سرانجام پس از کش‌و‌قوس‌های فراوان، قرار است که سودان روز یک‌شنبه (۹ ژانویه / ۱۹ دی) شاهد رای‌گیری برای استقلال جنوب این کشور باشد؛ امری که به احتمال قوی منجر به تاسیس کشور شماره ۱۹۳ جهان خواهد شد.

عمر البشیر، رییس‌جمهور سودان که پیش از این با استقلال جنوب مخالفت کرده بود، سرانجام به این موضوع تن داده و با سفر به جنوب اعلام کرد که به نتیجه رای‌گیری احترام گذاشته و آن را خواهد پذیرفت.

البشیر سه روز قبل از رای‌گیری در دیداری که بیشتر شبیه به دیدار خداحافظی بود، از جنوب بازدید کرده و مورد استقبال رسمی همراه با تظاهرات مردمی قرار گرفت. رییس‌‌جمهور سودان در سخنان خود تعهد کرد که مسائل مورد اختلاف میان جنوب و شمال از جمله منطقه سرشار از نفت «ابیی» را قبل از نهم ژوئیه آینده که زمان خاتمه مرحله انتقالی است، حل و فصل کند.

جنوب سودان: فقیرترین کشور دنیا

جنوب سودان که تا چندی دیگر به استقلال رسیده و به احتمال قوی از طرف کشورهای جهان برسمیت شناخته می‌شود، از فقیرترین مناطق جهان است. این منطقه سرشار از نفت، ۵، ۸ میلیون نفر جمعیت دارد که ۹۰ درصد آنها فقیر هستند.

بر اساس آمارهای سازمان ملل، ۴۸ درصد کودکان زیر پنج سال در جنوب سودان به سوء تغذیه مبتلا هستند و تنها ۲۴ درصد جمعیت این منطقه سواد خواندن و نوشتن دارند. ۲۰ درصد از کودکان جنوب سودان وارد مدارس ابتدایی می‌شوند و تنها ۳، ۴۸ درصد از جمعیت جنوب سودان به آب آشامیدنی دسترسی دارند. ۳، ۲ درصد از جوانان بالای ۱۵ سال نیز به بیماری ایدز مبتلا هستند.

مرکز جنوب سودان شهر جوبا است و رهبری سیاسی این منطقه را در حال حاضر سلوا میاردیت به عهده دارد. وی پیش از این معاون اول عمر البشیر، رییس‌جمهور سودان بوده و انتظار می‌رود که به عنوان اولین رییس‌جمهور جنوب سودان انتخاب شود.

این منطقه که سرشار از نفت است، همواره به خاطر درگیری قبیله‌ای و تنش با دولت مرکزی؛ شاهد رشد و توسعه نبوده و در عین حال اختلافی مرزی نیز با شمال بر سر منطقه ابیی و حاکمیت بر آن دارد. در عین حال شورشیان دارفور به خاطر آشفته بودن وضعیت جنوب، در این منطقه فعالیت می‌کنند. با این حال سلوا میاردیت قول داده تا پس از استقلال جنوب، این افراد را به هر قیمتی از این منطقه بیرون کند.

اپوزیسیون، آماده برکناری البشیر

با نزدیک شدن به زمان رای‌گیری برای استقلال جنوب، احزاب وابسته به اپوزیسیون سودان نیز جلسه‌ای را برای بررسی وضعیت کشور تشکیل دادند.

۳۰ حزب اپوزیسیون در این نشست عمومی، چهار موضوع جدایی جنوب، شرایط دارفور، وضعیت اقتصادی و سخت شدن زندگی مردم را مورد بررسی قرار داده و در این جلسه هر کدام از احزاب نظر خود را در مورد این چهار سرفصل اعلام کرد.

با این حال آنچه جالب توجه نمود، اظهارات حسن الترابی از رهبران اپوزیسیون بود که پس از این نشست اعلام کرد که اپوزیسیون سودان در جلسات برگزار شده به این نتیجه رسیده که باید دولت حاکم بر سودان به رهبری عمر البشیر برکنار شود.

الترابی در اظهارات خود گفت: «اپوزیسیون پس از نشست‌های دوجانبه و گروهی بسیار با دولت که هیچکدام هم نتیجه‌ای نداشت و همچنین پس از انتخاباتی که در سودان برگزار شد و اثری از دموکراسی در آن نبود، به این نتیجه رسید که باید بر روی برکناری مسالمت‌آمیز دولت مرکزی تمرکز کند».

واکنش تحلیلگران: سودان در آستانه تنش

تحلیلگران عرب بر این باورند که جنوب و شمال سودان در آستانه یک درگیری مسلحانه و طولانی قرار دارند و سفر عمر البشیر به جنوب، بیشتر از آنکه به سود جنوبی‌ها باشد؛ حرکتی با پیام‌های مختلف برای شمال سودان بود.

عبدالله اسکندر در روزنامه الحیات می‌نویسد: «جنوبی‌ها که برای استقلال نیاز به تائید دولت مرکزی داشتند، با دعوت از عمر البشیر و ترتیب دادن استقبال رسمی و مردمی از وی در واقع بر این جدایی مهر تائید زدند. چه چیزی بهتر از سفر رییس‌جمهور و اظهارات مسالمت‌آمیز وی در پذیرش نتیجه رای‌گیری؟».

اسکندر می‌افزاید: «با این حال سفر عمر البشیر بیشتر پیامی به مردم شمال را در خود داشت. وی با این سفر اعلام کرد که جنوب در آستانه استقلال قرار دارند و تنها خود جنوبی‌ها هستند که که می‌توانند از تنش جلوگیری کنند. از آنجایی که انتظار می‌رود مردم شمال پس از استقلال جنوب علیه دولت و سیاست‌های البشیر دست به اعتراض بزنند، وی با این سفر در واقع خواست جنگی پیشگیرانه را از جنوب علیه این حرکات اعتراض‌آمیز در شمال کشور به راه بیاندازد».

صالح القلاب دیگر تحلیلگر عرب در روزنامه الشرق‌الاوسط می‌نویسد: «نشانه‌ها حاکی از این است که سودان قرار است به زودی تمام جنگ‌های گذشته را در یک جنگ خانمانسوز جمع کند. در عین حال نیروهای خارجی نیز وجود دارند که سودان را به طرف این پرتگاه هل می‌دهند. ظاهرا سودان قصد دارد جدایی را تبدیل به یک حمام خون کند. امکان دارد به زودی شاهد قتل جنوبی‌ها در خیابان‌های خارطوم و کشته شدن شمالی‌ها در جوبا باشیم».

القلاب در ادامه می‌گوید: «بزرگ‌ترین خطر در منطقه دارفور نهفته است. این منطقه سرشار از نفت که با شورش‌های مختلف و دخالت‌ها و تاثیر آشکار خارجی‌ها همراه است، آماده ورود به تنشی بی‌پایان می‌شود که این بار شمال و جنوب سودان نیز در آن نقش خواهند داشت».

در نخستین بارقه‌های تنش، دانشجویان ساکن شمال سودان از اینکه برخی دانشگاه‌هایشان به جنوب منتقل شده و در واقع قرار است به کشوری دیگر برای تحصیل عزیمت کنند، خشمگین شده و دست به تظاهرات زده‌اند.

ده‌ها تن از دانشجویان دانشکده پزشکی سودان از روز چهارشنبه در برابر ساختمان وزارت آموزش عالی سودان دست به تحصن و اعتصاب غذا زده‌اند. این دانشکده که در جریان جنگ داخلی سودان از جنوب به شمال منتقل شده بود، قرار است به زودی به جنوب بازگردد.

آمریکا آماده تعیین سفیر در جنوب سودان

آمریکا که از بزرگ‌ترین مشوقان جدایی جنوب سودان است، در حاشیه اجلاس اخیر مجمع عمومی سازمان ملل، جلسه‌ای را برای جلب تائید جهانی جدایی جنوب سودان برگزار کرد. باراک اوباما که ریاست این جلسه را بر عهده داشت، تلاش کرد تا بیشترین حمایت جهانی را از استقلال جنوب جلب کند.

واشنگتن اعلام کرده‌که آماده است به محض استقلال جنوب سودان‌، با این کشور روابط سیاسی برقرار کرده و سفیری را در آن تعیین کند. جان کری سناتور دموکرات و اسکات گریشن ژنرال بازنشسته ارتش آمریکا از دو روز قبل به سودان رفته و جلساتی را با مسئولان سودانی برگزار کرده‌اند. قرار است این هیئت آمریکایی در زمان انتخابات نیز در سودان حاضر بوده و بر روند انتخابات نظارت کند.

الشرق‌الاوسط به نقل از یک منبع آمریکایی بلندپایه می‌نویسد: «واشنگتن پیش‌بینی می‌کند که موضوع اختلاف جنوب و شمال بر سر منطقه نفت‌خیز ابیی پس از تعویق رای‌گیری در آن، به شکل سیاسی حل شود و گمان نمی‌رود که بین دو منطقه سودان بر سر ابیی درگیری مسلحانه رخ دهد».

در عین حال سازمان‌های پژوهشی آمریکا نسبت به خطرات «خوش‌بینی مفرط» هشدار داده و از دولت آمریکا خواسته‌اند تا با واقع‌بینی بیشتری با جدایی جنوب سودان تعامل کند.

جان براندرگاست مدیر مرکز «ایناف» در واشنگتن می‌گوید: «شش ماه فاصله میان رای‌گیری تا استقلال رسمی جنوب سودان از جمله خطرناک‌ترین مراحل است که در آن امکان خلق یک روآندای دیگر وجود دارد».

به گفته براندرگاست، بیل کلینتون در سال ۱۹۹۴ هشدارها نسبت به شرایط روآندا را جدی تلقی نکرد تا سرانجام شاهد حمام خون در این کشور بودیم و اکنون که آمریکا نقشی اساسی را در جدایی جنوب سودان ایفا می‌کند، باید دقت داشته باشد تا حادثه روآندا با نیم میلیون کشته تکرار نشود.

ریچارد ویلیامسون سفیر سابق آمریکا در سودان نیز می‌گوید: «جراید و رسانه‌ها به زودی سعی خواهند کرد نتیجه رای‌گیری برای جدایی جنوب سودان را عالی و دموکراتیک توصیف کنند؛ اما آنچه جریان دارد خلاف این توقع است. متاسفانه خطر اصلی در انتخابات نهفته نیست، بلکه در مرحله پس از آن مخفی شده است».

علی مهتدی

تحریریه: عباس کوشک جلالی