سال گذشته کل سرمایه‌گذاری‌های جهانی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و شبکه‌های برق برای اولین بار از سرمایهگذاری در انرژی‌های فسیلی پیشی گرفت.
آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید در سال جاری میلادی انتظار می‌رود دو تریلیون دلار در بخش انرژی‌های پاک جهان سرمایهگذاری شود که ۷۷۱ میلیارد دلار مربوط به نیروگاه‌های برقی تجدیدپذیر، ۶۶۹ میلیارد دلار مربوط به افزایش بهره‌وری انرژی، ۴۵۲ میلیارد دلار در شبکه انتقال، توزیع و ذخیره برق پاک خواهد بود و تنها ۱.۱ تریلیون دلار در بخش انرژی‌های فسیلی سرمایهگذاری می‌شود.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز روز دوشنبه ۲۹ مرداد اعلام کرد که در نیمه ابتدایی سال جاری این کشور بیش از ۲۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید برق راه‌اندازی کرده و انتظار می‌رود تا پایان سال این رقم به ۶۰ هزار مگاوات برسد.
برای مقایسه، تنها رشد تولید برق آمریکا در سال جاری معادل کل تولید برق ایران خواهد بود.
اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله
توان عملی نیروگاه‌های برقی ایران حدود ۶۱ هزار مگاوات است و در تابستان سال ۱۴۰۳ با کسری ۱۷ هزار مگاواتی برق مواجه شده است.
ایران قرار بود در سال ۱۴۰۲ بیش از شش هزار مگاوات نیروگاه برقی، شامل ۲۸۰۰ مگاوات نیروگاه خورشیدی و بادی راه‌اندازی کند، اما تنها دو هزار مگاوات نیروگاه جدید راه‌اندازی کرد که بخش اعظم آن از نوع بخاری و گازی با راندمان حدود ۳۰ درصد بود. میزان تحقق رشد تولید برق خورشیدی و بادی ایران نیز تقریبا دو درصد بود.
در نقطه مقابل، سال گذشته تنها ۵۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در جهان راه‌اندازی شد که نسبت به سال ۲۰۲۲ رشدی ۵۰ درصدی نشان می‌دهد.
آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز نشان می‌دهد در سال جاری میلادی ۴۴ هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق خورشیدی و بادی این کشور افزوده خواهد شد و تنها ۲۵۰۰ مگاوات از افزایش تولید برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی که با گاز کار می‌کنند خواهد بود.
وضعیت کشورهای همسایه
در بیخ گوش ایران، ترکیه در پنج ماه ابتدایی سال جاری ۴۱۰۰ مگاوات نیروگاه برقی تجدیدپذیر راه‌اندازی کرده و در نظر دارد تا پایان سال، این رقم را به هفت هزار مگاوات برساند.
جمهوری آذربایجان به خاطر توسعه سریع نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، پارسال صادرات برقش سه برابر شد. در هفت ماه ابتدایی سال جاری تولید انرژی برقی این کشور از منابع پاک نسبت به دور مشابه پارسال ۸۱ درصد جهش داشته و به ۲.۴ تراوت ساعت رسیده است. آذربایجان در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید انرژی خورشیدی و بادی را به ۱۰ هزار مگاوات برساند که بخش اعظم آن به بازارهای اروپایی صادر خواهد شد و هم‌اکنون پروژه کابل‌گذاری در دریای سیاه برای انتقال این برق در جریان است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
عربستان سال گذشته دو هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی راه‌اندازی کرد و در افق ۲۰۳۰ مجموعا ۲۳۵ میلیارد دلار سرمایهگذاری برای انرژی‌های پاک در نظر گرفته است. عربستان در نظر دارد تا شش سال آینده ۱۳۰ هزار مگاوات نیروگاه برقی پاک راه‌اندازی کند.
امارات نیز در نظر دارد تا سال ۲۰۳۰ حدود ۵۴ میلیارد دلار در انرژی‌های پاک سرمایهگذاری کند. این کشور هم‌اکنون هشت برابر ایران تولید انرژی خورشیدی و بادی دارد.
ایران با ۳۰۰ روز آفتابی و مناطق بادگیر کوهستانی و سواحل دریا، می‌توانست بهشتی برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر باشد، اما سهم نیروگاه‌های خورشیدی و بادی از برق تولیدی کشور مجموعا تنها یک درصد است.
حتی پاکستان نیز ۲.۵ برابر ایران تولید برق از منابع خورشیدی و بادی دارد.
بهره‌وری پایین انرژی برقی در ایران
در حالی که ۱۳ درصد برق تولیدی ایران در شبکه فرسوده انتقال و توزیع تلف می‌شود و دولت‌ها طی دو دهه گذشته برنامه نوسازی شبکه را به فراموشی سپرده‌اند، آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید انتظار می‌رود در سال جاری بیش از ۱.۱ تریلیون دلار تنها در افزایش بهره‌وری و توسعه شبکه برق تولیدی از منابع پاک در جهان سرمایهگذاری شود که معادل یک سوم کل سرمایهگذاری در همه بخش‌های انرژی جهان، از نفت و گاز تا انرژی هسته‌ای و غیره است.
تلفات شبکه فرسوده انتقال و توزیع ایران معادل ۴۰ درصد ازمصرف خانگی برق کشور است؛ رقم عظیمی که با قیمت‌های کنونی برق در منطقه، معادل چهار تا پنج میلیارد دلار زیان سالانه است.
از طرفی، بخش اعظم نیروگاه‌های برقی ایران از نوع بخاری یا گازی با راندمان ۲۹ تا ۳۳ درصد است که در فراینده تبدیل انرژی‌های فسیلی مانند گاز، گازوئیل و مازوت به برق، بخش اعظم آن تلف می‌شود. ایران طی یک دهه گذشته نتوانسته برنامه تبدیل نیروگاه‌های گازی و بخاری به چرخه ترکیبی با راندمان ۴۵ درصد را محقق کند و هم‌اکنون نیروگاه‌های چرخه ترکیبی سهمی ۳۹ درصدی در ظرفیت اسمی نیروگاهی کشور دارند. نیروگاه‌های گازی و بخاری با راندمان پایین نیز مجموعا سهمی ۴۳ درصدی در ظرفیت تولید برق کشور دارند.
بهره‌وری انرژی در بخش صنایع ایران نیز بسیار پایین است و در مجموع شدت مصرف انرژی ایران (میزان مصرف انرژی به ازای تولید هر واحد کالا یا خدمات) ۴.۵ برابر ترکیه، بیش از دو برابر جمهوری آذربایجان و حتی ۶۰ درصد بیشتر از عربستان و ۸۰ درصد بیشتر از امارات است.
بیشتر بخوانید: چرا بحران برق و گاز ایران تمامی ندارد؟
آمارهای بانک جهانی نشان می‌دهد در حالی که ترکیه و جمهوری آذربایجان طی دو دهه گذشته به ترتیب ۳۳ درصد و ۷۱ درصد از شدت مصرف انرژی خود کاسته‌اند، این شاخص در ایران رشدی ۲۸ درصدی داشته است.
مقامات جمهوری اسلامی مردم را مقصر ناترازی و کسری شدید برق معرفی می‌کنند، در حالی که آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهند سرانه مصرف خانگی برق شهروندان اتحادیه اروپا ۴۰ درصد بیشتر از ایران است و این شاخص در کشورهای عرب حوزه خلیج فارس چندین برابر ایرانی‌ها است.
ایران برای اجتناب از کسری شدید برق می‌بایست طی یک دهه گذشته هر سال دست‌کم ۷ درصد به ظرفیت تولید برق خود اضافه می‌کرد، اما حتی نصف این میزان نیز اضافه نشده است. نتیجه اینکه تابستان امسال کشور با ۱۷ هزار مگاوات کسری برق مواجه است. جمهوری آذربایجان و ترکمنستان، به عنوان بزرگترین صادرکنندگان برق منطقه، اگر حتی کل برق تولیدی خود را تحویل ایران دهند، کسری برق تابستانی کشور جبران نمی‌شود.
علت رشد مصرف برق ایران نیز اضافه شدن مشترکین جدید به شبکه است؛ به طوری که هر سال تقریبا یک میلیون مشترک جدید به شبکه برق اضافه می‌شود که سه چهارم آنها مشترکین خانگی و بقیه مشترکین بخش صنایع، کشاورزی، تجاری و غیره هستند.