، در ریاض، پایتخت عربستان سعودی تصریح کرد که از اقدامات القاعده برای منحرف کردن ذهن جهانیان از تلاش‌های تاریخی رییس‌جمهور جدید آمریکا، شگفت‌زده نشده است.

دعوت از دیپلمات ارشد ایران

به گفته‌ی یک دیپلمات ایرانی، نمایندگی آمریکا در قاهره از دیپلمات ارشد ایران در مصر برای شرکت در مراسم سخنرانی رئیس‌جمهوری آمریکا دعوت به‌عمل آورده است. ابوالقاسم ذاکری، مقامی رسمی در دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی در قاهره، در گفت‌وگویی با خبرگزاری آسوشیتدپرس اظهار داشت که نهاد تصمیم‌گیرنده در مورد شرکت یک نماینده‌ی ایرانی در مراسم سخنرانی اوباما، وزارت خارجه‌ی ایران در تهران است.

در صورتی که حسین رجبی، دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در مصر در این مراسم شرکت کند، این نخستین بار خواهد بود که یک مقام ایرانی به دعوت اوباما پاسخ مثبت داده است.

رئيس‌جمهور آمریکا پس از مصر به آلمان پرواز می‌کند و با آنگلا مرکل صدراعظم این کشور دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد.

SA/FV