­ وضعیت «آنومیک» را می‌توان "گسست از هنجارهای اقتصادی - اجتماعی یا "آشفتگی در هویت" تعریف کرد. "آنومی" با هنجارستیزی، هنجارگریزی، قانون‌شکنی و احساس شکاف میان فرد و جامعه جلوه‌گر می‌شود.

بسیاری از جوانان ایرانی، برخوردار نبودن از منزلت فردی و اجتماعی، نداشتن دورنمایی موفق یا مشکلات اقتصادی و رفاهی را ناشی از مدیریت نادرست جامعه می‌دانند. اما چنین نیست که در برابر این سوء مدیریت، دست به عصیان بزنند. بیشتر آنان در مواجهه با پیامدهای این مدیریت ناکارا، احساس بدبختی، ناامیدی، پوچی و قربانی‌بودن می‌کنند. بسیاری از جامعه‌شناسان نیز ریشه‌های "آنومی" را در تکانه‌های اقتصادی و اجتماعیِ ناشی از انقلاب و جنگ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینند. آنان می‌گویند، هنجار پایداری، جایگزین ارزش‌های کهن یا ممنوع نشد و نسل جوان عمدتا با خلاء فرهنگی و اجتماعی ناشی از این شکاف روبه‌رو شد.

دکتر فرامرز قره‌باغی، استاد جامعه شناسی، وضعیت آنومیک کنونی را نمونه‌ی بارزی از ناکامی مسئولان جمهوری اسلامی در مهندسی فرهنگی و اجتماعی توصیف می‌کند. او برخی نمودهای رفتاری و آماری این نابسامانی را چنین برمی‌شمرد:

«کاهش سن جرم

کاهش سن فحشا به ۱۱ سال

کاهش سن اعتیاد به ۱۰ سال

افزایش طلاق

ناکامی یک‌سوم ازدواج‌ها

افزایش بیکاری به میزان ۳۵ درصد

افزایش بیماران اعصاب و روان به میزان ۳۱ درصد

افزایش بیماران قلب و عروق به میزان ۲۲ درصد

افزایش حاشیه‌نشینی، با وجود وعده‌ی عدالت توزیعی در جامعه.»

نسبت آنومی با فروپاشی اجتماعی

پرسش متداول در بررسی وضعیت "آنومیک" یک جامعه این است که آیا گسست اقتصادی و اجتماعی یا شکاف فرهنگی و اخلاقی، در میان جوانان می‌تواند به از هم‌پاشیدگی یک نظم سیاسی یا اجتماعی منجر شود؟

فرامرز  قره‌باغی تاکید می‌کند که رشد چشمگیر نابهنجاری در یک جامعه، لزوما با فروپاشی اجتماعی همراه نیست. او به نقش خرده‌فرهنگ‌ها، حمایت‌های دولتی و عدم خودآگاهی طبقاتی و گروهی، در ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید: « این وضعیت را می‌توان به اتومبیلی تشبیه کرد که بنزین‌اش تمام شده اما چون در سرازیری است، کماکان می‌تواند به حرکت ادامه دهد. خودرو زمانی که به سربالایی برسد، متوقف می‌شود وتنها در آنجا، نیاز به فشار و نیرو دارد.»

در راه بودن چالش‌های تازه

در تحقیق مربوط به وضعیت «آنومیک» جوانان تهرانی، نابسامانی اقتصادی کنونی، به معنای "احساس عدم تناسب میان نیازها، آرزوها وهدف‌های خود و کمبود یا نبود راه‌های دستیابی به آنها" بیان شده است.

دکتر قره‌باغی یادآوری می‌کند که نسل امروز بر خلاف نسل‌های قبل، آرمانگرا و جامعه‌خواه نیست و می‌افزاید: «این نسل البته ممکن است امروز امکاناتی برای رساندن پیام خود به بیرون از جامعه نداشته باشد، اما بدون تردید، در آینده گستاخ‌تر و سریع‌تر خواهد بود و چالش‌های جدی‌تری، هم با پدران و مادران خود و هم با حاکمیت اجتماعی-سیاسی خواهد داشت.»

پژوهش مربوط به "عارضه آنومیک در جوانان ایرانی"، در فصلنامه‌ "رفاه اجتماعی" منتشر شده است.