در طول سی سال گذشته برخی کشورها و گروه‌های سیاسی و نظامی مورد حمایت ایران بوده‌اند. سوریه، حزب الله لبنان، گروه های شبه‌نظامی فلسطینی و برخی کشورهای مسلمان و آفریقایی از آن جمله‌اند.

اما در طول پنج ‌سال دولت محمود احمدی‌نژاد، این گونه کمک‌ها که منتقدان از آن به عنوان "حاتم‌بخشی" یاد می‌کنند، با افزایش چشمگیری روبرو است. همچنین تعداد کشورها و گروه‌های دریافت‌کننده کمک‌ها نیز افزایش یافته‌اند.

در سال‌های اخیر کشورهایی همچون آلبانی، میانمار، تاجیکستان، پاکستان، افغانستان، لبنان، سوریه، سنت وینست، مجمع الجزایر قمر، گامبیا، کنگو، بورکینافاسو، بولیوی و ده‌ها کشور دیگر از کمک‌های مختلف دولت محمود احمدی‌نژاد بهره‌مند شده‌اند. این کمک‌ها در حالی صورت می‌گیرد که بنا به آمارهای داخلی و بین‌المللی ، کشور ایران با درصد بالای بیکاری، تورم، رکود اقتصادی و مشکلات اجتماعی ناشی از عقب‌ماندگی‌های اقتصادی روبروست.

کمک‌های سنتی به حزب الله لبنان و حماس

حزب الله لبنان و سازمان فلسطینی حماس در سال‌های اخیر کمک‌های بسیاری را دریافت کرده‌اند. در جریان سفر اخیر محمود احمدی‌نژاد به لبنان، سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان اعلام کرد که ایران هزینه بازسازی مناطقی را که در جنگ ۳۳ روزه با اسراییل تخریب شده بود را پرداخته است. اما به نظر می‌رسد بخش عمده کمک‌های جمهوری اسلامی برای افزایش توان نظامی حزب‌الله مصرف شده است.

به گزارش منابع خبری، دولت احمدی‌نژاد، از سال ۲۰۰۶ میلادی به شکل رسمی بیش از نیم میلیارد دلار به حماس کمک مالی کرده است. ۶۰ میلیون دلار برای پرداخت مستمری به ۱۰۰ هزار کارگر بیکار فلسطینی، ۴۵ میلیون دلار برای پرداخت حقوق کارمندان دولت حماس،۲۰ میلیون دلار برای احداث خانه، ۱۵ میلیون دلار برای تاسیس خانه‌های فرهنگی و اداراتی که به امور ملی فلسطینی‌ها رسیدگی کند و یک میلیون و ۸۰۰ هزار دلار مستمری برای شماری از ماهیگیران فلسطینی در غزه، بخشی از این کمک‌ها بوده است.

کمک‌های بلاعوض به سری‌لانکا

در جریان سفر رئیس جمهور سری‌لانکا به تهران در سال ۱۳۸۷، این کشور وامی به ارزش یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار، با دوره بازپرداخت ده ‌ساله‌، برای توسعه صنعت نفت و پروژه‌های عمرانی دریافت کرد.

در توافقی دیگر، دولت احمدی‌نژاد پذیرفت بهای نفتی را که به سری‌لانکا می فروشد با تاخیر دریافت کند. ایران ۷۰ درصد نفت مورد نیاز سری‌لانکا را تامین می‌کند.

همچنین مقرر شد سری‌لانکا سالیانه ۳۰ هزار تن چای به ایران صادر کند. ایران نیز وامی به ارزش ۶۵ میلیون دلار برای برق‌رسانی به مناطق روستایی سریلانکا به این کشور اختصاص داد.

آفریقا؛ راه خروج از انزوا

بسیاری از کشورهای آفریقایی از کمک‌های ایران برخوردار شده‌اند. برخی کارشناسان معتقدند که این کمک‌ها برای جلب رضایت مقطعی برخی از این کشورها صورت گرفته است. همچنین دولت محموداحمدی‌نژاد در تلاش است که نشان دهد دیپلماسی خارجی دولتش موفق بوده و این کشور در انزوا قرار ندارد.

به عنوان نمونه زیمبابوه نزدیک به ۴۰ میلیون دلار برای راه اندازی یک ایستگاه رادیویی دریافت کرده است. کنیا، گامبیا، تانزانیا، کنگو و اتیوپی نیز از جمله کشورهای دریافت کننده این کمک‌ها هستند.

احمدی نژاد در سفر به مجمع الجزایر قمر (کومور)، مجمع‌الجزایری با هفتصدهزار نفر جمعیت در شرق افریقا، وعده ساخت ۵۰۰ واحد مسکونی در این کشور را داد. وی همچنین ۲ میلیون دلار نیز به این کشور آفریقایی کمک کرد.

چپ گراهای آمریکایی‌؛ مشتریان جدید

برطبق آمار منتشر شده، بیشترین کمک به کشورهای خارجی در سال‌های اخیر شامل کشورهای آمریکای لاتین شده است. اکوادر‌، نیکاراگوئه، کوبا، بولیوی و ونزوئلا از آن جمله‌اند. دولت محمود احمدی‌نژاد در اسفند ۸۷ متعهد به تامین مالی ساخت دو نیروگاه برای اکوادور و همچنین پرداخت یک وام ۴۰ میلیون دلاری به یک مرکز مالی دولتی اکوادور شد.

نیکاراگوئه نیز۳۵۰ میلیون دلار برای ساخت نیروگاه برق دریافت کرد. دولت محمود احمدی‌نژاد ضمنا متعهد شد ده هزار واحد مسکونی در این کشوراحداث کند. همچنین ۲ میلیون دلار برای تکمیل پروژه‌های کشاورزی و بهداشتی به دولت چپ‌گرای نیکاراگوئه پرداخت شد.

جزیره ۱۱۷ هزار نفری سنت وینست در آمریکای مرکزی نیز، پس از برقراری رابطه با جمهوری اسلامی کمکی به ارزش ۷ میلیون دلار برای ساخت فرودگاه دریافت کرد.

بولیوی هم در جریان سفر سال ۱۳۸۶ احمدی‌نژاد به این کشور، توانست ایران را راضی به سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری در این کشور کند. همچنین ایران با مشارکت ونزوئلا هزینه احداث یک کارخانه سیمان را بر عهده گرفت. این کمک در قالب یک وام ۲۲۵ میلیون دلاری پرداخت شد.

ساخت دو درمانگاه در بولیوی توسط هلال احمر ایران و راه‌اندازی شبکه تلویزیونی برای سراسر آمریکای لاتین، از دیگر کمک‌های دولت احمدی‌نژاد به دولت ایوو مورالس بود. آقای مورالس اخیرا به تهران سفر کرد تا ایران را به کمک‌های بیشتر ترغیب کند.

شماری از کارشناسان اقتصادی این انتقاد را مطرح می‌کنند که مناسبات ایران با شماری ازکشورهای منطقه سرد یا توام با چالش است و جمهوری اسلامی گامی جدی به سوی همگرایی اقتصادی با کشورهای همجوار برنمی‌دارد. به باور آنها در چنین شرایطی، توسعه مناسبات با کشورهایی دوردست از لحاظ اقتصادی کمکی به ایران نمی‌کند و عمدتاَ در خدمت مصالح و منافع ایدئولوژیک و نگاه آمریکاستیزانه حکومت ایران است.

وام‌های تازه، دردسرهای تازه

کمک‌های مالی ایران به گروه‌ها و کشورهای مختلف، همیشه به شکل رسمی صورت نمی‌گیرد. در چند دهه اخیر حکومت ایران متهم به کمک‌های مخفیانه به گروه‌های ستیزه‌جوی اسلامی شده است.

در این حال ماجرای پرداخت میلیون‌ها یورو پول نقد به دفتر رییس جمهور افغانستان و تایید این خبر توسط حامد کرزای، به کمک‌های مالی حکومت ایران ابعاد تازه‌ای داد.

روزنامه نیویورک تایمز گزارش داده بود که رئیس‌دفتر کرزای بارها از مقامات ایرانی پول نقد دریافت کرده است. این نشریه آمریکایی نوشت که هدف جمهوری اسلامی ایران از پرداخت این پول‌ها، گسترش نفوذ سیاسی در افغانستان است.

برپایه این گزارش، پول‌های دریافتی، به یک صندوق محرمانه سرازیر شده‌است. حامد کرزای و رئیس‌دفتر وی، برای جلب وفاداری نمایندگان مجلس، سران قبائل و سران طالبان، از محل این صندوق به آن‌ها پول می‌پردازند.

پیش از این نیز روزنامه دیلی‌تلگراف بریتانیا، به‌نقل ‌از منابع دیپلماتیک غربی در ترکیه گزارش داده بود که محمود احمدی‌نژاد برای پیروزی حزب اسلام‌گرای عدالت و توسعه در انتخابات سراسری سال آینده، مبلغ ۲۵ میلیون دلار کمک مالی می‌کند. این خبر از سوی دولت ترکیه و ایران تکذیب شد.

دیلی تلگراف در گزارش خود نوشته بود: «این پول قرار بود صرف تضمین پیروزی مجدد رجب طیب اردوغان در انتخابات ژوئیه سال آتی شود.»

مهدی محسنی
تحریریه: جواد طالعی